«UzAuto Motors» компанияси 2022 йилнинг дастлабки 6 ойида 160 минг дона автомобилни сотувга чиқариб, ишлаб чиқариш самарадорлиги бўйича рекорд ўрнатди
«Катта ишонч билан таъкидлаш мумкинки, Мустақил давлатлар ҳамдўстлиги (МДҲ) мамлакатлари ичида автомобиль ишлаб чиқариш ҳажми бўйича 2022 йилнинг биринчи ярим йиллиги якунларига кўра, ўзбек компанияси етакчилик қилди», – деб ҳисоблайди Промрейтинг таҳлил агентлиги экспертлари. Россиянинг мазкур агентлиги янги тадқиқотида келтирилишича, январь–июнь ойларида Ўзбекистон Россия Федерациясига нисбатан кўпроқ енгил автомобиль ишлаб чиқарди ва МДҲ автомобиль ишлаб чиқарувчилари орасида ишлаб чиқариш ҳажмлари бўйича етакчиликни қўлга киритди.
Ҳамдўстликка аъзо тўққизта мамлакатнинг бештасида ўз автомобиль саноати мавжуд, дея таъкидламоқда автомобиль ишлаб чиқариш ҳажмлари бўйича МДҲ мамлакатларининг энг йирик компаниялари рейтингини тузишни мақсад қилган агентлик. Бунда 2021 йил ва 2022 йилнинг биринчи ярмига оид маълумотлар ҳисобга олинган. Сўнгги ойларда жаҳон сиёсати ва иқтисодиётидаги вазият кескин ўзгаргани сабабли бу йилги статистика ўз ичида айрим кутилмаган ҳолатларни қамраб олган, деб огоҳлантиради тадқиқот муаллифлари.
МДҲ таркибига 9 та давлат – Россия, Беларусь, Қозоғистон, Қирғизистон, Арманистон, Озарбойжон, Молдавия, Тожикистон ва Ўзбекистон киради. Мазкур мамлакатлар аҳолисининг умумий сони 250 млн киши атрофида, яъни бу улкан бозордир. Санаб ўтилган давлатлардан фақат дастлабки бештаси ягона божхона ва иқтисодий макон шароитида иш олиб боради. Боиси, улар минтақавий интеграция ташкилоти – Евросиё иқтисодий иттифоқи (ЕОИИ) аъзоси ҳисобланади.
Россия ва Беларусда автомобиль саноати СССР давридан бошлаб шаклланган. Сўнгги 25 йил ичида Ўзбекистон ва Қозоғистонда ҳам йирик автосаноат корхоналари нолдан барпо этилди. Шунингдек, Беларусда енгил автомобиль ишлаб чиқариш йўлга қўйилди. Сўнгги йилларда Озарбайжонда кичик авто йиғиш корхоналари пайдо бўлди.
«Шу ўринда қайд этиш керакки, сўнгги йилларда Қозоғистоннинг йирик автомобиль ишлаб чиқарувчиси бир вақтнинг ўзида бир нечта бизнесини ёпиб танг вазиятга тушиб қолди. Ҳозирда етакчилик мақоми «Азия авто»дан «Сарыарка автопром»га ўтди. Вазиятни одатий деб бўлмайди. Биз бу қадар йирик можаролар ва бизнеснинг бўлинишидан анча чиқиб қолганмиз. Ҳар ҳолда бу тўқсонинчи йиллар эмас» – дея таъкидланади тадқиқотда.
Шунингдек, «Автоваз»нинг Ижевск майдончасидаги «осилиб турган» ҳолатни ҳам айтиб ўтиш керак. Тадқиқот ўтказилиш вақтида медиа маконида Lada Vesta’нинг ишлаб чиқарилишини Ижевск’дан Толятти’га кўчириш эҳтимоли ҳақида хабарлар тарқалди.
Бешта мамлакатда 2021 йил якунларига кўра, енгил ва енгил тижорат автомобилларини ишлаб чиқариш ҳажмлари қуйидагича:
1. Россия — 1,4 миллионта;
2. Ўзбекистон — 236 мингта;
3. Қозоғистон — 93 минг (юк машиналари ва автобуслар билан бирга);
4. Беларусь —35 мингтага яқин;
5. Озарбойжон — 2 мингта.
Ўтган йилнинг якунларига кўра, МДҲда енгил ва енгил тижорат автомобиллари йирик ишлаб чиқарувчилари ўнталиги қуйидагича кўринишда:
1. «Автоваз» (Толятти ва Ижевск, Россия) — 430 минг авто;
2. UzAuto Motors (Асака ва Хоразм, Ўзбекистон) — 236 минг;
3. Hyundai Motor Manufacturing Rus (Сестрорецк, Россия) — 234 минг;
4. Автотор (Калининград, Россия) — 177 минг;
5. Volkswagen Group Rus (Калуга, Россия) — 118 минг;
6. ГАЗ (Нижний Новгород, Россия) — 117-127 минг авто: 65-75 минг ўз брендидаги енгил тижорат автомобили (аниқ маълумот йўқ) + 52 минг енгил Volkswagen ва Skoda автомобили;
7. Renault Россия (Москва, Россия) — 88 минг;
8. Toyota Motor Manufacturing Rus (Шушари, Россия) — 81 минг;
9. «Сарыарка автопром» (Костанай, Қозоғистон) — 60 минг (юк автомобиллари ва автобуслар билан бирга) ;
10. Nissan Motor Manufacturing Rus (Санкт-Петербург, Россия) — 45 минг.
«2022 йилнинг биринчи ярмида Евросиёдаги сиёсий ва иқтисодий вазият маълум сабабларга кўра кескин ўзгарди. Украинадаги воқеалар туфайли ғарб давлатлари февраль охиридан буён Россияни санкциялар билан аёвсиз «бўғмоқда». Европа ва Япония компанияларнинг аксарият қисми номаълум вақтга Россиядаги фаолиятини тўхтатди. Хориждан бутловчи қисмларнинг тўлиқ етказиб берилмаслиги оқибатида Россия компанияларига тегишли автозаводларда нормал автомобиль ишлаб чиқиш суръати издан чиқди», – дея маълумот беради Промрейтинг.
Россия автосаноатининг етакчи компанияси «Автоваз» 2022 йилнинг январь–июнь ойларида автомобиль ишлаб чиқаришга оид маълумотларни ошкор қилмади. Аммо мустақил экспертларнинг тахмин қилишича, кўрсатилган даврда компания ўзининг иккита автозаводида жами 80 мингдан кўп бўлмаган машина йиғди. Негаки, компонентларнинг етиб келишидаги узилишлар сабабли «Автоваз» қувватлари февралдан июлгача бўлган вақт оралиғида асосан ишсиз туриб қолди.
Россиядаги Hyundai заводи март бошидан буён сиёсий сабабларга кўра ишлашдан тўхтаган. Бироқ дастлабки икки ой якунларига кўра, у 40 мингтага яқин машинани сотувга чиқариши мумкин эди. 2022 йил бошидан буён Россия ҳудудидаги бошқа автозаводларда машина ишлаб чиқариш натижаларига оид маълумотлар жуда кам.
Ишонч билан айтиш мумкинки, 2022 йил давомида Ўзбекистон ва Қозоғистон автозаводлари ўз конвеерларида машина чиқаришни фаол ошириб боради. Чунки улар айни пайда Россия ва Беларусдаги корхоналар азият чекаётган халқаро чекловлардан ҳоли.
Бундан ташқари, «UzAuto Motors» тўғри инвестиция сиёсатини олиб бормоқда. Компания ўз ишлаб чиқариш қувватларида GM GEM платформасидаги автомобилларнинг ишлаб чиқарилишини йўлга қўйиш учун 620 миллион доллар сармоя киритди. 2022 йилнинг июлидан (бу инқирознинг айни авж палласи эканини ҳисобга олиш зарур) ўзбек компаниясининг Асака шаҳридаги қувватларида янги Chevrolet Tracker кроссовери товар намуналарининг оммавий ишлаб чиқарилишига старт берилди. 2023 йил бошида унга седан Chevrolet Onix қўшилади. Келтирилган маълумотларга таяниб, ишонч билан айтиш мумкинки, МДҲдаги автомобиль ишлаб чиқариш географияси яқин йилларда сезиларли даражада ўзгармайди.