Юридик фанлар бўйича фалсафа доктори, доцент Фарҳод Примов Президент Шавкат Мирзиёевнинг ўлим жазосини тақиқлаш ҳақидаги таклифига муносабат билдирди.
«Президент Шавкат Мирзиёев Ўзбекистон Республикаси Конституциясига ўзгартириш киритиш ва ташкилий чора-тадбирларни амалга ошириш юзасидан Конституциявий комиссия аъзолари билан учрашувда бир қатор муҳим таклифларни илгари сурди, — дейди Фарҳод Примов. — Хусусан, давлатимиз раҳбари томонидан Конституцияга «Ўзбекистонда ўлим жазоси тақиқланади», деган муҳим нормани киритишни таклиф қилди.
Шу ўринда кўпчиликда «бизда шундоқ ҳам ўлим жазоси бекор қилинганку, нега энди ўлим жазосини ман этиш ҳақидаги қоидани Конституцияга киритиш керак», деган савол туғилиши мумкин. Гап шундаки, ўлим жазосининг ман этилиши оддий қоида эмас. Бу инсоннинг ҳаётига, унинг яшаш ҳуқуқини сўзсиз кафолатлашга оид энг муҳим қоида ҳисобланади. Ва бу қоида, яъни инсоннинг яшаш ҳуқуқи кафолатлари, албатта, Конституция билан мустаҳкамланиши керак.
Юртимизда суд-ҳуқуқ тизимини ислоҳ қилишнинг энг муҳим вазифаси жиноят, жиноят-процессуал қонун ҳужжатлари, жиноий жазо тизимини изчиллик билан босқичма-босқич либераллаштириш ҳисобланади.
Ўтган йиллар мобайнида жиноий жазолар тубдан либераллаштирилди. Жазонинг асосий мақсади жазолаш эмас, балки шахсни тузатиш экани белгиланди, иқтисодий жиноятлар учун зарар қопланган тақдирда озодликдан маҳрум этиш билан боғлиқ бўлган жазолар қўлланмайдиган бўлди, мол-мулкни мусодара қилиш, қамоқ ва ўлим жазолари Жиноят кодексидан чиқариб ташланди. Шунингдек, агар одам ўлими ёки бошқа оғир оқибатлар келиб чиқмаган бўлса, тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланаётган шахсларга нисбатан тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқидан маҳрум қилиш тарзидаги жазо тайинланмайдиган бўлди.
Ўта оғир жиноятлар жумласига киритилган жиноятлар рўйхати кескин камайтирилди, содир этилган жиноятлар учун озодликдан маҳрум қилиш билан боғлиқ бўлмаган муқобил жазо турлари кенгайритилди, ярашув институти жорий этилди. Жиноий жазолар тизимини либераллаштиришга қаратилган бошқа бир қанча дастурий чора-тадбирлар қабул қилинди.
Жиноий жазоларни либераллаштиришда жазонинг оғирлиги эмас, балки жавобгарликнинг муқаррарлиги таъминланишига алоҳида эътибор берилди.
Жиноий жазоларнинг либераллаштирилишида, шубҳасиз, ўлим жазосининг бекор қилиниши алоҳида аҳамиятга эга.
Ўтган мустақиллик йиллари мобайнида ўлим жазосини қўллаш соҳаси босқичма-босқич камайтириб борилди. Мамлакат мустақилликка эришган пайтда жиноят тўғрисидаги қонун ҳужжатлари ўлим жазосини назарда тутувчи 30 дан ортиқ моддалардан иборат эди. Ўзбекистон Республикасининг 1994 йилги Жиноят кодексида бундай моддалар сони 13, 1998 йилда 8, 2001 йилда эса 4 тагача камайтирилди. 2003 йилда жиноят қонунчилигини либераллаштириш бўйича комплекс чора-тадбирлар амалга оширилгандан сўнг, фақат икки турдаги жиноят жавобгарликни оғирлаштирадиган ҳолатларда қасддан одам ўлдириш ва терроризм жиноятларини содир этганлик учун ўлим жазоси назарда тутилган эди.
Давлатнинг жиноятга оид сиёсати ўлим жазосини қўллашга нисбатан дунё миқёсида кечаётган тенденцияларга тўла мос келади ҳамда Ўзбекистон Республикасининг Конституциясида эълон қилинган инсонпарварлик ва одиллик тамойилларини изчил ифода этади.
Айни вақтда мамлакатда инсон қадрини улуғлаш, суд-ҳуқуқ тизимида амалга оширилган либераллаштириш жараёнларини ортга қайтамайдиган босқичга олиб чиқиш зарурати ўлим жазосини ман этишга оид нормани Асосий қонунда белгилаб қўйишни тақозо қилмоқда.
Чунки сўнгги вақтларда айрим фуқаролар томонидан ўлим жазосини қайтариш ҳақида таклифлар билдирилмоқда. Албатта, ҳар кимнинг таклифлари ҳурмат қилинади. Аммо бу таклиф мамлакатимизда инсон қадри учун амалга оширилаётган ислоҳотларимизнинг мазмун-моҳиятига мос келмайди. Қолаверса, Яратган берган инъомни фақат Яратган қайтариб олиши мумкин. Мамлакатимизда ўлим жазоси бекор қилингани ва қўлланмаслигини энди Конституция даражасида белгилаш биз инсонпарварлик нуқтайи назаридан энг тўғри йўлда эканимизнинг исботидир.
Изоҳ (0)