Мустақил Ўзбекистонда оммавий қабрга кафансиз кўмилганлар, беҳаё фильмларга қарши тошкентликлар, пахта экиш планини бажариб бўлган Украина. Ўзбек матбуоти 4 июнда нималар ҳақида ёзган?

Тарих — ҳаёт такрорлардан иборат экани ҳақида сабоқ берувчи энг яхши устоз; ҳар кунлик бу сабоқлардан доим ҳам вақтида ва тўғри хулосалар чиқарилмаса-да, тарих барибир беқиёс устозлигича қолаверади.

Ўзбекистон ва жаҳоннинг бундан 90, 60 ва 30 йил аввалги манзарасига ўзбек матбуоти кўзи билан имкон қадар назар солиш ҳам қизиқ, ҳам фойдали кўринди. Ўн йиллар муқаддам айнан бугунги санада нималар бўлган, давр матбуоти улар ҳақида нима деб ёзган, ушбу воқеа-ҳодисаларга жамоатчиликнинг муносабати қандай эди — бари «Кун матбуоти тарихи» рукни материалларида.

90 йил аввал. 1932 йил 4 июнь, шанба

«1910 йилда туғилган ёшларни аскарий хизматга чақириш маъракасига тайёрлик бошланди», — деб бошланади «Ёш ленинчи» газетасида эълон қилинган «Тушунтириш ишлари кенг ривожга миндирилсин» материали.

«Қочириш ишлари уюштирилмаган ҳолда ўтказилганда қайси урғочининг қайси эркак молдан қочганлиги номаълум бўлади. Балким урғочи мол подани яхшилай турган эмас, балким уни янада ёмон ҳолга сола турган, уни жуда ҳам майда қила турган бирор эркак молдан қочиб қолар?», — бу «Қочириш кампаниясига зўр аҳамият» материалидан иқтибос эди (умуман олганда, бу долзарб масала).

Украинада ҳам пахта экилади ва 1932 йилда июнь ойи бошланмай туриб, экин плани бутунлай бажариб бўлинган:

60 йил аввал. 1962 йил 4 июнь, душанба

1962 йил 4 июнь куни Ўзбекистонда марказий газеталар чоп этилмаган.

30 йил аввал. 1992 йил 4 июнь, пайшанба

Мустақилликнинг илк йилларида маҳаллий фаоллар учун жой номларини ўзгартириш осон кечмаган. Масалан, «Халқ сўзи» газетасида эълон қилинган «Адоват исканжаси» материалида Қашқадарёдаги Улянов туманининг номини Касби деб ўзгартириш машаққатлари ҳақида сўз боради:

«Ўтган ойда бир пайтлар жуда кўп салбий фикрлар билдирилган ‘Кичкина Вера’ фильми намойиш этилди. Очиғи, наҳотки шундай беҳаё фильм ‘ойнайи жаҳон’ орқали кўрсатилса, деб ёқамизни ушлаб юрдик. Буни қарангки, фильм бошланишига бир неча дақиқа қолганда экранда жадвал пайдо бўлиб, фильм тугагунча ҳаёсизликка ‘парда’ тортиб турди... Бундай йўл тутилаётгани балки баъзи бировларга ёқмас. Лекин бошқа чораси йўқ экан, шунинг ўзи республикамиз радиотелекомпанияси шарқона одатларимиз, миллий қадриятларимизга содиқ қолаётганини яққол кўрсатиб турибди», — бу тошкентлик бир хизматчининг 1992 йилдаги фикрларидан парча эди (бундай фикрлар кўп).

Тошкентда 1991 йилнинг 20 декабрь куни 33 ёшли эркак машина уриб кетиши оқибатида ҳалок бўлган, бироқ оила аъзолари бундан бехабар қолган, йигит қаерга йўқолганини билолмаган. «Ниҳоят шу йилнинг 3 январида шаҳар ўликхонасидан бир неча шахси аниқланмаган мурдаларни ‘Отчопар‘ томонидаги қабристон четига трактор билан чуқур кавлаб кўмишганлигини эшитдим. Қанча пул сарфлаб, уни очиб, мурдалар орасидан ўғлимнинг жасадини топдим», — деб ёзган тошкентлик Абдулла Кўканов «Тошкент оқшоми» газетасига. У ўз хатида «нега мусулмон фарзандларининг бир неча кафансиз ва жаноза ўқилмасдан лаҳати қазилмаган битта чуқурга кўмилди?», деб савол қўйган.

Ҳали ҳам амалга ошмаган яхши ният:

Хорижда нима гап? Қирғизистон президенти Асқар Акаев Хитой раҳбарларига ҳар бирининг қиймати 1,5 миллион доллар турадиган иккита тирик қоплон совға қилган.

АҚШ президенти Яман ва Саудия Арабистонини улар ўртасидаги ҳудудий можарони тинч йўл билан этишга чақирган. «Американинг Яман пойтахтидаги дипломати Яман жумҳурияти президентлик кенгаши бошлиғи Али Абдулла Солиҳга Жорж Бушнинг мактубини топширди», дейилади хабарда. Али Абдулла Солиҳ орадан 25 йил ўтиб, айнан Саудия Арабистони билан келишмоқчи бўлганида Ямандаги исёнчи хусийлар томонидан ўлдирилади.

Ушбу материал ҳуқуқлари муаллифларида сақланган ҳолда эълон қилиш шарти билан «Дарё» интернет-нашрига тақдим этилди