Прогнозлаштириш ва макроиқтисодий тадқиқотлар институти (ПМТИ) иш ҳақининг таълим даражасига боғлиқ ҳолда ортиб боришини ўрганиб чиқди.
Қайд этилишича, ПМТИ экспертлари расмий таълим даражаларининг иш ҳақига таъсирини, иқтисодиёт соҳалари ва таълим даражалари бўйича эмпирик баҳолашга қаратилган тадқиқот ўтказган. Тадқиқотдан мақсад — Ўзбекистонда таълимнинг нисбатан юқорироқ даражасидаги диплом эгалари меҳнат бозори иштирокчисига айлангач, сарфлаган вақти ва кучини оқлайдиган компенсация оляптими, деган саволга илмий асосланган жавоблар олиш.
Натижаларга кўра, Ўзбекистонда иш ҳақидаги устама фан доктори (ёки DSc) илмий унвони учун 61 фоиздан, PhD ёки фан номзоди учун 41 фоиздан юқори экани аниқланган. Шунингдек, бакалавр босқичининг имтиёзли дипломига эга ходимлар меҳнат бозорида оддий диплом соҳибларига қараганда 8,5 фоиз кўпроқ маош олади. Ушбу тадқиқот юқори таълим даражасига эга бўлиш учун сарфланган вақт ва куч ўзини оқланишини тасдиқлаган.
Ўзбекистонда таълимнинг юқорироқ босқичлари келтирадиган иқтисодий манфаатни баҳолаш учун ПМТИ мутахассислари 18 ёшдан катта фуқаролар иштирокида «Таълимнинг даромадга таъсири» мавзусида онлайн сўров ўтказган. Унда асосан ижтимоий тармоқлардан фаол фойдаланувчи тасодифий респондентлар қатнашган. Мамлакатнинг турли ҳудудларидан онлайн тартибида жами 1152 та (61 фоиз эркаклар, 39 фоиз аёллардан) жавоб олинган. Тадқиқотда 906 та сўровноманинг натижаси баҳоланган. Таълимнинг иқтисодий манфаати «Минсернинг даромадлар тенгламаси» асосида таҳлил қилинган.
Баҳолаш натижаларига кўра, Ўзбекистонда ҳар бир қўшимча таълим йили иш ҳақининг ўртача 10 фоиз ошишига имконият яратади. Бу кўрсаткич ЮНЕСКОнинг баҳосига мос келади. DSc ёки фан доктори илмий унвонига эга ва иқтисодиётда банд бўлганлар ўрта ҳисобда 61 фоиз, PhD ёки фан номзодлари эса ўзларидан олдинги таълим даражасига эга ходимларга нисбатан 41 фоиз кўпроқ маош олади.
Имтиёзли дипломга эга респондентлар (бакалавр босқичи битирувчилари ёки Болон тизимига ўтилгунга қадар ОТМларнинг битирувчилари) меҳнат бозорида оддий диплом соҳибларига нисбатан 8,5 фоиз кўпроқ маош олади.
Сўровда иштирок этганлар орасида иқтисодиёт тармоқлари бўйича компьютер технологиялари соҳасида банд бўлганларнинг ўртача ойлик маоши энг юқори эканли маълум бўлган. Улар таълим даражаси ва унинг давомийлигига қараб бошқа тармоқларда банд бўлганларга нисбатан 28 фоиздан 37 фоизгача кўпроқ иш ҳақи олади.
Иқтисодчилар 24—37 фоиз, молиячилар 29—30 фоиз, профессионал ва илмий-техник фаолият (юридик, консалтинг, бухгалтерия ва профессионал хизматлар) билан шуғулланувчиларнинг ўртача ойлик маоши 27—38 фоиз кўп экани ойдинлашган. Давлат бошқаруви ва мудофаа йўналишларида банд бўлганлар ўз меҳнати эвазига 25—31 фоиз кўпроқ маош олади. Саноат тармоғи вакиллари 22—24 фоиз, қурилиш соҳаси вакиллари эса 25 фоиз кўп иш ҳақи олиши аниқланган.
Иқтисодиётда эркакларнинг маоши аёлларникига нисбатан юқори. Шу билан бирга, ҳар бир қўшимча таълим йили аёлларнинг даромадини 11 фоизга, эркакларникини 8,7 фоизга оширади. Оилали эркаклар бўйдоқларга нисбатан 16 фоиз кўпроқ маош олса, турмуш қурганидан сўнг аёлларнинг маоши 27 фоизга камайиши кузатилади. Пойтахт меҳнат бозорида банд бўлганларнинг иш ҳақи бошқа ҳудудлардаги иш ҳақига нисбатан 23—24 фоиз юқорироқ.
Таълим даражаси турлича бўлган респондентларнинг ойлик маоши ўртасидаги тафовут таҳсил олаётганлар ва уларнинг оилаларига оила аъзосининг таълим олиши учун сармоя киритиш бўйича тўғри қарор қабул қилишда ёрдам беради.
ПМТИ экспертлари тадқиқотнинг кейинги босқичида зарур билим, маҳорат ва юқори малакага эга бўлиб, маълум бир касбни эгаллаш учун қанча миқдорда сармоя киритиш зарурлигини ҳисоблаш имконини берадиган калкуляторни ишлаб чиқишни режалаштирмоқда.
Мавзуга доир:
Изоҳ (0)