Газланган ширин ичимликларни мунтазам истеъмол қилиш организмга ўзгариш киритади, қариш жараёнини тезлаштиради, метаболизмни секинлаштиради ва бошқа органлар ҳолатига салбий таъсир қилади. Нима учун газли ичимликлар энг хавфли маҳсулотлардан бири эканлигини қуйида маълум қиламиз.
Фото: Marie Claire
Газли ичимликлар ҳар бир дўконда сотилади, улар шакар ва озуқавий қиймати нолга тенг бўлган кимёвий моддалар билан тўла эканлиги ҳақида огоҳлантиришдан чарчамайдиган мутахассислар томонидан мунтазам равишда танқид қилинади. Бироқ кўпчилик ҳали ҳам улар олиб келиши мумкин бўлган ҳақиқий зарарни билмайди.
2014 йилда Action on Sugar томонидан ўтказилган тадқиқот шуни кўрсатдики, 330 мл газланган ширин ичимликларнинг 79 фоизи олти ёки ундан ортиқ чой қошиқ шакарни ўз ичига олади. Бу катталар учун ширинликнинг максимал суткалик дозаси. Баъзилар чекловлар қўйиш орқали юзага келиши мумкин бўлган хавф-хатарларни енгишга ҳаракат қилмоқда. Вақти-вақти билан совуқ ичимликдан завқланиш тақиқланган эмас, лекин бундай маҳсулотларни ортиқча истеъмол қилиш салбий оқибатларга олиб келиши мумкин. Спиртсиз ёки газланган ичимликлар ички органларнинг соғлиғига таъсир қилиши мумкин, шунингдек, эстетик жиҳатдан салбий оқибатларга олиб келади, тери, тиш ва қоматга таъсир ўтказади.
Агрессивлик ва депрессиянинг кучайиши
2020 йилда 11, 13 ва 16 ёшли 5147 бола иштирокида ўтказилган тадқиқот газли ичимлик истеъмоли ва агрессивлик ўртасида боғлиқлик борлигини аниқлади. Унинг муаллифлари газли ичимликларни тез-тез истеъмол қилиш кўпроқ агрессив хатти-ҳаракатлар, зўравонлик ва депрессив аломатлар билан боғлиқ деган хулосага келишди. Бу нима учун эканлиги номаълум, аммо жавоб газли ичимликлар юқори даражада қайта ишланганлиги ва муаммоли бўлиши мумкин бўлган кўплаб маҳсулотларни, жумладан, асабийлашиш билан боғлиқ бўлган аспартам ва бошқа моддаларни ўз ичига олиши мумкин. Кофеин ҳам хулқ-атвор муаммоларининг манбаи ҳисобланади.
Эрта қариш
Газли ичимликларда ишлатиладиган фосфат, шунингдек, бошқа кўплаб қайта ишланган озиқ-овқатлар қариш жараёнини тезлаштириши аниқланган. Бу нафақат терининг потенциал ажинлари, балки сурункали буйрак касаллиги ва юрак-қон томир тизими учун ҳам зарарли.
Саратон касаллиги хавфининг ортиши
Газланган ичимликларни истеъмол қилиш ва саратоннинг турлари ўртасидаги боғлиқликни ўрганувчи кўплаб тадқиқотлар ўтказилди. 2019 йилда British Medical Journal томонидан 5-18 ёшгача бўлган 101 257 нафар иштирокчи билан ўтказилган тадқиқот шуни кўрсатдики, шакарли ичимликларни истеъмол қилиш ҳақиқатан ҳам саратон, хусусан, кўкрак саратони хавфи билан боғлиқ. Кунига 100 мл қўшимча шакарли ичимликлар ичиш, бу ҳафтада тахминан икки банкага тенг, натижада тадқиқотчилар саратон хавфини 18 фоизга ошириши мумкин деган хулосага келди.
Юрак-қон томир касалликлари
Америкалик олимлар, шунингдек, шакарли ичимликлар ва юрак-қон томир касалликларидан ўлим даражаси ўртасидаги боғлиқликни ўрганмоқда. 2019 йилда тадқиқотчилар кунига икки порциядан ортиқ юқори калорияли ичимлик ичган одамларда юрак муаммоларидан ўлиш хавфи 31 фоизга юқори деган хулосага келишди. Истеъмол қилинган газли ичимлик миқдори ҳам муҳим рол ўйнаши аниқланди: ҳар куни истеъмол қилинган шакарли ичимликнинг ҳар бир қўшимча қисми юрак-қон томир касалликларидан ўлиш хавфини 10 фоизга ошириш билан боғлиқ.
Қандли диабет ривожланиш хавфи ортади
Шакарли ичимликлар иккинчи тоифа диабет ривожланиш эҳтимолини оширади. 2009 йилда Америка Диабет Ассоциацияси кунига бир ёки бир нечта газланган ичимликлар ичиш диабет хавфини 67 фоизга оширганини маълум қилди. Бу рақам, албатта, газли ичимликдан воз кечишга арзийди. Шунингдек, шакарли газланган ичимликларни ҳар куни истеъмол қилиш метаболик синдромнинг нисбий хавфининг 36 фоизга ошишига олиб келди. Бу диабет, юқори қон босими ва семириб кетишнинг комбинацияси бўлиб, бу ўз навбатида юрак-қон томир касалликлари, қон томир касалликлари хавфини оширади.
Ортиқча вазн
Бу ғалати туйилиши мумкин, лекин кўпчилик тушунмайдики, газли ичимликлар қоматга, айниқса, бел атрофида катта ўзгаришларга олиб келиши мумкин. 2015 йилда 749 нафар катталар иштирокида ўтказилган 10 йиллик тадқиқот шуни кўрсатдики, ҳар куни газли ичимлик истеъмол қиладиган одамларда «бел атрофи ўсиши» шакарли ичимликларни истеъмол қилишни тўхтатганларга қараганда деярли тўрт баравар юқори. Тадқиқотчилар газли ичимлик истеъмолининг кўпайиши қорин бўшлиғидаги семиришнинг кучайиши билан боғлиқлигини аниқлади.
Ҳомиладор аёлларда эрта туғиш хавфи
Ҳомиладор аёллар газланган ичимликлар ичишдан огоҳлантирилади. 2010 йилда Данияда 60 000 нафар аёл ўртасида ўтказилган тадқиқот шуни кўрсатдики, газланган ва газсиз ширин ичимликлар ичганларда эрта туғиш эҳтимоли кўпроқ. Ҳомиладорлик пайтида кунига камида бир марта газланган сув ичган аёлларда эрта туғиш эҳтимоли ичмаганларга қараганда 38 фоиз кўп.
Альцгеймер касаллиги хавфининг ортиши
2020 йилда америкалик олимлар газли ичимликларни кўпроқ истеъмол қилиш деменсия, Альцгеймер касаллиги ва инсультнинг барча шакллари хавфи ортиши билан боғлиқлигини аниқлади. 20 йилдан ортиқ давом этган Framingham Heart Study тадқиқот маркази ҳафтасига бирдан етти порциягача газли ичимлик қабул қилган одамнинг истеъмол қилмайдиганларга қараганда Альцгеймер касаллигига чалиниш эҳтимоли деярли икки баравар юқори эканлигини аниқлади.
Тишларнинг шикастланиши
Газли ичимликлар тишларга зарар етказиши мумкин, шунинг учун газланган сувга бўлган иштиёқни чеклаш чиройли табассумни сақлаб қолишнинг калити деб ҳисобланиши мумкин. Тиш шифокори ва оғиз бўшлиғи бўйича мутахассис доктор Рона Эскандернинг сўзларига кўра, шакарсиз чой ёки сувни афзал кўрган маъқул. «Газланган ичимликлар таркибида шакар бўладими ёки йўқми, кислота бўлади, – дейди эксперт. – Улар тишларга зарар етказиши ва кариес, тиш эрозияси кучайишига олиб келиши мумкин». Унинг қўшимча қилишича, газли ичимликлар ичилгандан кейин дарҳол тишларни ювмаслик керак. Чунки кислота тишлар тузилишини юмшатиб, уларни тушиб кетишига мойил қилиб қўяди.
Жигарнинг шикастланиш хавфи ортади
Тадқиқотчилар кунига атиги икки шиша шакарли ичимликлар жигар касаллигининг ривожланишига ҳисса қўшишини исботлади. Соғлом жигар ёғдан маҳрум бўлиши керак, аммо мутахассисларнинг фикрига кўра, Буюк Британияда ҳар учинчи беморда оз миқдорда бўлса ҳам у мавжуд ва кўплаб мамлакатларда шунга ўхшаш ҳолатлар кузатилмоқда.
