Россия ва Америка етакчиларининг учрашувлари шу пайтгача қандай ўтган? Фотогалерея

Владимир Путин ва Жо Байден бугун, 16 июнь куни Швейцариянинг Женева шаҳрида музокара олиб боради. Россия ва АҚШ раҳбарлари ўртасидаги учрашувлар кўпинча учинчи давлатда ўтказиб келинади. Россия Қримни қўшиб олганидан бери икки давлат президентлари бирор марта бир-бирнининг мамлакатларига ташриф буюрмади. «Бетараф ҳудуд»да ўтказилган аввалги саммитлар қандай натижа билан якунлангани ҳақида «РБК» мақола тайёрлади.

1943 йил. Теҳрон конференцияси

Совет Иттифоқи раҳбарининг АҚШ президенти билан тарихдаги биринчи учрашуви Теҳронда бўлиб ўтган. Гитлерга қарши коалицияни мустаҳкамлашда муҳим қадам бўлган конференцияда Иосиф Сталин АҚШнинг 32-президенти Франклин Рузвельт билан музокаралар олиб борган. Учрашувда Ғарб иттифоқчилари томонидан Европада иккинчи фронт очилиши муддати тўғрисида принципиал келишувга эришилган.

1945 йил. Поцдам конференцияси

Рузвельтнинг вафотидан кейин АҚШ президентига айланган Гарри Труман билан Сталин Поцдам конференциясида учрашди. Иттифоқчиларнинг ғалабасини нишонлаш мақсадида ташкил қилинган ушбу саммит аслида Шарқ ва Ғарб ўртасидаги муносабатларда янги даврни бошлаб берди. Германия мағлубиятга учраган, энди умумий душман йўқ эди. Сталин ва Труман урушдан кейинги қайта қуришни турли кўз билан кўрарди.

1955 йил. Совуқ уруш давридаги биринчи саммит

СССР ҳукумати раҳбари Никита Хрушчёвнинг Ғарб давлатлари раҳбарлари, хусусан, АҚШ президенти Дуайт Эйзенхауэр билан биринчи учрашуви ўтказиладиган жой сифатида Женева танланган. Томонлар дастлаб бир-бирига ишончсизлик билан муносабатда бўлган, аммо охир-оқибат, музокараларда кескинлик даражасини қисман камайтиришга муваффақ бўлинган. Собиқ иттифоқчилар Австрияга нейтрал мақомини беришга келишиб олган, шунингдек, СССР армияни қисқартириш имкониятига эга бўлган.

1961 йил. Кариб инқирозидан бир йил аввалги учрашув

Никита Хрушчёв ва АҚШнинг 35-президенти Жон Кеннеди ўртасидаги музокаралар Венанинг Шенбрунн саройида бўлиб ўтди. Икки мамлакат раҳбарлари узоқ давом этган мафкуравий баҳс олиб борди, сўнгра Берлиннинг мақоми тўғрисидаги низони ҳал қилишга уринди, аммо охир-оқибат улар келишмовчиликлар авж олган тақдирда юзага келиши мумкин бўлган можаро тўғрисида бир-бирларини огоҳлантириб, ҳеч қандай келишувсиз учрашувни якунлади. Бир йил ўтгач, Кариб инқирози деярли учинчи жаҳон урушига олиб келди.

1979 йил. Коинотга ядро қуроли жойлаштирилмайди 

1943 йилдан кейинги президентлар орасида Линдон Жонсон бирор марта СССР раҳбари билан учрашмаган АҚШнинг ягона раҳбари бўлди. Аммо СССР Марказий қўмитаси бош котиби Леонид Брежнев Жонсондан кейинги уч президент: Ричард Никсон, Жералд Форд ва Жимми Картер билан учрашди. Брежнев уруш даҳшатларини эслаб, қуролланишни қисқартириш тўғрисидаги битимга рози бўлди, бу эса икки мамлакат ўртасидаги муносабатларда кескинликни юмшатиш деб номланди. 1979 йилда Венада ўтказилган Брежнев ва Картер учрашувида ракеталарни ишга туширувчи мосламаларни камайтириш ва ядро қуролини коинотга жойлаштирмаслик тўғрисида келишувга эришилди

1986 йил. Ўрта ва қисқа масофали ракеталарни йўқ қилиш тўғрисидаги шартнома (IRNFT)га ташланган қадам

1985 йил Женевада Михаил Горбачёв ва Роналд Рейганнинг биринчи учрашуви муваффақиятсиз тугаган бўлса, 1986 йил Рейкявикда ўтказилган саммит ютуқларга бой бўлди. Томонлар ўрта ва қисқа масофага мўлжалланган ракеталарни қисқартириш масаласини муҳокама қилди. Кейинги йил Горбачёв ва Рейган Вашингтонда тегишли шартномани (IRNFT) имзолади. Шартнома Вашингтон ташаббуси билан 2019 йилда бекор қилинган.

1989 йил. Германия бирлашувига розилик

Михаил Горбачёв ва катта Жорж Бушнинг учрашуви Мальтада ( шу жумладан, Валлетта портида боғлаб қўйилган «Максим Горкий» номли совет кемасида) бўлиб ўтди. Вашингтон учрашувдан катта ютуқ кутмаётган эди, аммо улар янгилишганди. Горбачёв ҳеч қандай шартларсиз Германияни бирлаштиришга принципиал равишда розилик билдириб, Шарқий Европа давлатларининг ишларига аралашмасликка ваъда берди ва ҳеч қачон АҚШга қарши уруш бошламасликка кафолат берди. «Ишончсизлик ва мафкуравий кураш — буларнинг барчаси энди ўтмишга ғарқ бўлиши керак», — деди Горбачёв.

1999 йил. «Демократияда Елсиннинг йўналишини давом эттиради»

Россиянинг биринчи президенти Борис Елсин АҚШнинг 42-президенти Билл Клинтон билан турли саммитларда 19 марта учрашган. Учрашувлардан бири 1993 йилда Ванкуверда бўлиб ўтган, шундан сўнг иккала раҳбар ҳам улар ўртасида дўстона муносабатлар ўрнатилганини эълон қилган. 1999 йилда Югославиядаги урушдан кейин Россия ва АҚШ ўртасидаги муносабатларни булут қоплади, шунга қарамай, Истанбулдаги ушрашувда Елсин ўзини самимий тутишга ҳаракат қилди. Масалан, у суҳбатдошига 2000 йилда бўлиб ўтадиган сайловларда Владимир Путин ғалаба қозониб, «демократия ва иқтисодиётни ривожлантиришда Елсиннинг йўналишини давом эттиришини» ваъда қилди.

2001 йил. Буш Путиннинг «қалбини кўрди».

Владимир Путин ва кичик Жорж Буш ўртасидаги биринчи учрашув Люблянада бўлиб ўтди. «Мен унинг кўзларида қалбини кўрдим», — деди Америка президенти учрашувдан кейин. Сўнгра икки давлат раҳбарлари ҳар йили учрашиб, бир-бирларининг мамлакатларига ташриф буюрган, аммо йилдан йилга муносабатлар ёмонлашиб борган. НАТОнинг кенгайиши, Украинадаги инқироз, ракеталарга қарши мудофаа муаммоси мулоқотни кучайтиришга тўсқинлик қилган.

2013 йил. «Музли музокаралар»

Дмитрий Медведев ва Барак Обама ўртасидаги мулоқотни шарҳлаган мутахассислар икки давлат ўртасидаги муносабатларни «қайта тиклаш» мумкинлигини айтган бўлса, Путин президентликка қайтган пайтга келиб муаммолар янада кучайди. 2013 йил Шимолий Ирландияда бўлиб ўтган G8 учрашуви «музли музокаралар» деб аталди. Томонлар на Сурия масаласида, на ракетага қарши мудофаа, на Афғонистон бўйича келиша олмади ва баённома маросими чоғида Путин ва Обама бир-бирлари билан умуман гаплашмасликни афзал кўрди. Олти ой ўтгач, Қрим Россия таркибига кирди ва G8 формати ўтмишда қолди.

2018 йил. Натижа келтирмаган дўстона суҳбат

Владимир Путин ва Дональд Трамп ўртасидаги энг жиддий музокаралар 2018 йилда Хелсинки шаҳрида бўлиб ўтди. Икки мамлакат раҳбарлари бир неча соат давомида турли хил муаммоларни муҳокама қилди. Президентлар дўстона нотада хайрлашди. Путин Трампга футбол бўйича 2018 йил жаҳон чемпионати расмий тўпини совға қилди ва Америка президенти россиялик ҳамкасбини Вашингтонга таклиф қилди. Кейинчалик Махфий хизмат тўпни Трампдан олиб қўйди, Путин эса АҚШга қадамини босмади. Вашингтон Россияга қарши тобора кўпроқ санкциялар жорий қилиб, аввалдан мавжуд бўлган қора рўйхатларни кенгайтирди. Трамп даврида муносабатларда катта ютуқларга умид қилишнинг ҳожати йўқ, деган фикр Москвада чуқур илдиз отди.