• Профилга Кириш
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12831.81
    • RUB163.75
    • EUR14606.45
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +32°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Маданият

    26 декабрь – барча замонларнинг трагедияси «Қирол Лир» пьесаси илк бора саҳна юзини кўрган кун

    Бетакрор драматург Шекспир қаламига мансуб «Қирол Лир» пьесаси ёзилган ва саҳнада намойиш этилган вақти тўғрисида аниқ манба сақланиб қолмаган бўлса-да, асар 1603—1606 йиллар орасида ёзилган, деб тахмин қилинади. Англиядаги нашрларга доир маълумотлар сақланадиган рўйхатлар китобида пьеса 1606 йил 26 декабрда саҳнага қўйилгани ҳақидаги маълумот қайд этилган эди. «Дарё» колумнисти Раҳимжон Қудратов сана муносабати билан асар таҳлилини тақдим этади. 

    Шекспирнинг бошқа пьесалари каби «Қирол Лир» ҳам оригинал асари эмас, аксинча, аввалдан мавжуд бўлиб келган пьесанинг ўзига хос янги талқини эди. Шекспир асарга киритган ўзгартиришлар фақатгина бир нечта янги образлар бўлиб қолмади, у асарнинг воқеалар ривожини тубдан ўзгартириб юборадиган фожиаларни ҳам пьеса таркибига киритишга қарор қилди.

    Фото: Google Photos

    Фото: Google Photos

    Айтиш мумкинки, қаҳрамонлар ўлими билан боғлиқ фожиалар бир пайтнинг ўзида ҳам пьесанинг ўзгачалигини сақлаб, уни «Қирол Лир» пьесасининг бошқа вариантларидан кўра таниқлироқ бўлишига олиб келди, ҳам асарнинг жуда кўп танқид остида қолишига сабаб бўлди. Ҳаттоки бошқа ёзувчилар асарнинг «яхшироқ», қисқача айтганда, бош қаҳрамонлар ўлмайдиган ва бахтли якун топадиган муқобил вариантларини ҳам ёзди. Аммо Шекспирдан сўнг ёзилган пьесалар ўзини оқламади ва асрлар ичида унутилишга маҳкум бўлди.

    «Қирол Лир» XVII асрдан бери ўз даврининг машҳур актёрлари томонидан саҳнага олиб чиқилмоқда. ХХ асргача пьесада мавжуд бўлган барча роллар эркаклар томонидан ўйнаб келинди. ХХ асрдан бошлаб баъзи эркак қаҳрамонлар аёллар томонидан ҳам ўйналмоқда. Пьеса асосида фильм суратга олиш эса 1905 йилдан бери бошланган бўлиб, илк фильм Германияда олинди. Таассуфки, фильм бугунги кунгача сақланиб қолмади. Хўш, бутун дунё бўйлаб кенг миқёсда машҳурликка эришган трагедия нима ҳақида ва у ўзига хос қандай жиҳатларга эга?

    Воқеалар ривожи

    Пьеса Британиянинг кекса қироли Лирнинг тахтдан воз кечишга ҳамда ўз қироллигини уч қизига бўлиб беришга қарор қилиши тўғрисидаги воқеа билан бошланади. Кекса қирол учала қизини ҳам синовдан ўтказмоқчи бўлади ва улардан ўз отасига бўлган меҳрини тасвирлашни сўрайди. Қиролнинг тўнғич ҳамда ўртанча қизи Гонерил ва Реган турли хушомад сўзлар билан отасининг кўнглини овлайди.

    Кенжа қиз Корделия эса сукут сақлайди ва ҳеч бир сўз унинг отасига бўлган муҳаббатини ифодалай олмаслигини айтади. Бу жавобдан ғазабга тушган қирол Корделияни меросдан маҳрум қилади. Франция қироли Корделияни севиб қолгани туфайли унга ҳеч қанча мерос тегмаган бўлса ҳам, уни қирол Лирнинг розилигисиз Францияга олиб кетади. Меросга эга бўлган қизларининг ўзига нисбатан кўрсатадиган муомаласи кескинлик билан ёмон томонга ўзгарганини кузатган Лир ўз хатосини англаб етади ва аста-секинлик билан ақл-у хушидан айрила бошлайди.

    Фото: Google Photos

    Фото: Google Photos

    Воқеалар ривожининг бошқа бир томонида эса кейинчалик Лир билан учрашиши кўзда тутилган Глостер номли граф Эдмунд номли фарзанди ҳийласидан жабр тортиши тасвирланади. Ҳийлакор Эдмунд отасини укаси Эдгарднинг унга хиёнат қилаётгани ва уни ўлдиришни кўзлаётганига ишонтиради. Глостер ўғли Эдгардни қидириш учун одамларни юборади, Эдгард эса тиланчи ниқобида одамлардан яшириниб, дала-даштларга қараб саёҳат қилишга мажбур бўлади.

    Жараёнлар ўзгариб, охир-оқибат хатоларини англаб етган Глостер ўзини ҳалок этиш ниятини кўзлаган чоғда уни ўша фарзанди — Эдгард қутқариб қолади. Воқеалар ривожи давомида бир неча уруш ҳолатлари кузатилади. Трагедия эса ўз отига муносиб тарзда кўплаб қаҳрамонлар ҳалокати билан якунланади. Бироқ бу фожиаларнинг асар мазмун-моҳиятига бевосита таъсири борми? Бизнингча, ҳа. Турли психологлар ушбу асарни ўз назариялари бўйича таҳлил этишар экан, образлар характери ва фожиасига алоҳида ёндашишни маъқул кўради.

    «Қирол Лир» психологлар талқинида

    Копелия Каннинг психоаналитик таҳлилига кўра, Қирол Лир қизларидан уни мақташларини сўраши унинг она меҳрига ташналигини англатади. Онасидан етарлича меҳр кўрмаган Лир ушбу меҳрни қизларидан талаб қилганида, кенжа қизининг бу таклифни рад этиши қирол учун ҳақиқий ҳиссий зарба бўлган эди. Корделиянинг ўлимигина қиролни ўз фантазияларидан халос этади.

    Психоанализ асосчиси Зигмунд Фрейд эса Корделия образини ўлим рамзи, дея тасвирлайди. Шундай экан, Лирнинг ўз қизига бўлган муносабати унинг ўлимга бўлган муносабатини ифодалайди, у ўлимни тан олишни истамайди. Қирол умрнинг фоний эканини қабул қила олмайди. Асарнинг сўнгги қайғули саҳналарида Корделиянинг ҳалок бўлиши Фрейд учун муҳим нуқта эди. Чунки ўша нуқтадагина қирол ўзининг умрбоқий эмаслигини тушуниб етиб, ўлимнинг муқаррарлиги тўғрисидаги фикр билан муроса ўрната олди. Корделияни ўлимга маҳкум этиш учун Шекспирда маълум бир сабаблар бўлгани эҳтимолдан йироқ эмас, чунки «Қирол Лир» пьесаларининг бошқа ҳеч бир вариантида унинг ўлими учрамайди.

    Фото: Google Photos

    Фото: Google Photos

    Психолог Ҳарол Блум эса асосий эътиборини Эдмунд образига қаратади. Унга кўра, «Эдмунд — Шекспирнинг энг оригинал қаҳрамонидир». Эдмунд бошқа салбий образлар каби мунофиқлик қилмайди ва ундаги ҳийлакорлик фақат ва фақат ақл йўриғига кўра ҳаракатланади. Унда ҳеч қандай иштиёқ ва ҳиссиёт мавжуд эмас, у ҳеч кимни севмаган ва севмайди ҳам. Шу жиҳатдан олиб қараганда, бу Шекспирнинг такрорланмас қаҳрамонидир.

    Умуман олганда, «Қирол Лир» трагедияси инсон табиатидаги зиддиятлар, шунингдек, ақл ва қалб йўли орасидаги аросат ҳақида дейиш мумкин. Бу зиддиятлар инсонни фожиа сари етаклайди. Лир қалби хаста образ бўлса, Эдмунд «ақли хаста» қаҳрамон эди. Қалб адашиши жуда кўп учрагани сабабли Лирнинг ҳолати ва ундан чиқариладиган хулоса биз учун таниш бўлиши мумкин. Аммо Эдмунднинг ҳолати тамомила бошқача эди. У фақатгина зийраклик билан иш тутишига қарамай, охир-оқибат панд еди.

    Бунинг ягона сабаби шундаки, унинг тафаккур кучи ёрдамида чиқарган қарорлари қалбнинг кўмагига муҳтож эди. Трагедия эса энг аввал инсоннинг ичида юз беради. Биз кўзимиз билан кўриб турган фожиалар эса инсон табиатидаги зиддиятлар ҳосиласи бўлиши мумкин. Ҳар бир инсон ўз қалбини асрай олганида, дунёни асрашга ҳожат қолмаган, трагедиялар эса инсон табиатининг ойнадаги акси бўлиб хизмат қилмаган бўлар эди.

    Муаллиф фикри таҳририят нуқтаи назаридан фарқ қилиши мумкин.

    27.12.2020, 21:58   Изоҳ (0)   45924
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    Мавзуга доир

    «Қорним оч ҳолда концерт берардим». Ҳамдам Собиров ҳамма «юлдуз»лар ҳам бой эмаслиги ҳақида гапирди (видео)

    26.12.2020, 13:41

    Жаҳонгир Отажонов Туркия президенти унга ўғлининг омонат гапини етказганини маълум қилди

    25.12.2020, 16:37

    Фото: Истанбулнинг машҳур Бейўғли туманидаги қадамжоларга назар

    24.12.2020, 21:59

    Румий ва Табризий учрашган жой, масжид ҳамда дунёда ошпазларга атаб қурилган илк мақбара (фото)

    22.12.2020, 23:26

    Фото: Туркиядаги Оловуддин тепалиги ва унинг атрофидаги бир неча асрлик қадамжолар

    22.12.2020, 19:55

    Ёзувчи Александр Курляндский вафот этди. У «Сеними, шошмай тур!» мультфильмининг яратувчиларидан бири ҳисобланади

    21.12.2020, 20:13
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    UZTELECOM "Мурувват" тарифини тақдим этади: Атиги 25 000 сўм эвазига ғамхўрлик ва эътибор билан бойитилган алоқа


    Замонавий Haval Jolion энди 0% муддатли тўлов шартида 


    Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари Европага йўл олмоқда


    Тошкентда халқаро финтех-ҳодиса — Visa Cashлесс Форум 2025 бўлиб ўтди 


    Tenge Bank Tenge24 иловасида янги рақамли автокредитини эълон қилди


    Навоий инновациялар университети — келажагингизни кафолатлайдиган замонавий таълим маскани! 


    Янги уфқлар: Centrum Air ҳафтасига икки марта Тошкентдан Бишкекка парвозларни амалга оширади


    Sello Ecosystem Фарғона, Андижон ва Наманганда Sello Summer Fest ёрқин фестивалини ўтказди


     ADM Jizzakh Жиззахда жойлашган 5-ихтисослаштирилган муассаса тарбияланувчилари эҳтиёжи учун автобус тақдим қилди


    Mobiuz "Меҳрибон" имтиёзли тариф режасини тақдим этди


     Coca-Cola жамғармаси ва Глобал атроф-муҳит ва технологиялар жамғармаси (ГЕТФ) “Айланма иқтисодиёт келажаги учун ҳамкорлик битими (PACТ)” ни эълон қилганлиги ҳақида маълум қилди


    Kapitalbank ва Visa Ўзбекистон терма жамоасининг ЖЧ-2026 саралаш ўйинини БААда тантанали равишда очишди


    UCMG Амстердамда бўлиб ўтаётган Мoney 20/20 Europе халқаро финтеч кўргазмасида Ўзбекистон номидан иштирок этади


    AVO'дан янги омонат: йиллик 25% гача — 6 ойда орзуингизни амалга оширинг


    Сув — бебаҳо неъмат: Агробанкдан фермерлар учун янги методик тўплам

     

    Тавсия этамиз

    Чумчуқларга ем бўлган бургутлар. “Ўргимчак тўри” операцияси Россия учун қанчага тушади?

    4 июн, 18:49
    Audio Icon

    Қуриб қолган кўчатлар, миллионлар шамолга учдими?

    4 июн, 15:03

    Фелдмаршалга алмаштирилмаган Сталиннинг зурриёти — “доҳий” нега ўғлини урушга юборган эди?

    3 июн, 21:10

    Кўзи ўткир, қулоғи сезгир темир қушчалар. Разведкачи дронларнинг “катта акалари”

    3 июн, 20:40
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Осиёдан яна бир терма жамоа илк марта мундиал йўлланмасига эга чиқди

    Спорт | 6 июн, 12:36

    Эндиликда эҳтиёжманд оилаларга газ ва электр энергияси учун йил бўйи компенсация берилади 

    Ўзбекистон | 6 июн, 12:35

    Ўзбекистон ташқи ишлар вазири Деҳли шаҳрида “Марказий Осиё - Ҳиндистон” ишбилармонлар кенгаши йиғилишида иштирок этди

    Ўзбекистон | 6 июн, 11:50

    Инфантино: “Бутун дунёдаги мухлислар Ўзбекистоннинг ЖЧдаги дебютини кутмоқда”

    Спорт | 6 июн, 11:21

    Ўзбек ва туркман киноижодкорлари томонидан суратга олинган “Махтумқули Фироғий” фильми Лондондаги кинофестивалда халқаро мукофотга сазовор бўлди

    Ўзбекистон | 6 июн, 11:04

    Салом, мундиал. Ўзбекистон Жаҳон чемпионатига чиққан тарихий ўйиндан фотогалерея

    Спорт | 6 июн, 09:56

    Сергели туманидаги мебел цехида йирик ёнғин содир бўлди

    Ўзбекистон | 6 июн, 09:36
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.