• Профилга Кириш
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12910.15
    • RUB159.78
    • EUR14660.77
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +31°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Ўзбекистон

    Россияда яҳудийларга нафратни фош этган Бейлис иши. Унинг Ўзбекистонга қандай алоқаси бор?

    Бундан салкам 110 йил муқаддам Россияда бўлиб ўтган Бейлис иши жамиятда қизғин баҳслар келтириб чиқарганди. У айни пайтда Россиядаги миллатчилик ва антисемитизм кайфиятларини очиб бериб, яҳудийлар кўчишининг бошланишига олиб келганди.

    Элдар Асанов ушбу тарихий воқеа ҳамда унинг Ўзбекистон тарихига алоқадор жиҳатлари ҳақида ҳикоя қилади.

    Бу пост ғоясини ўйлаганда ўзим ҳам маза қилдим, негаки у:

    - тарихнинг гўзаллигини – турфа тақдирлар кутилмаган боғлар билан боғланишини, бир кичик воқеа узоқ йиллардан сўнг умуман алоқаси йўқ одамлар тақдирга таъсир қилишини;

    - империялар яратадиган дунё-иқтисодиётлар узоқ-узоқ ўлкаларни бир-бирига боғлаб, ўзига хос цивилизация яратишини намоён этади.

    1894 йилда Францияда бўлиб ўтган Дрефус иши йирик ижтимоий конфликт келтириб чиқариб, аксилсемит кайфиятларини кўрсатиб берган ва унга қарши реакция туғдирган, умуман, Франция тақдирини ўзгартирган эди. Россиянинг ҳам ўз Дрейфус иши бор – Бейлис иши. Бу иш ҳам рус жамиятида аксилсемит ва миллатчилик кайфиятларини авж олдирган, халқ ва зиёлилар орасида қизғин баҳсларни келтириб чиқарган, шунингдек, Россия яҳудийларининг келажагига таъсир ўтказган эди. Бу иш ҳатто Ўзбекистон тарихига ҳам алоқадор. Келинг, бошидан ҳикоя қилай.

    Бейлис ва Дрейфус.

    Бейлис ва Дрейфус.
    Фото: Wikipedia

    1911 йил 12 март куни Киев четида Андрей Юшчинский исмли 12 яшар бола ўлдириб кетилди. Қисқа суриштирувлардан сўнг унинг ўлимида яҳудийлар айбланди: бола гўёки Пасха арафасида диний амаллар доирасида ўлдирилган эди. Яҳудийлар Пасха (мусулмонча айтганда, Хамирсиз) байрамида христиан болаларни ўлдириб, диний овқатига қўшиши ҳақидаги қўрқинчли эртаклар Европада ва Россияда азалдан тарқалган эди. Рус черносотенецлари (ўнг радикаллари) – аксилсемит ва миллатчи кайфиятдаги партия ва гуруҳлари бу версияни халқ орасида газеталари орқали шу қадар кенг тарғиб қилдики, суд ахийри бу версияни қабул қилди. Менахем Мендель Бейлис исмли яҳудий болани ўлдиришда айбланиб, ҳибсга олинди. Суд бошланди. Суд атрофида эса ҳақиқий ижтимоий ихтилоф юзага келди. Расмий лавозимларда ўтирган айрим миллатчилар ва аксилсемитлар, шунингдек, ўнг радикал ҳаракатлар ва улар таъсирида яҳудийларни қоралаб кўчаларга чиққан оломон босими остида суд Бейлисни диний қотилликда айблаб, тезроқ қамаб юборишга ҳаракат қиларди. Прогрессив зиёлилар, сўллар, айрим амалдорлар ва адвокатлар бу ишнинг буюртмалигини ва халқ орасида яҳудийларга нафрат уйғотаётганини қайд этиб, кескин қарши чиқар эди.

    Ишни фабрикация қилиш асносида қизиқ воқеа рўй берди: православ черкови вакилларидан ҳеч бири айбловнинг эксперти бўлишга кўнмади – диний эксперт қотиллик яҳудийларнинг диний амали эканини тасдиқлаб бериши лозим эди. Аммо православ руҳонийларидан ҳеч бири ёлғон шоҳидлик қилишга рози бўлмади. Шунда Тошкентдан яҳудийларга нафрати билан танилган католик руҳонийси Иустин Пранайтис таклиф этилди. Литвада туғилиб ўсган бу руҳоний шантаж ва бошқа жиноятларда айбланиб, 1902 йилда Тошкентга йўлланган эди. У пайти Тошкент империянинг рус тилли аҳоли яшайдиган энг чекка йирик шаҳри сифатида сургун макони бўлиб хизмат қиларди. Амалдорларни пастроқ амалга тушириш, бойларни ва ҳарбийларни жазолаш керак бўлса, улар Тошкентга хизматга йўлланарди.

    Иустин Пранайтис, руҳоний бўлишига қарамай, қаллобликка қўл урган, шунингдек, яҳудийларга қарши асарлари билан машҳур эди. У Бейлисга қарши гувоҳлик беришга рози бўлди. Судда у яҳудийлар бу турда диний қотилликлар амалга оширишини тасдиқлади, буни исботлаш учун Торадан, Талмуддан кўп иқтибослар келтирди. Лекин Бейлиснинг адвокатлари (Бейлисни Россиянинг энг илғор адвокатларидан беш нафари мутлақо бепул ҳимоя қилишга рози бўлган эди) ундан бу иқтибосларнинг бетларини, бобларини аниқлаштиришни сўраганида хотираси ёмонлигини рўкач қилиб, аниқ жавоблар бермади.

    Дарвоқе, Пранайтис фақатгина бу шармандали ишдаги иштироки билан машҳур эмас: Тошкентда, Махтумқули кўчасида бугунгача турган Рим-католик черкови унинг ташаббуси билан қурилган. Экопаркка борган бўлсангиз, бу черковни унинг яқинида кўргандирсиз. Шунингдек, у Туркистон гарнизони зобитларидан бир қанчасини католисизмга ўтказа олгани боис Тошкентнинг православ аҳолиси норозилигини келтириб чиқарган эди. Яъни у христиан бўлгани билан мазҳаби туфайли руслар учун «бегона» эди. Шунга қарамай, яҳудийларга қарши иш пайтида радикал православ ва миллатчи гуруҳлар уни иттифоққа чақирди.

    Иустин Пранайтис.

    Иустин Пранайтис.
    Фото: Wikipedia

    Қисқа айтганда, иш якунига кўра Бейлис оқланди, аммо ортиқ Киевда яшай олмай қолди: халқ орасида аксилсемит кайфиятлари кучайиб кетган, уни ишга олишмас, кўчада тинч юришга қўйишмас эди; таҳдидли хатлар келар эди. Бейлис турк фуқаролигини қабул қилди. Лекин у бугунги Туркияга кўчиб ўтмади табиийки. Гап шундаки, у пайти Туркия, аниқроғи, Усмонли Россия каби каттакон империя эди ва турли географик ҳудудларни, турли халқларни ўзида бирлаштирган дунё-иқтисодиёт яратган эди. Жумладан, бугунги Исроил (у вақтда Фаластин) ерлари ҳам Усмонли салтанатига қарашли эди. Ўша пайтлари яҳудийлар орасида Фаластинга кўчиб ўтиш, Усмонли фуқаролигини олиш одатга айланган эди. Россияда Фаластинга кўчиб ўтиш учун турк фуқаролигини олган яҳудийларни «турецкоподданний» – «турк табааси» деб аташар эди. Машҳур «12 стул» романини ўқиган бўлсангиз, муаллифлар унинг бош қаҳрамони Остап Бендерни шундай атайди.

    Бейлис ишига боғлиқ охирги қизиқ факт. Машҳур рус адиби, «Лолита» романи муаллифи Кичик Владимир Набоков 1937–1940 йилларда Францияда яшаган. Ўша йил майида Набоковлар оиласи немис қўшинлари Парижга яқинлашиши туфайли Америкага қочиб кетади. Уларни америкалик яҳудийлар франциялик яҳудийларни қутқариш учун ижарага олган Чамплаин лайнери олиб кетади. Миллати яҳудий бўлмаган оила бу кемага қабул қилиниб, шинам каютада жойлаштирилишига сабаб келажакда машҳур бўладиган адибнинг отаси, ўша йилларда «Речь» газетаси мухбири бўлган Катта Владимир Набоков Бейлис иши чоғида яҳудийларни ҳимоя қилиб чиққани эди. Акс ҳолда балки Набоковлар АҚШга қоча олмас ва «Лолита» романи дунё юзини кўрмас эди.

    Фото: Google Photos

    Суратда – Тошкентдаги ўша черков.

    Муаллиф фикри таҳририят нуқтаи назаридан фарқ қилиши мумкин.

    10.11.2020, 21:12   Изоҳ (0)   74187
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    Мавзуга доир

    Тожикистонда юз берган зилзила Ўзбекистоннинг бир қатор ҳудудларида сезилди

    10.11.2020, 20:46

    Ўзбекистонинг айрим ҳудудларида 11 ноябрь куни ёмғир ёғиши кутилмоқда

    10.11.2020, 20:34

    Халқаро савдо маркази Ўзбекистон Жаҳон савдо ташкилотига аъзо бўлиши учун ёрдам беради

    10.11.2020, 18:35

    Трансформатор ўрнатиб бериш эвазига 3800 доллар сўраган «Андижон ҳудудий электр тармоқлари» ходими қўлга олинди

    10.11.2020, 18:22

    Ўзбекистонда 9 ой давомида қанча автомобиль бензини ишлаб чиқарилгани маълум қилинди

    10.11.2020, 17:57

    «Ўзбекистон Тоғли Қорабоғда ўт очиш тўлиқ тўхтатилганини олқишлайди» — Шавкат Мирзиёев

    10.11.2020, 17:40
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    CHERY билан ўз орзунгизни амалга оширинг: барча моделлар учун бошланғич тўлов пасайтирилди! 


    Ўзбекистонликлар янги йил байрамларида нималарни томоша қилди, ўқиди ва тинглади 


    Kapitalbank 2024 йилги Brand Awards International мукофотига сазовор бўлди


    Зиффлеръдан катта тақдимот: янги қиёфа, замонавий дизайн ва ақлли маиший техникалар


    Silk Avia Шаҳрисабзга кўпроқ парвоз қилади


    Ўзбекистонда Марказий Осиёдаги илк ГТЕС қурилиши амалга оширилади


    UZCARD SHERDOR премиум картаси энди МКБАНКда мавжуд


    ОКМК 2,3 миллиард доллар кредит маблағларини жалб қилди ва 125 миллион доллар молиявий харажатларни иқтисод қилди


    Hyundai Staria – саёҳат қилинг ва осон ишланг


    InfinBANK Global Money Week 2025 да иштирок этди


    Coca-Cola 139 йиллик илҳом, ажойиб кашфиётлар, машҳур кампаниялар ва бутун дунё севиб қолган таъмни тақдим этмоқда 


    Молиявий фирибгарлик: мураккаб схемалар бўйича содда тушунчалар 


    Парвоз — катта шаҳар характерига эга қулай бизнес-класс турар жой


    HONOR компанияси HONOR 400 Lite смартфонини тақдим этди. Қизиқ, у нимаси билан лол қолдира олади?


    Бизнесни ривожлантириш банки тизимида маҳалла банкирлари фаолияти йўлга қўйилди

     

    Тавсия этамиз

    “АҚШ ёрдам бермаганида, ғалабага эриша олмасдик” — Иккинчи жаҳон урушида СССР ютуғини таъминлаган яширин ҳақиқатлар

    10 май, 15:00

    “Улар ўз ватани мустақил бўлиши учун курашган эди” — Туркистон легионининг аянчли тарихи

    8 май, 15:09

    Рашидов, газли ичимликлар заводи, Қизил майдон. 9 май — Тошкент тарихидан фотолавҳалар

    7 май, 14:40

    Йигирма минг кишига битта адвокат. Ўзбекистонликлар етарли ҳуқуқий ёрдам олиш имконига эгами?

    9 январ, 16:20
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Ҳиндистон ва Покистон бир-бирини сулҳни бузганликда айблади

    Дунё | 11 май, 18:04

    Россия 30 кунлик сулҳ учун шарт қўйди 

    Дунё | 11 май, 17:35

    Вазирлар Маҳкамаси биноси маданий мерос объектлари рўйхатига киритилиши мумкин

    Ўзбекистон | 11 май, 17:05

    “Бавария” “Реал” ҳамда “Барселона”нинг режаларини барбод қилиши мумкин

    Спорт | 11 май, 17:03

    Машҳур отасининг хоҳишига қарши чиққан, 3 фарзандли бўлса ҳам Анна Курниковага уйланмаган Энрике Иглесиас 50 ёшда

    Лайфстайл | 11 май, 16:35

    “Руслар ниҳоят ўйлай бошлашди” — Зеленский

    Дунё | 11 май, 16:05

    АҚШ Украинага Патриот ракеталарини топширишини маъқуллади

    Дунё | 11 май, 15:30
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.