Дунёда юз бериши мумкин бўлган жаҳон уруши ва глобал катаклизм эҳтимоли қанча эканлиги маълум қилинди

Deutsche Bank томонидан маълум қилинишича, уруш, пандемия ёки табиий катаклизм билан боғлиқ глобал инқироз эҳтимоли кейинги ўн йил ичида 33,5 фоизни ташкил қилади. Бу ҳақда «РБК» хабар берди.

Банк томонидан қайд этилишича, бундай эҳтимол Европадаги ҳозирги клуб футболи фаворити «Бавария»нинг жорий йилда Чемпионлар лигасида ғалаба қилиш эҳтимолидан кўпроқ.

Тўртта хавф

Deutsche Bank’нинг стратеги Жим Рид бошчилигидаги таҳлилчилар тўртта экстремал хавфни уларга бир йил ичида юз бериш эҳтимолини берган ҳолда кўриб чиқди.

• Қурбонлари сони 2 миллион кишидан ортиши мумкин бўлган грипп пандемияси — 2 фоиз;
• Энг кучли вулқон отилиши — 0,15 фоиз;
• Қуёшдаги чақнаш сабабли юз берадиган, 1859 йилда юз берган қуёшнинг супертўлқинига ўхшаш магнит бўрони — 1,06 фоиз;
• Жаҳон уруши — 0,625 фоиз.

Агар ҳодисанинг юз бериш эҳтимоли бир йилда 2 фоизга тенг бўлса, бу ҳодисанинг эҳтимоллиги ўн йилда биноминал тақсимлаш қонунига асосан 16,7 фоизга тенг бўлади. Deutsche Bank томонидан кўриб чиқилаётган ҳодисалар мустақил ҳисобаланди, яъни уларнинг эҳтимолийлигини бир-бирига қўшиш мумкин. Кейинги ўн йилликда улардан бирининг юз бериш эҳтимоли 33,5 фоизни ташкил қилади. Бундай эҳтимоллик 20 йилда 55,7 фоизгача кўтарилади.Deutsche Bank пандемия, вулқон отилиши ва қуёш чақнаши эҳтимоллари баҳоларини бошқа тадқиқотлардан олган. Жаҳон уруши эҳтимолини баҳолаш учун банк таҳлилчилари консерватив 0,625 фоиз ёки йиллик 160 дан битта эҳтимолни олган. Қайд этилишича, бу баҳолар сўнгги юз йиллик тарихи далолат берадиган эҳтимоллардан камроқ, бу ҳозирги кунда нисбатан ўзаро боғланган халқаро вазият ва ядро қуроли таъсирини тийиб туриш билан боғлиқ.

Катаклизмлар эффекти

VEI-7 категориясидаги вулқоннинг отилиши (бунда отилган кул ҳажми 100 куб километрдан ошади) сўнгги марта 1815 йилда юз берган (Индонезиядаги Тамбора вулқони). Катаклизм ўн минглаб одамнинг ҳаётига зомин бўлган. Тадқиқотчилар бундай кучдаги отилиш частотасини 1000 йилда икки марта деб баҳоламоқда, шу сабабли Deutsche Bank бундай ҳодиса 667 йилда бир марта юз беришини ҳисоблаб чиқди. VEI-7 категориясидаги вулқоннинг отилиши яқин атрофда яшовчи одамлар ҳаётини хавф остига қўяди, авиақатновларни жиддий чеклайди (таъсир ҳозирги пандемия чўққисига чиққан пайтдаги каби бўлади) ва глобал ҳароратга таъсир кўрсатади (атмосферанинг кул билан ифлосланиши оқибатида ҳарорат пасайиши мумкин), бу эса қишлоқ хўжалигига зарар етказади.

Банкнинг қайд этишича, 1859 йилдаги «Керрингтон ҳодисаси» (ҳодиса ана шу қуёш чақнашини кузатган ҳаваскор астроном номига аталган) қамровига тенг бўлган геомагнит бўрони электроникага асосланган замонавий инфратузилмага жиддий зарар етказиши мумкин. Телекоммуникация бузилади, тўлов тизимлари ишлашдан тўхташи мумкин, GPS сунъий йўлдошлари эса узилишларга учраши мумкин, бу эса авиация каби аниқ жойни аниқлаш зарур бўлган соҳаларда муаммоларни юзага келтиради.

Таъкидланишича, глобал инқирозлар камдан кам ҳолларда бир-биридан алоҳида юз беради: кўпинча улар бир-бирига боғлиқ бўлади ва бошқа соҳаларда иккиламчи таъсирни келтириб чиқаради. Масалан, ҳозирги пандемия АҚШ ва Хитой муносабатларида тарангликнинг ошиб кетишига сабаб бўлди. 1789 йилдаги француз инқилоби бир неча йил давом этган ва озиқ-овқат нархининг кескин ошишига олиб келган ҳосилсизликдан кейин юз берган.

Банк экспертлари астероид тушиши каби экстремал хатарларни таҳлил қилмаган, чунки унинг эҳтимоли жуда кам ҳисобланади. Бироқ уларнинг қайд этишича, бундай ҳодисани юз бермайдиганлар қаторига қўшиб бўлмайди. 2013 йилда Ерга «Челябинск» номли йирик метеорит тушган, 1908 йилда эса ундан ҳам кучлироқ деб ҳисобланадиган «Тунгус» метеорити тушган. Тахминан 1490 йилда Хитойда энг кучли метеорит ёмғири кузатилган.