• Профилга Кириш
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12634.34
    • RUB162.37
    • EUR14821.34
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +29°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Дунё

    4 ноябрь – Тутанхамон мақбараси очилган кун. У ҳақда нималарни биламиз?

    Қадимги Мисрда ҳукм сурган фиръавнлар сулолалари ҳақида барчамиз эшитганмиз, ўқиганмиз. Кимдир кўпроқ маълумотга эга, кимдир камроқ. Кимлардир ҳеч нарса билмаслиги ҳам мумкин.

    Энг машҳур фиръавнлардан бири Тутанхамондир. 1922 йилнинг шу куни – 4 ноябрида унинг мақбараси очилган. Шундан сўнг у фильмлар қаҳрамонига айланди, унинг мақбараси ҳақида афсона ва ривоятлар тўқилди.

    Фото: Wikipedia

    Тутанхамон аслида ким, қачон ҳукмронлик қилган, нимаси билан машҳур? Қуйида у ҳақдаги асосий саволларга жавоб берамиз.

    Тутанхамон ким?

    Тутанхамон Қадимги Мисрда, Янги подшолик даврида ҳукм сурган XVIII сулоланинг 11-фиръавни ҳисобланади. Тутанхамон милоддан аввалги 1345–1327 йилларда яшаган. Охирги генетик изланишлар шуни кўрсатмоқдаки, Тутанхамон XVIII сулоланинг ўнинчи фиръавни Ахенатон ва унинг синглисининг ўғлидир (Қадимги Миср подшолик оилаларида бундай никоҳлар одатий бўлган). Аммо онасининг исми ҳалигача маълум эмас. Археолог Виктор Лоре томонидан топилган мўмиёланган аёл жасади Тутанхамоннинг онаси ҳисобланади. Археолог уни Younger lady, яъни «Ёш хоним» дея номлаган. Антик Миср тарихчиси Манефон аёлнинг исмини Чебрес деб берган.

    Тутанхамон қанча ҳукмронлик қилган? У нимаси билан машҳур?

    Отаси вафот этган пайтда Тутанхамон анча ёш бўлган. Шу сабабдан тахтга опаси Меритатон ўтиради. Аммо қисқа ҳукмронликдан сўнг номаълум сабабларга кўра ғойиб бўлади. Тахтга эса тўққиз ёшли Тутанхамон ўтиради. Легитимликни сақлаш мақсадида фиръавн Ахенатон малика Нефертитининг учинчи қизи Анхенесенамонга уйланади. Жуда ёш бўлгани сабабли ҳақиқий ҳукмдорлик Ай ва генерал Хоремхебларнинг қўлида тўпланган. 1327 йилда Тутанхамон вафот этади. Тахтни эса Ай эгаллайди.

    Тутанхамон юзининг реконструкцияси.

    Тутанхамон юзининг реконструкцияси.
    Фото: Wikipedia

    Тутанхамон Миср тарихида унча катта из қолдирмаган. Чунки у қисқа ҳукмронлик қилган ва ёш бўлган. Унинг машҳурлиги ХХ асрга бориб тақалади. Айнан ўша пайтда – 1922 йил 4 ноябрь куни британиялик археолог Ховард Картер Мисрдаги Қироллар водийсида олиб борилаётган археологик изланишлар пайтида фиръавн Тутанхамон мақбарасини ва у ерда кўмилган хазинани топади. Шу сабабли Тутанхамон машҳурликка эришди.

    Тутанхамон мақбараси қандай топилган?

    1908 йил инглиз аристократи лорд Карнарвон Қироллар водийсида археологик изланишлар олиб бориш ҳуқуқини қўлга киритади. Изланишларга раҳбарлик қилишни Миср қадимшунослик хизматига яқин бўлган Ховард Картердан илтимос қилади. Картер ишга киришганидан сўнг бир нечта фиръавнлар қабрларини топади.

    Биринчи жаҳон уруши бошланган пайтда ишлар тўхтатиб қўйилади. 1917 йилдан эса қайтадан давом эттирилади.

    Фото: Канада тарих музейи

    1922 йил 1 ноябрь куни Картер Рамзес VI қабри ёнини қазишни бошлайди. Тўрт кундан сўнг ишчилар тош билан тўлдирилган ва зинапояга олиб кирувчи хандақни топади. Зина пастга қараб қазилган ва у ёпиқ эшикка олиб боради. Эшик эса қироллар некрополи муҳрлари билан безатилган гипс билан қопланган эди.

    Қазишма ишлари натижасида нафақат Мисрдаги, балки бутун дунёдаги ўзига хос топилма аниқланади. Бу 3 минг йиллик тарихга эга Тутанхамон мақбараси эди.

    Тутанхамон мақбараси нималардан ташкил топган?

    Мақбара режаси XVIII сулола ҳукмдорлари қабрлари билан бир хилда тузилган. Киришда қисқа коридорга олиб борувчи зиналар қурилган. Коридордан кейин биринчи хонага кирилади. Бу хона биздаги зиёратхонага тўғри келади. Ушбу хонада жуда кўплаб уй-рўзғор буюмлари топилган. Улар Тутанхамонга нариги дунёда керак бўлиши важидан бирга дафн қилинган. Хона ёнида кичкина қўшимча хона бор. Зиёратхона бошида эса гўрхона жойлашган. Гўрхонани иккита руҳ ҳайкали – Ка қўриқлаб турибди. Гўрхонада Тутанхамоннинг катта сағанаси (саркофаг) ва тобути жойлашган. Хона деворлари эса Тутанхамоннинг нариги дунёдаги ҳаёти тасвирлари билан безатилган.

    Саркофаг.

    Саркофаг.
    Фото: Канада тарих музейи

    Гўрхона ёнида хазина хонаси жойлашган. Айнан шу хонадан олтиндан ишланган остадон топилган. Бу хазинадаги энг ноёб топилма ҳисобланади. Олтин сандиқда марҳум фиръавннинг ички аъзолари сақланган каноплар бор. Сандиқчани тўртта маъбуд: Неис, Селкис, Исис ва Нефтьис тўрт томондан қўриқлаб турибди. Ушбу хонада, шунингдек, 35 та қайиқ макети ва бўри бошли маъбуд Анубис ҳайкали ҳам топилган. Бу буюмлар Қоҳира музейига топширилган.

    Тутанхамон хазинасининг аҳамияти нимадан иборат?

    Тутанхамон коллекцияси бир нечта сабаблар туфайли муҳим аҳамият касб этади. Хазина Миср энг гуллаб-яшнаган XVIII сулола даврига оид. Ҳарбий юришлар, савдо-сотиқ натижасида Миср Яқин Шарқ билан алоқаларини мустаҳкамлаб, минтақадаги ролини ошириб олган.

    Тутанхамон коллекцияси шу пайтгача топилган қироллик хазиналари ичида энг тўлиқ сақлангани ҳисобланади. Бу коллекция 3580 буюмдан иборат. Шулардан энг машҳурлари олтиндан ишланган ниқоб ва учта мўмиё кўринишидаги тобутдир. Улардан бири соф олтиндан ишланган бўлса, иккитаси олтин суви юритилган ёғочдан ясалган.

    Фото: Канада тарих музейи

    Ушбу коллекция қироллар қабрлари қандай шаклда бўлганини кўрсатиш мақсадида Мисрда қолдирилган. Ушбу топилма кундалик уй рўзғор буюмларидан ташкил топган. Ўйинчоқлар, ўйинлар, ўриндиқлар, кроватлар, курсилар, шароб идишлари, қиличлар, камонлар, бумеранглар шулар жумласидандир. Шунингдек, Тутанхамонни нариги дунёда ҳимоя қилиш мақсадида қўриқчилар ва маъбудлар ҳайкалчалари ҳам бирга кўмилган.

    Ушбу хазина бизга фиръавн қандай яшагани, унинг қизиқишлари, ҳаёти ҳақида тасаввур беради.

    Фиръавн қарғиши ҳақиқатми?

    Фиръавн қарғиши ёки Тутанхамон қарғиши деб ном олган афсона ХХ асрда пайдо бўлди. Унинг муаллифи ким экани номаълум бўлса-да, ХХ аср бошидаги матбуот буни афсонага айлантириб юборди. Бундай фикр пайдо бўлишига сабаб эса ҳукмдор қабрини қазишга қатнашган экспедиция қатнашчилари экспедициядан кейин бирин-кетин ғайритабиий шаклда вафот этишидир (шу жумладан буюртмачи лорд Карнарвон ҳам).

    Ҳаммаси экспедиция раҳбари Ховард Картернинг қуши маҳаллий аҳоли «Фиръавн кобраси» деб атайдиган илон томонидан ютиб юборилганидан бошланди. Картер томонидан ёлланган маҳаллий ишчилар бу воқеада бир хосиятсизлик бор деб ҳисоблай бошлади. Йиллар давомида Тутанхамон мақбараси билан боғлиқ ишларда қатнашганлар вафот эта бошлади. Воқеалар хронологияси билан танишсак, бу ҳақда тасаввуримиз янада кенгаяди.

    Фото: Канада тарих музейи

    1922 йил 4 ноябрь: мақбаранинг топилиши;

    1922 йил 26 ноябрь: Ховард Картер қабр ичига киришга муваффақ бўлди;

    Шу йил 18 декабрь: ишларнинг бошланиши;

    1923 йил 17 февраль: 17 киши гувоҳлигида қабр очилди;

    1923 йил 5 апрель: экспедиция буюртмачиси лорд Карнарвон пашша чақиши оқибатида вафот этди;

    Шу йилнинг май ойи: Картернинг яқин дўсти, канадалик археолог, профессор Ла Флеур вафот этди;

    1923 йил 16 май: молиячи Георг Жай Гоулд қабрга ташриф чоғида юқтирилган пневмониядан вафот этди;

    Лорд Карнарвон ўлимидан олти ой ўтиб укаси ҳам вафот этди;

    1924 йил: Картернинг ҳамкасби, гўрхонага биринчилардан бўлиб кирган профессор Хю Эвлин Вайт кучли депрессия туфайли вафот этди;

    Шу йили Тутанхамон мўмиёсини радиография қилишга жалб этилган радиолог Арчибалд Дуглас Реед вафот этди;

    1926 йил : лорд Карнарвонни даволаган ҳамшира вафот этди;

    Шу йили Тутанхамон мақбарасига ташрифдан сўнг мисршунос Георге Аарон Бенедит вафот этди;

    1939 йилд: Ховард Картер 64 ёшида вафот этди;

    1967 йил: Париждаги Petit Palais’да Тутанхамонга бағишланган кўргазмани ўтказиш бўйича шартномага қўл қўйганидан сўнг Қоҳира музейи ходими Муҳаммад Меҳри вафот этди;

    Худди шундай ҳолатда унинг ўринбосари Жамол Маҳрез Лондонда ўтиши керак бўлган кўргазма шартномасини имзолаганидан сўнг вафот этди.

    Бу воқеалар атрофида Агата Кристи сингари адиблар асарлар ёзган, киноижодкорлар фильмлар суратга олган. Ривоят ҳақиқат ёки уйдирма эканини, афсуски, била олмаймиз. Аммо бир нарса аниқ: Тутанхамон мақбарасидан топилган буюмлар ҳали кўп йиллар бизни ҳайратда қолдиришда ва инсонларга ибрат бўлишда давом этаверади.

    Жаҳонгир Остонов

    04.11.2019, 08:07   Изоҳ (0)   115447
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    BI Sad’O Business лойиҳасида очиқ эшиклар куни бўлиб ўтди ва ЧИЛЛА акцияси бошланди


    riitm ақлли платформаси Ўзбекистон тингловчиларига 30 миллион трек таклиф этмоқда


    Ўзбекистонда янгиланган HAVAL H6 расман ишга туширилди


    Centrum Air 25 июлдан Тошкент — Сеул тўғридан-тўғри рейсларини бошлайди 


    Нео Insurance — суғурта бозоридаги рақамли ўзгаришларнинг 2 йиллик натижаси 


    Kia Ўзбекистон бозорини эгалламоқда: 2025 йилнинг биринчи ярмида рекорд даражадаги сотувлар


    InfinBANK’дан VISA картаси энди Swoo Pay иловасида


    Чиқим ва кирим: назорат сари илк қадам


    Ўзбекистон Миллий банки халқаро капитал бозорида 400 млн АҚШ долларлик облигацияларни муваффақиятли жойлаштирди


    “КАФОЛАТ суғурта компанияси” АЖнинг молиявий барқарорлик рейтинги “Fitch Ratings” томонидан “Ижобий” прогнози билан “Б+” даражасида тасдиқланди


    Central Asian University RUR ва THE Impact Rankings 2025 халқаро рейтингларида ўз мавқеини мустаҳкамламоқда


    Beeline Uzbekistan ҳудудларда рақамли ривожланишни жадаллаштирмоқда


    Ипак Йўли Банкдан Tradeloan: халқаро битимларни молиялаштириш


    Туризмдаги трендлар 2025: Хитойда Марказий Осиёга – Қозоғистон, Ўзбекистон, Қирғизистонга қизиқиш ўсмоқда


    Ичкаридан назар: Imzo фабрикаси қандай ишлайди?

     

    Тавсия этамиз

    Кремль соясидаги жумбоқлар: сирли равишда вафот этган россиялик тадбиркор ва амалдорлар

    10 июл, 20:40

    Исроилнинг Ғазодаги қирғини ягона эмас: Инсоният тарихидаги энг йирик геноцидлар қандай содир бўлганди?

    10 июл, 19:12

    Patriot: Исроил воз кечган, Украина эса кўпроғига эга чиқишни истаётган ярим асpлик тизим ҳақида нималар маълум?

    8 июл, 20:45

    “Ўлим шарбати”: СССРда Сталиндан сўнг иккинчи қудратли шахс номи берилган қурол қандай пайдо бўлганди?

    6 июл, 15:23
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Японияда бувиларни ижарага олиш сервиси оммалашмоқда

    Дунё | 12 июл, 09:35

    “Мантиқсизлик. Бу футбол учун қора кун” — “Кристал Пэлас” Европа Лигасидан четлатилди

    Спорт | 12 июл, 09:14

    Тошкент ва Фарғонада университетлар кафедра ўқитувчилари пора билан ушланди

    Ўзбекистон | 12 июл, 08:57

    Жейн Биркинга тегишли бўлган биринчи Hermes Birkin сумкаси кимошди савдосида 7 млн еврога сотилди

    Лайфстайл | 12 июл, 08:40

    “Реал Мадрид” ёзда тўрт футболчи билан хайрлашиши мумкин

    Спорт | 12 июл, 08:10
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.