Бу ҳафта Ўзбекистонда қишлоқ хўжалигини 2020—2030 йилларда ривожлантириш стратегияси лойиҳасининг жамоатчилик муҳокамаси якунига етади. Мазкур ҳужжат бир қатор инқилобий низомларни ўз ичига олган бўлиб, Стратегия қабул қилинганидан сўнг уларнинг амалга оширилиши мамлакатдаги муҳим соҳанинг кўринишини тубдан ўзгартириб юборади. Бу ҳужжатни халқаро экспертлар қандай баҳоламоқда? «Gazeta.uz» шу савол билан қишлоқ хўжалиги масалалари бўйича етакчи иқтисодиётчи, Жаҳон банкининг Марказий Осиёдаги қишлоқ хўжалик дастури координатори Сергий Зоряга мурожаат қилди. Унинг фикр-мулоҳазалари билан қуйида танишиш мумкин.
Қишлоқ хўжалиги, озиқ-овқат ва тўқимачилик саноати Ўзбекистон иқтисодиёти ва аҳолисининг фаровонлиги учун улкан аҳамият касб этади. Мамлакат ялпи ички даромадининг учдан бир қисмидан ортиқроғи қишлоқ хўжалигининг ҳиссасига тўғри келади. Соҳада 3,5 миллиондан ортиқ аҳоли иш билан банд ва қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини чет элга сотишдан тушумлар Ўзбекистоннинг умумий экспорт даромадларининг 25 фоизигача ташкил қилади. Қишлоқ хўжалиги озиқ-овқат маҳсулотларини ишлаб чиқариш соҳаси, шу билан бирга бутун мамлакат бўйлаб кўплаб қишлоқлар ва кичик шаҳарларнинг иқтисодий ўзаги ҳисобланади, зеро у жойларда қишлоқ хўжалигидан ташқари бошқа муқобил даромад манбалари мавжуд эмас.
Ўзбекистон чет элликларга ўзининг Буюк Ипак йўли бўйлаб жойлашган кўҳна шаҳарлари билан ва, албатта, пахтаси ва мева-сабзавотлари билан машҳур. Шу сабабли қишлоқ хўжалиги озиқ-овқат маҳсулотларини ишлаб чиқариш соҳасини янада ривожлантириш мамлакатга келгусида янада кўпроқ фойда келтириши кутилмоқда.
Бир йил аввал янги ишим доирасида Тошкентга эндигина кўчиб ўтганимда, мен қишлоқ хўжалигининг катта салоҳияти борлигини таъкидлаган эдим. Бу ҳақда Жаҳон банкидаги ҳамкасбларим ва ҳукумат вакиллари ҳам гапирганди. Бироқ яқин йиллар орасида мазкур соҳа қандай ривожланиши бўйича стратегик концепцияга эга аниқ бир режанинг йўқлиги мени иккилантирган эди. Қишлоқ хўжалигини бошқаришда бугунги кундаги бозор шароитларида иш бермайдиган, эскирган усуллардан фойдаланилаётгани яққол кўриниб турарди.
Қишлоқ хўжалигини (ва ҳар қандай соҳани) ривожлантириш учун аниқ режанинг мавжудлиги мазкур соҳанинг ўрта ва узоқ муддатли ривожланиши учун муҳим элемент ҳисобланади. Мен буни Жаҳон банкидаги 15 йиллик, 25 дан ортиқ мамлакатда, жумладан сўнгги беш йилда жадал ривожланаётган Шарқий Осиё мамлакатларида орттирган тажрибамдан келиб чиқиб билардим. Мен дунёнинг айнан шу қисмида, агар мамлакатда аслида мавжуд маълумотларга асосланган узоқ муддатли стратегик режа бўлса, қишлоқ хўжалиги саноати соҳасида ижобий натижаларни анчагина тез кўриш мумкинлигига амин бўлдим.
Мавзуга доир: Қишлоқ хўжалиги вазири Жамшид Хўжаев: Фермерларга ер бериш ҳуқуқи ҳокимлардан олиб қўйилади
Шундай қилиб, 2010 йилдан 2018 йилгача бўлган даврда Вьетнамнинг қишлоқ хўжалик озиқ-овқат маҳсулотлари экспорти икки баробардан кўпроққа — 17 миллиарддан 40 миллиард долларга ўсди. Бу натижаларга 6,5 миллион гектар ер майдонида қишлоқ хўжалик маҳсулотларни етиштириш туфайли эришилди. Таққослаш учун айтадиган бўлсак, қишлоқ хўжалик ер майдонлари қарийб 4 миллион гектарни ташкил қиладиган Ўзбекистонда 2018 йилда қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари экспорти 2,5 миллиард доллардан ошмади.
Қишлоқ хўжалиги вазирлиги 2019 йилнинг 13 сентябрида жамоатчилик муҳокамасига қўйган Ўзбекистонда 2020—2030 йилларда қишлоқ хўжалигини ривожлантириш Стратегияси лойиҳаси иқтисодиёти қадимдан қишлоқ хўжалиги озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқариш соҳасининг самарадорлигига боғлиқ бўлган мамлакатнинг мазкур соҳасида жиддий ўзгаришларни бошлаш учун реал имкониятларни яратади.
Мазкур Стратегияни «трансформацион» деб дадил айтиш мумкин. Ҳужжат ўрганиб чиқилса, у мамлакатдаги вазиятни тузатиш учун кечиктириб бўлмайдиган чораларни талаб қилаётгани, қишлоқ хўжалигидаги ҳақиқий аҳволни таҳлил қилиш асосида ишлаб чиқилганлиги яққол кўринади. Унда соҳани ривожлантириш бўйича аниқ мақсад бор ва қишлоқ хўжалиги, озиқ-овқат сектори ва қишлоқларни келгусидаги 10 йилда ривожлантириш режаси кўзда тутилади.
Мазкур Стратегиянинг энг муҳим томонларидан бири — бу давлатнинг ролини камайтириш ва соҳанинг инвестицион жозибадорлигини ошириш борасида ҳукуматнинг аниқ ифодаланган мақсадидир. Бу эса ўз навбатида қишлоқ хўжалиги озиқ-овқат маҳсулотларини ишлаб чиқариш секторини модернизация ва диверсификацияси учун мамлакатдаги хусусий сектордан келадиган ва чет эл инвестицияларини рағбатлантириши керак.
Агар Стратегия ҳозирги таҳрирда қабул қилинса, давлатнинг эмас, балки фермернинг манфаатлари охир-оқибат биринчи ўринга қўйилади.
Стратегия фермерлар ва агробизнесга қишлоқ хўжалигини янги босқичга олиб чиқишга кўмаклашувчи, давлат чора-тадбирларига эътибор қаратади ва соҳанинг ўтган йилларда кўп гапирилган улкан салоҳиятини амалга ошириш имкониятини беради. Мамлакат иқтисодиётидаги бундай муҳим соҳадаги ислоҳотлар, шубҳасиз, иқтисодиётни либераллаштириш ва Ўзбекистоннинг миллионлаб фуқаролари учун имкониятларни кенгайтиришга қаратилган сиёсатни давом эттиришга ёрдам беради.
Мавзуга доир: Қишлоқ хўжалиги вазири Жамшид Хўжаев: «Арзон бўлгани учун сувни кўп ишлатяпмиз ва исроф қиляпмиз»
Бироқ шахсан менда Қишлоқ хўжалик вазирлигининг Стратегияни ишлаб чиқишдаги профессионал ёндашуви катта таассурот қолдирди. Бошқа вазирликлар, бошқармалар ва манфаатдор тарафлар билан бўлган очиқ маслаҳатлашувлар чоғида вазирлик мутахассислари халқаро тажрибани синчковлик билан таҳлил қилди ва уни Ўзбекистон шароитларига мослаштирди ҳамда бу нарса ҳужжатдаги низомларларнинг прогрессив табиатида ўз аксини топган.
Стратегиянинг жамоатчилик муҳокамаси тугашига саноқли кунлар қолди ва ҳар бир фуқарода ҳали мамлакатнинг келажаги учун улкан аҳамиятга эга бўлган ушбу сиёсий ҳужжат доирасида ўз фикр ва таклифларини айтиш имконияти бор.
Жаҳон банки бошқа халқаро донор ташкилотлар ва ҳамкорлар билан биргаликда мамлакат қишлоқ хўжалигидаги ислоҳотларни амалга оширишда ҳукуматга молиявий ва техник ёрдам беришни давом эттиради. Биз соҳанинг самарадорлиги ва рақобатбардошлигини ошириш, бу ерда минглаб янги иш ўринларини яратишга кўмаклашиш ва қишлоқ аҳолисининг турмуш даражасини яхшилашга қаратилган мазкур Стратегиянинг маъқулланиши ва татбиқ этилишини сабрсизлик билан кутмоқдамиз.
Сергий Зоря, Жаҳон банкининг Марказий Осиёдаги қишлоқ хўжалик дастури координатори
Изоҳ (0)