Жаҳон банки гуруҳи Ўзбекистон ҳаво транспортини ривожлантириш йўллари ҳақидаги тадқиқотини эълон қилди

Жаҳон банки гуруҳи «Ўзбекистонда бозорларни яратиш. Стабилизациядан рақобатбардошликгача» номли тадқиқотни чоп этди, деб ёзади Spot.

Унга кўра, 2017 йилда Ўзбекистонга 2,8 миллион нафар сайёҳ келган. Ўзбекистоннинг бой мероси, ҳажми ва жойлашишини инобатга олган ҳолда, у ўзининг салоҳиятидан анча паст.

Тадқиқотда таққослаш учун Гуржистон ва Иордания келтирилган бўлиб, Ўзбекистон аҳолисининг ўндан бир қисми — 3,5 миллион аҳолиси билан Гуржистон йил сайин шунга ўхшаш миқдордаги сайёҳларни қабул қилади. Иордания Яқин Шарқда содир бўлаётган низоларга қарамасдан 10 миллиондан кам аҳолиси билан ҳар йили 10 миллионга яқин сайёҳ қабул қилади.

Ўзбекистоннинг ҳаво транспортини ривожлантириш ҳам секин ривожланмоқда: 2010 йилдан буён йилига 2 фоизни ташкил этади. Бу айниқса, Қирғизистон (йилига 16 фоиз) ва Қозоғистон (йилига 10 фоиз) каби қўшни мамлакатларга нисбатан анча паст.

Виза режимини либераллаштириш муҳим, аммо бунинг ўзи етмайди

Виза режимини либераллаштириш бўйича яқинда амалга оширилган чора-тадбирлар сайёҳлик ва хизмат сафарига бўлган талабни оширади. Визаларни эркинлаштириш Европа Иттифоқи каби бошқа мамлакатларга кенгайтирилганда, талабнинг ортиши кутилмоқда.

«Давлат МАК манфаатларини миллий иқтисодиётнинг ривожланиши учун муҳим таркибий омил деб ҳисоблайди. Ушбу сиёсат халқаро авиакомпанияларнинг Ўзбекистонга кириб келишини жиддий равишда чеклайди ва қўшимча рейсларга бўлган талабнинг ортишига олиб келади», — дея ҳисоблайди экспертлар.

Тадқиқотда айтилишича, Ўзбекистонга рейслар йўловчилар, ташувчилар учун ҳам жуда қиммат.

Тошкент халқаро аэропорти хориждаги авиакомпаниялар учун йўловчи тўловлари ва корхона харажатлари жиҳатидан дунёдаги энг қимматлардан бири саналади. Миллий авиакомпания бошқа авиакомпаниялар, масалан, Korean Air ва Turkish Airways, дунёдаги энг баланд аэропорт тўловларини тўлайдиган вақтда имтиёзли нархларга эгалик қилади.

Экспертлар фикрича, талаб ортиб бормоқда, лекин нархлар юқори бўлиб қолмоқда, ҳаво ҳаракатининг ўсиши заиф. Авиакомпаниялар ва аэропорт хизматлари ўртасидаги рақобатнинг ортиши транспорт харажатларини камайтиради ва ҳаво транспортини кўпайтиради.

Вазиятни қандай ўзгартириш мумкин?

Муҳим ислоҳот сифатида вазифаларнинг бекор қилиниши — авиакомпания, аэропорт бошқаруви ва транспорт назорати бўйича хизматлар тақсимланиши ва мустақил тартибга солиниши керак.

Тошкент аэропорти «Ўзбекистон ҳаво йўллари»нинг фойдасига преференциялар сиёсатини олиб бормоқда, бу эса хорижий юк ташувчилар учун юқори тариф ва юқори ёқилғи нархларига олиб келади.

Ерда ишлов бериш, овқатланиш ва ёнилғи билан таъминлаш каби иккиламчи хизматлар рақобат учун ёпиқ. Ҳаво ташиш шартномаларида чекловларни юмшатиш халқаро авиакомпанияларни бозорга олиб чиқади, тарифларни пасайтиради ва танловни кўпайтиради.

Асосий ислоҳотлар қуйидагиларни ўз ичига олади: сиёсат ва техник регуляторни аниқлаш учун МАК органидан мустақил органни яратиш ва техник регулятор учун муқобил молиялаштириш механизмини ишлаб чиқиш.

Бошқа ислоҳотларга инфратузилма тўловларини тартибга солиш, аэропортларни бошқариш ва қўллаб-қувватлаш хизматларини кўрсатиш, барча авиаташувчиларга нисбатан тенг муносабатда бўлиш ва инфратузилмавий бўлмаган хизматларни очиш киради.

Шунингдек, давлат рақобатни кучайтириш ва Ўзбекистонга, ундан ташқарига ва ундан ташқари рейсларни кўпайтириш учун шартномалар тузиши керак.