АҚШда ҳукумат ишининг тўхтаб қолиши давомийлиги бўйича рекорд урилди. Бу иқтисодиётга қанчага тушади, маошсиз қолганлар нима қиляпти?

АҚШда ҳукумат фаолияти қисман тўхтаб қолишининг давомийлиги бўйича 22 кунлик рекорд урилди. Аввалги рекорд Билл Клинтон президентлиги даврида ўрнатилган эди, деб ёзади «РБК».

Трамп ўзидан аввалги президентларни ортда қолдирди

Барак Обама даврида эса 2013 йил 1—16 октябрь кунлари ҳукумат фаолияти молиялаштирилмаган.

Трамп эса бир президентлик муддатининг ўзида учинчи шатдаунга тўқнаш келмоқда. Президент ва Конгресс ўртасидаги ҳукуматни молиялаштириш билан боғлиқ аввалги икки келишмовчилик тезда ҳал бўлган эди. Ҳукумат ишининг қисман тўхтатилиши дастлаб уч кун давом этди (2018 йил 20—22 январь), иккинчиси эса — бир суткадан камроқ.

Президент ва конгрессменлар ўртасидаги бу сафарги низонинг сабаби — Мексика билан чегарада девор қуришни молиялаштириш масаласидир. Мексика—Америка чегарасининг узунлиги тахминан 3200 километрни ташкил қилади, Обама даврида чегаранинг 1100 километрида тўсиқ қурилган. Трамп қурилиш учун 5,7 миллиард доллар талаб қилмоқда, аммо Конгресснинг иккала палатасидаги демократлар бунга қарши. Америка ОАВларининг хабарига кўра, президент мамлакатда фавқулодда ҳолат эълон қилишга тайёр, бу унга турли идоралар бюджетидан қурилиш учун маблағ олишга имкон беради. Бироқ, бу қадам судда шубҳа остига олиниши мумкин, дея ёзади The Wall Street Journal.

Шатдаун кимга қандай таъсир кўрсатди ва давлат хизматчилари қандай йўл тутяпти?

• Федерал ташкилотлар фаолиятининг катта қисми (75 фоизи) келгуси йилнинг 30 сентябрига қадар тўлиқ молиялаштирилган, дея эслатмоқда Reuters. Қолган тўловни қоплаш учун Конгресс аъзолари пул маблағлари ажратиш тўғрисида алоҳида қонун лойиҳаси ишлаб чиқишга рози бўлиши керак эди. Қонун лойиҳаси қабул қилинмагунича, 800 мингга яқин ходим ёки тўловсиз ишлаши (деярли 420 минг киши) ёки мажбурий таътилга чиқиши (тахминан 380 минг киши) тўғри келади. Маблағ ажратилгандан сўнг, давлат хизматчиларига тўланмаган сумма қайта ҳисоблаб, тўлаб берилиши керак.
• 11 январь куни навбатдаги иш ҳақини олмаган давлат хизматчилари вақтинчалик иш излаяпти ва ундан аввалги кредит тўловларини қоплаш учун янги кичик кредитлар оляпти, дея хабар бермоқда Associated Press. Юта штатида АҚШ солиқ хизматида ишловчи икки фарзанднинг онаси — Тиауна Гуэрра вақтинчалик иш топишга ҳаракат қилаётгани, лекин уни ҳеч ким ишга олмаётганини агентликка гапириб берди. Чунки ҳеч бир компания шатдаун тугагач, ходими яна ишдан кетишини хоҳламайди. Гуэрра автомобиль тўловини амалга ошириш учун қарз олишга мажбур бўлган. Иллинойс штатида яшовчи тўрт фарзанднинг онаси, 34 ёшли Мишель Уоллас эса катта ўғли ўйнаган баскетбол ўйинига боролмайдиган бўлди. Чунки эри иккови ҳукумат ишчиси, шунинг учун ҳозир уларда чипта сотиб олишга ва бензинга етарли пул йўқ.
• Алабама штатидаги ўзининг Редстоун арсенали билан танилган Ҳанцвилл ракетачилар шаҳарчаси эса ҳувиллаб қолган: у ерда 70 га яқин федерал агентликнинг ваколатхоналари жойлашган, ҳудуд иқтисодиётининг қарийб ярми эса федерал маблағларга боғлиқ. Шаҳарда ўтган ойларда саёҳатчилар билан тўлиб-тошган меҳмонхона ва ресторанлар ҳозирда бўм-бўш. «Ёруғ кунлар тугади,» — дея учта рестораннинг бошқарувчиси Майкл Норверн сўзларидан иқтибос келтирмоқда Associated Press. Айтишича, Шатдаун сабаб унинг бизнеси 35 фоиз яқин даромадини йўқотяпти.
• Шатдауннинг таъсири миллий паркларда айниқса ёрқинроқ сезилган. Калифорниядаги Жошуа-три миллий боғида қоровулларнинг йўқлиги туфайли (шу сабабли парк аслида ташрифлар учун тўлиқ ёпилган эди) сайёҳлар паркда сайр қилиш қоидаларини бузяпти, чиқиндилар ташлаб кетяпти ва дарахтларга зарар етказяпти.
• Ҳукуматнинг ишини тўхтатиш АҚШ иқтисодиёти учун қанчалик қимматга тушиши ҳали аниқ эмас. Оқ уйнинг иқтисодий маслаҳатчилар кенгашининг ҳисобига кўра, 2019 йилнинг биринчи чорагида АҚШ ялпи ички маҳсулоти ҳажми 0,1 фоизга қисқариши мумкин. Standard & Poor’s ҳисоб-китобларига кўра, 2013 йилги шатдаун иқтисодиётга 24 миллиардга тушган эди.
• АҚШ қимматли қоғозлар ва биржалар бўйича комиссияси ходимларини қисқартирилгани (4436 нафар ходимдан фақат 285 нафари ишга чиқяпти) Uber ва Lyft каби компанияларнинг акцияларини биржага илк жойлаштириш (IPO) жараёнининг кейинроққа сурилишига сабаб бўлиши мумкин. Компаниялар ҳали аниқ бир санани расман эълон қилмаган эди, бироқ тахминий вақтлар очиқланган эди.
• Шатдаун Дональд Трампнинг ишига ҳам таъсир қилди: шатдаун сабаб президент Давосдаги Жаҳон иқтисодий форумига сафарини бекор қилиб, Рождествони Вашингтонда нишонлади.