Рақамли банк маҳсулотларининг ривожланиши билан молиявий фирибгарлик мавзуси долзарблигини йўқотмаяпти. Янгиликларда ва ижтимоий тармоқларда мунтазам равишда эълон қилинадиган алданган одамларнинг кўплаб ҳикояларига қарамай, янги ҳолатлар ҳали ҳам рўй бермоқда. Фирибгарлар фуқароларнинг банклар ва давлат тузилмаларига бўлган ишончидан фойдаланиб, технология ва психологик усуллар ёрдамида янги схемаларни ихтиро қилишни давом эттирмоқдалар. Сизга фирибгарлар қандай ҳаракат қилишларини ва маблағларингизни қандай ҳимоя қилиш кераклигини Tenge Bank томонидан тайёрланган маълумот асосида айтиб ўтамиз.
Фирибгарликнинг энг кенг тарқалган усулларидан бири бу Марказий банк ёки ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари ходимининг гўёки телефон қўнғироғи. Фирибгарлар ўз телефон рақамини алмаштириш учун махсус дастурлардан фойдаланадилар ва ўз навбатида сизнинг мобил қурилмангиз экранида банк, милиция ёки ҳатто дўстингизнинг рақами пайдо бўлиши мумкин.
Қўнғироқ одатда фирибгар ўзини хавфсизлик ходими ёки терговчи сифатида таништириш билан бошланади. У сизнинг ҳисобингиздаги шубҳали транзакциялар ёки сизнинг номингиздан кредит олиш учун ариза беришга уринишлар ҳақида хабар беради. Фирибгарлар ўз ишини ишончлироқ қилиш учун қалбаки гувоҳномалар ёки имзо ва муҳрлар қўйилган ҳужжатларни юборишлари мумкин. Аммо шуни ёдда тутиш керакки, ҳақиқий банк ва ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари ходимлари ҳеч қачон мессенжерлар ёки электрон почта орқали расмий ҳужжатларни юбормайдилар ва сиздан зудлик билан чора кўришни талаб қилмайдилар.
Фирибгарнинг асосий мақсади сизни қўрқитиш ва мувозанатдан чиқаришдир. Қўрқув қанчалик кучли бўлса, хатти-ҳаракатингизни бошқариш шунча осон бўлади. Бундай ҳолатда, одам фирибгарлар томонидан олинган деб тахмин қилинган кредитни бекор қилиш ва пулларини "Хавфсиз ҳисоб" га ўтказиш учун зудлик билан кредит олиш керак деб ҳисоблаши мумкин. Фирибгарлар, шунингдек, картангиз ёки омонатингиздаги барча маблағларни “хавфсизлик учун” бошқа ҳисоб рақамга ўтказишингизни талаб қилиши мумкин. Аслида бу фирибгарларнинг оддий ҳисоб ёки карта рақами, бундай ўтказмалар сизнинг маблағингизнинг йўқолишига олиб келади.
Шуни ёдда тутиш керакки, банкларда “умумий банк” ёки “хавфсиз” ҳисоб тушунчаси мавжуд эмас. Ҳар қандай босим остида амалга оширилган ўтказмалар фирибгарликнинг белгисидир. Шунингдек, янги кредит олиб, кредитни “бекор қилиш” мумкин эмас. Бу сизни қўрқитиш ёки ваҳима қўзғаш учун айтилган ёлғондир.
Эсингизда бўлсин, ҳақиқий банк ходими сизга қандай мурожаат қилишни билади ва ҳеч қачон сизга қўнғироқ қилиб, шахсий маълумотларингизни тасдиқлашни сўрамайди, таҳдид қилмайди, кредит олиш ёки пул ўтказиш учун кўндиришга уринмайди. Агар сизга "вақт йўқ" ва "ҳозирда пул ўғирланяпти" деб айтилса, бу ўйланишингиз учун яна бир сабабдир. Бундай ҳолатда, шунчаки "Мен банкка ўзим қўнғироқ қиламан" деб айтинг ва суҳбатни якунланг.
Агар сизга шунга ўхшаш талаблар билан қўнғироқ қилинган бўлса:
- Сизнинг пулингизга алоқадор бўлган масалаларда қарор қабул қилишга шошилманг. Қўрқув сизни бошқаришига йўл қўйманг.
- Суҳбатни якунланг ва расмий рақам орқали банкингизга қўнғироқ қилинг.
- Картангиз маълумотларини, SMS кодларни, логин ва паролларни ҳеч кимга айтманг.
Яна бир хавфли ва тез оммалашиб бораётган схема бу банкларнинг расмий мобил иловалари сифатида ниқобланган сохта иловаларни ўрнатишдир. Фирибгарлар мавжуд ҳақиқий Интернет-банкинг иловаларидан деярли фарқ қилмайдиган нусхаларни яратадилар. Бундай иловалар ижтимоий тармоқлардаги реклама, мессенжерлар, сохта веб-сайтлар ёки ҳатто кўчада QR кодлар орқали тарқатилади.
Бирор киши таниш логотипни кўради, ташқи кўринишига ишонади ва уни расмий деб ҳисоблаган ҳолда дастурни ўрнатади. Аммо у логин, парол, PIN-кодни киритиши ёки SMS орқали киришни тасдиқлаши биланоқ, маълумотларнинг барчаси бир зумда фирибгарларга юборилади. Баъзан бу иловалар хабарномаларга киришни сўрайди ва шу орқали фирибгарлар ҳақиқий банкдан телефонингизга келадиган бир марталик кодлар ва хабарларни ушлаб олишлари мумкин бўлади. Бу уларга аккаунтингизга кириш ва сизнинг хабарингизсиз ўтказмаларни амалга ошириш имконини беради.
Айниқса фойдаланувчи расмий иловалар дўконидан (Google Play ёки App Store) эмас, балки мессенжердаги ёки шубҳали саҳифалардаги ҳаволадан юклаб олинган APК файлларини ўрнатиши хавфли вазият ҳисобланади. Бундай файллар зарарли кодни ўз ичига олиши мумкин бўлиб, нафақат маълумотларни тўплайди, балки смартфонни тўлиқ назорат қилиш имкониятини фирибгарга беради.
Ўзингизни ҳимоя қилиш учун:
- Банк иловаларини фақат расмий саҳифалардан юкланг.
- Шубҳали ҳаволалар орқали ўтманг ва тасодифий QR-кодларни скан қилманг.
- Номаълум иловаларга, айниқса SMS ва хабарномаларга керакcиз рухсат берманг.
- Антивируслардан фойдаланинг ва доимий равишда тизимни янгилаб боринг.
Агар сиз илованинг ҳақиқийлигига шубҳа қилсангиз ёки кимдир телефонингизга кириш ҳуқуқига эга бўлди деб ўйласангиз, зудлик билан банкка мурожаат қилинг ва вақтинчалик барча операцияларни блокланг. Фирибгарларнинг қурбони бўлишидан кўра эҳтиёткорлик чораларини кўрган маъқул.
Ушбу оддий қоидаларга риоя қилган ҳолда, ўзингизни ва маблағларингизни фирибгарлардан ҳимоя қилишингиз мумкин.
***
Tenge Bank замонавий банк технологияларидан фойдаланган ҳолда барча тоифадаги корпоратив ва чакана мижозларга молиявий хизматлар кўрсатадиган универсал банкдир. Банк Қозоғистон Халқ Банкининг (Halyk Bank) шўба корхонаси ҳисобланади.
Halyk Bank Қозоғистондаги энг йирик тизимни ташкил этувчи банклардан бири бўлиб, Halyk Group таркибига киради ва Марказий Осиёдаги етакчи молия институтларидан бири бўлиб, кенг мижозлар базаси ва мавжудлик тармоғига эга.
Halyk Group чакана ва корпоратив мижозларга, кичик ва ўрта бизнесга банк хизматларининг тўлиқ спектрини таклиф этади. Halyk Group Грузия ва Ўзбекистонда ҳам фаолият юритади.
Э-маил: info@tengebank.uz
Саҳифа: https://tengebank.uz/uz/about-bank/security
Facebook: fb.com/tengebank.uz
Instagram: @tengebankuz
Telegram: t.mе/Tengebankuz
Реклама ҳуқуқи асосида.
Изоҳ (0)