Самолётни парвозга тайёрлаш қандай жараён? Уни Формула 1 даги пит-стопга қиёслаш мумкин. Ўнлаб мутахассислар, хизматлар, агрегат ва механизмлар бир неча дақиқа ичида ҳаво кемасини ёқилғи ва сув билан таъминлаш, салонни тозалаш, багаж ва таомларни ортиш ҳамда техник ҳолатини текширишга улгуради. Буларнинг барчаси хендлинг деб номланади, деб ёзади TravelAsk.
Хендлинг (инглизчадан, ground handling) — авиарейсларга ерда хизмат кўрсатиш.
Ишдаги бундай шошилинчлик инжиқлик эмас, иқтисодий мўлжалланганликдир. Самолёт ҳаводалигида пул ишлайди, ердалигида эса бу пулларни сарфлайди. Борт ерда қанча кам вақт ўтказса, шунча кўп вақт ҳавода бўлади ва шунга мувофиқ кўпроқ даромад келтиради. Қўниш ва ҳавога кўтарилиш ўртасида сарфланган вақт бурилиш вақти деб номланади.
Ғарб операторлари меъёрларига кўра, Airbus A320 туридаги ҳаво кемасининг парвоз ва қўниш ўртасидаги бурилиш вақти 30 дақиқадан ошмайди. Ана шунақа адолатсизлик. Дастлаб, бир неча соат давомида 200 киши зўр бериб печеньеларни ушатади, фантикларни тирқишларга тиқади, тирсакқўйгич остига сақич ёпиштиради ва қаҳва тўкади, кейин эса бир неча нозик аёлдан иборат ерда хизмат кўрсатиш жамоаси яна ҳашам, ярқираш ва гўзалликни қайтаради.
Турли рейслар учун ердаги хизматнинг турли кўринишлари бажарилади. Масалан, эндигина етиб келган ва шу заҳоти яна учмайдиган самолётга хизмат кўрсатиш, бир мунча вақт стоянкада турган ва рейсга (парвоз) тайёргарлик кўраётган самолётга хизмат кўрсатиш ва бурилиш рейси, яъни самолёт қўниши билан янги парвозга тайёргарлик кўради ва бу у учиб келган жой бўлмаслиги ҳам мумкин.
Перронда асосий шахс супервайзер ҳисобланади.
Супервайзер — ердаги хизмат кўрсатиш жараёнини назорат қилувчи мутахассис бўлиб, авиакомпания ва аэропортнинг тегишли хизматларини боғлаб турувчи бўғин ҳисобланади.
Супервайзер мажбуриятлари рўйхатида 36 та банд мавжуд. Бу рейсга ерда хизмат кўрсатишнинг тўлиқ цикли бўлиб, юк ортиш назоратини амалга ошириш ва ҳаво кемаси сентровкаси, ташиш ҳужжатларини тўлдириш ва назорат қилиш, ишчи авиацияси рейсларига хизмат кўрсатишни ташкил этиш ва бошқаларни ўз ичига олади.
Борт тўхташ жойига тўхташи билан у шу заҳоти ерга улаб қўйилади. Бетондаги қизил мишенлар айнан шунинг учун керак.
Двигательлар ўчирилиб, техник хизмат кўздан кечиришга киришади.
Барча йўловчилар салонни тарк этиб, борт кузатувчилар унутиб қолдирилган нарсалар бор-йўқлигини текширгандан кейин ишга клининг хизмати (бир пайтнинг ўзида фаррошлар) киришади. Нилфиск ГД 930 чангюткичини кўтариб олган йигитнинг ортидан эргашаман.
Самолётда электр энергияси танқис ресурс, бу эса имкон бўлганда, «катта ер»даги энергиядан фойдаланилишини англатади. Замонавий чангюткич телетрап тамбуридаги розеткага уланади. Мен эса салоннинг янада ичкари қисмига киришга уринаман. У ерда эса... ақлга сиғмайдиган жараёнлар кечаяпти десам, ҳеч нарса айтмаган бўламан.
«Ювилган жойдан қаерга бораяпсан!!», — бу ҳайқириқ мактабнинг биринчи синф ўқувчисидан тортиб Кремлдаги президентгача чўчиб тушишга мажбур қилади.
Печенье кемириш ёки писта чақиш хаёлимда ҳам йўқлигига ишонтираман. Менга нисбатан муносабат яхшиланиб, ичкарироққа ўтишга рухсат берилди.
Тўрт квадрат метрга тенг орқа «ошхона»га хизмат кўрсатаётганлардан етти кишини санадим. Ҳамма нималарнидир силжитмоқда, қайта жойлаштирмоқда, асосийси — ҳамма позитив кайфиятда!
Борт озиқ-овқат ва ичимликларини қабул қилиб олиш авжида эканлиги аниқ бўлди. Уларнинг барчаси саналиб, текширилмоқда ва журналга киритилмоқда.
Ўриндиқлар тозаланиб, гиламли қопламалар чангюткич ёрдамида тозаланади, хавфсизлик карточкаларининг мавжудлиги текширилади.
Бу пайтда борт ортида ҳам иш қайнамоқда. Ёқилғи тўлдириш, сув қуйиш, багаж ва касалеткаларни ҳам юклаш керак.
Мана бу штуцер орқали атиги бир дақиқа ичида бакка минг литрга яқин керосин тушади.
Багаж бўлинмаси бир муддат аввал ғамхўрлик билан скотч ва озиқ-овқат плёнкаси билан ўралган буюмларни қабул қилишга тайёр.
Қизиқиш устунлик қилиб, ичкарисига кўз ташладим. Ғайриоддий ҳеч нарса йўқ.
Қанотнинг нариги томонида автолифт борт озиқ-овқатлари, ичимликлар, журналлар, ёпинчиқлар ва ёстиқларни юкламоқда.
Оқ йўл тиловчи нигоҳ ва эшиклар ёпилади.
Қора халталарда йўловчилар ўзларидан кейин салонда қолдирган нарсаларнинг бироз қисми холос.
Тайёргарлик жараёни якунига етди, ердаги хизмат салонни тарк этади. Энди C-Чеcк хизмати ишга киришади. Унда фаррошлар ва супервайзерлар ўрнига техник-муҳандислар хизмат кўрсатади. Улар ўйчан ва шошилмасдан ҳаво кемасининг техник ҳолати ва унинг барча тизимлари ишини текширади.
Самолётда энг кўп ташвишга нима сабаб бўлиши ҳақидаги саволимга техниклар бир овоздан ўриндиқлар деб жавоб қайтарди. «Йўловчилар уларда сакрашадими, билмадим. Бизнес-класс учун ўриндиқларнинг бир блоки миллион рублдан ортиқ туради», — дейди улардан бири.
Техниклар нафақат ўз тажрибаси, ички сезгиси ва Авиация техникасини таъмирлаш ва техник эксплуатацияси бўйича йўриқнима, балки ҳаво кемаси техник ҳолати журналига ҳам таянади. Экипаж ҳар бир парвоздан сўнг унга самолёт юзасидан истаклари ва танқидий мулоҳазаларини киритади. НИЛ ҳарфлари ҳеч қандай мулоҳаза йўлигини англатади.
Мана бу дисплей орқали эса қайси бак, қайси насос ва қайси вентиллар орқали ёрдамчи куч қурилмаларига ёқилғи бораётгани, шунингдек, охирги парвозда борт 3 510 килограмм керосин еб қўйгани, бакларда эса яна 2 380 килограмм қолгани, ёқилғи ҳарорати +4, зичлиги эса 0,7 эканлигини билиб олиш мумкин.
Мана шу учувчилик хўжалигини муҳандис текшириб чиқиши лозим. Иш масъулият талаб қилади, шунинг учун меҳмондўстликни ортиқ суиистеъмол қилмасликка қарор қилдим ва хайрлашдим.
Изоҳ (0)