Болалар ўйинчоғини кўрган ҳар қандай кишининг кўз олдида болалик даври гавдаланса, унга қараб қалбида олис болаликнинг беғубор даври ёдга тушиши ҳақиқат. Мавзудан чекинмаган ҳолда, бугун болалар ўйинчоқларини тўғри танлаш, сифатсиз маҳсулотга дуч келиб қолмаслик учун нималарга эътибор бериш кераклиги ҳамда бошқа қатор масалалар бўйича Тhе Маg журнали таҳририяти невропатолог Анна Прохорова билан суҳбатлашди.
Анна Прохорова, кўплаб оналарни болалар ўйинчоқларини қаердан сотиб олган маъқул, деган савол ўйлантиришига нима дейсиз?
— Ҳар қандай она аввало, болалар маҳсулотларини махсус дўконлардан харид қилиш лозимлигини унутмаслиги керак. Сертификацияланмаган маҳсулот баъзи нохушлик ёки кўнгилсизликларга сабаб бўлиши мумкин. Айниқса бу масалада, болалар ва уларнинг саломатлигига бееътибор бўлиш мумкин эмас.
Ривожлантирувчи ўйинчоқлар сифатида нималарни маслаҳат брардингиз? Уларнинг болалар онги ва тафаккурига таъсири қандай? Болани дастлабки ёшиданоқ ривожлантириш учун қандай ўйинчоқлар ўйнатган маъқул?
Боланинг фақат ақлий фаолиятини ривожлантиришга мўлжалланган ўйинчоқлар харид қилманг (баъзан, ўйинчоқларни ўйнаш керак, холос), улар гўдакнинг ҳам ақлий, ҳам жисмоний ривожланишига ижобий таъсир қилиши лозим. Энг кичик ёшдаги болаларга сезги органлари (кўриш, эшитиш, ҳид билаш) билан бирга кўзлар ва қўллар ҳаракатини машқ қилдирадиган ўйинчоқлар олган маъқул.
Болаларга ўйинчоқ танлашнинг умумий қоидаси борми?
Болалар ўйинчоқлари танлашнинг ўзига хос умумий қоидалари бор, албатта. Аввало, боланинг ёшига қараб ўйинчоқ танлай билиш керак.
Биринчи навбатда, олмоқчи бўлаётган ўйинчоқни обдон кўздан кечиринг, ўрамидаги ёзувларни диққат билан ўқиб чиқинг. Шу ўринда, нималарга алоҳида эътибор қаратмоқ жоиз?
Материал. Ўйинчоқ хавфсиз материалдан тайёрланган бўлиши керак. Табиий юнг ва дарахт пўстлоқларидан ясалган ўйинчоқларни харид қилманг. Бинобарин, табиий чармдан тайёрланган ўйинчоқлар 3 ёшгача бўлган болаларга тавсия этилмайди. Юмшоқ ўйинчоқлар тукларининг тўкилиб тушмаслиги учун пишиқлигига алоҳида эътибор қаратинг. Бундан ташқари, юмшоқ ўйинчоқлар туклари орасида турли бактериялар тўпланиши боис, улар вақт ўтиб инфекция манбаига айланиши ва болалар, айниқса, аллергик реакцияларга мойиллиги бўлган гўдакларнинг ўйнаши маъқул эмаслигини унутманг.
Шакл. Бола ўйнаётганда зарар етказмаслиги учун, ўйинчоқларнинг қиррали, учли ва кескир қисмлари бўлмаслигига эътибор беринг.
Ранги имкон қадар табиий бўлсин. Биринчидан, табиий ранг боланинг реал ҳаёт тўғрисидаги тасаввурига зарар етказмайди, иккинчидан, нотабиий, ҳаддан зиёд ўткир ранглар болаларни қўрқитиши ва боз устига, таркибида заҳарли моддалар бўлиши ҳам эҳтимолдан холи эмас. Шунингдек, қора ва ёрқин қизил рангли ўйинчоқларни бола яхши қабул қилмаслиги сабабли, уларни сотиб олманг. 4 ойликка қадар болалар сариқ, кейин тўқ сариқ (тўқ тилларанг) ва қизил, 6 ойликка келиб камалакнинг қарийб, барча рангларини ажрата бошлашини эътибордан қочирмаслик лозим.
Ҳид. Ўйинчоқни дўкондаёқ ҳидлаб кўришдан уялманг. Ўйинчоқ ўткир ва нохуш ҳид таратмаслиги керак, акс ҳолда уни тайёрлашда заҳарли материал ва бўёқлардан фойдаланилган.
Товуш. Ўйинчоқдан чиқадиган товуш болани қўрқитмаслиги, унинг руҳиятига салбий таъсир кўрсатмаслиги керак. Ўйинчоқдан мусиқа тараладиган бўлса, сотиб олишдан олдин тинглаб кўринг. Мусиқа ҳаддан зиёд баланд, қўрқинчли бўлмасин. Овозини бошқариш имкониятларини кўздан кечиринг. Дарвоқе, пуфлаб чалинадиган ўйинчоқларнинг бола лаблари тегадиган қисми енгил дезинфекцияланувчи ва ўзига намликни шимиб олмайдиган материалдан тайёрланган бўлиши лозим.
Ўйинчоқ деталлари. Ўйинчоқларнинг қаттиқ материаллар, масалан, металл, ёғоч ёки пластмассадан тайёрланган деталлари ўйинчоқнинг болалар тишлаши мумкин бўлган жойига ўрнатилмаслиги шарт. Ўйинчоқдан ажратиладиган қисмлар қиррали ва учли бўлмаслиги керак.
Баъзи ота-оналар ўйинчоқ қутисида кўрсатилган ёш чегарасига эътибор бермайди. Шу тўғрими?
Бола неча ёш бўлишидан қатъи назар, бехатарлигига ишонч ҳосил қилган ўйинчоқнигина ўйнашга беринг. Бола 3 ёшга кирмагунига қадар (баъзи ҳолларда уч ёшда ҳам болалар қўлига тушган нарсани оғзига олиб бориши мумкин), ичига ютиб юбориши ёки томоғига тиқилиб қолиши мумкин майда деталли ўйинчоқларни ўйнатманг. Ўйинчоқнинг пишиқлиги, бўяшда бехатар бўёқ ишлатилгани ва енгил ювилишига алоҳида эътибор беринг (болалар ўйинчоқларини тез-тез ювишни эса унутманг!) Ечиб олинадиган ёки яхши қотирилмаган деталли — ип-арқон, 15 сантиметрдан узун (ипга ўралашиб, бўғилиб қолиш хавфи) боғичли, пружина, тишчали ғилдиракли, илмоқ, ҳалқали, ўткир уч ёки қиррали, губкадан тайёрланган (юмшоққина губкани бола албатта чайнаб кўргиси келади), баланд овоз ёки шовқинли (100 дицибелл боланинг эшитиш қобилиятига салбий таъсир қилади), очиқ электр контактли, қизувчан элементли, батарея ўрнатиш жойи осон очиладиган ўйинчоқларни болага берманг. Ҳаво бериб шишириладиган пуфаклардан жуда эҳтиёт бўлинг, улар бола томоғига тиқилиб қолиши нохуш ҳолатга сабаб бўлиши ҳеч гап эмас.
Одатда, болаларга ўйинчоқларни ота-оналар танлайди, аммо боланинг ўйинчоқ танлашда ўзининг қарор қабул қилишига нима дейсиз? Бу вазиятни назорат қилиш ёки ўзаро маслаҳатлашиб бир қарорга келиш керакми ёхуд ўйинчоқни ота-она танлагани маъқулми?
Ўйинчоқлар дўкони ҳар қандай ота-онанинг болалик ҳиссиётларини уйғотиб юбориши тайин! Агар боланинг ёши ўйинчоқ танлашга мос бўлса, унинг мазкур танловда иштироки фойдадан холи эмас. Бироқ, қайси ўйинчоқни харид қилиш борасида якуний қарорни ота-оналар қабул қилиши мақсадга мувофиқ.
Кўпгина ота-оналар биринчи ўйинчоқларини ўзгача илиқлик билан хотирлашади. Илгари ўйинчоқ танлови ниҳоятда чекланган эди, бугун эса уларнинг санаб саноғига етиш қийин. Нима бўлганда ҳам, биринчи ўйинчоқ қандай бўлиши керак?
Эмизикли болалар учун турли шақилдоқли ўйинчоқлар сотиб олишда, аввало, уларга қандай бўёқ ишлатилгани, турли рангларда бўяб ташланмагани ва 100 граммдан оғир бўлмаслигига алоҳида эътибор қаратиш керак. Пишиқ-пухта шақилдоқ ўйинчоқ олишга ҳаракат қилинг. Айниқса, ичида қандайдир суюқлик қўлланган ўйинчоқларни болаларга беришда эҳтиёт бўлинг. Болалар оғзига солиши мумкин бўлган ўйинчоқлар енгил ювиладиган ва ўзига намлик шиммайдиган материалдан тайёрланган бўлиши лозим.
Эътибор берганмисиз, бозорларимиз Хитойда тайёрланган камалак рангли ўйинчоқларга тўла. Ўзимиз ва болаларимизнинг саломатлигига зарар етказувчи бўёқлардан ҳимояланиш учун нималарга эътибор бериш лозим?
Жуда оддий: фақат сертификатланган ўйинчоқ харид қилиш!
Суҳбатимиз якунида – болаларни турли хавф-хатарлардан қандай ҳимоялаш кераклиги хусусида икки оғиз фикр билдирсангиз.
Энг аввало, харид қилгунингизга қадар йўриқномани диққат билан ўқиб чиқинг. Унда албатта қуйидаги ахборотлар берилган бўлиши лозим:
- — ўйинчоқни катталар йиғиши ва ўрнатиши (болалар йиғиб-ўрнатиши мумкин бўлмаган ўйинчоқлар учун);
- — нотўғри ўрнатилган деталларининг болаларга хавф туғдириши мумкинлиги (сирғалиб тушишга мўлжалланган, осма арғимчоқли, халқа, трапецияли, арқонли ва шунга ўхшаш ўйинчоқлар);
- — ўйинчоқдан фойдаланиш ва эҳтиёткорлик шартлари;
- — эҳтиёткорлик шартларига амал қилмаслик бахтсиз ҳодисага сабаб бўлиши мумкинлиги;
- —ўйинчоқнинг 3 ёшгача болаларнинг қўли етмайдиган жойда сақланиш лозимлиги;
- — ўйинчоқ асосий элементларини мунтазам текшириб туриш (осмалари, мустаҳкамлагичлари, тортмалари ва ҳ.к.);
- — ўйинчоқдан фойдаланишда йиқилиш ёки урилиб кетиш оқибатида болага зарар етмаслиги учун, фойдаланишда эҳтиёт бўлиш;
- — ҳимоя воситалари: шлем, қўлқоп, тирсак ва тиззани ҳимояловчи (ғилдиракли конькилар ва ғилдиракли тахталарда учишда) мосламалардан фойдаланиш борасида кўрсатмалар.
- Ўйинчоқдан бехатар фойдаланиш қоидаларига алоҳида эътибор бериш керак. Масалан: «3 ёшгача болаларнинг ўйнаши мумкин эмас» – 3 ёшгача болаларнинг ўйнаши тақиқланган ўйинчоқлар;
- «Диққат! Фақат катталар назорати остида фойдаланилсин» — болаларнинг ўзи фойдаланиши хавф туғдирадиган ўйинчоқлар;
- «Эҳтиёт бўлинг! Ўралашиб қолмаслиги учун, бола тураётган маҳал ўйинчоқни ечиб, олиб қўйинг!» — бешик, беланчак, болалар каравоти ёки аравачасига ўрнатиладиган осма ўйинчоқлар.
Реклама ҳуқуқи асосида!
Изоҳ (0)