Bolalar o‘yinchog‘ini ko‘rgan har qanday kishining ko‘z oldida bolalik davri gavdalansa, unga qarab qalbida olis bolalikning beg‘ubor davri yodga tushishi haqiqat. Mavzudan chekinmagan holda, bugun bolalar o‘yinchoqlarini to‘g‘ri tanlash, sifatsiz mahsulotga duch kelib qolmaslik uchun nimalarga e’tibor berish kerakligi hamda boshqa qator masalalar bo‘yicha The Mag jurnali tahririyati nevropatolog Anna Proxorova bilan suhbatlashdi.
Anna Proxorova, ko‘plab onalarni bolalar o‘yinchoqlarini qayerdan sotib olgan ma’qul, degan savol o‘ylantirishiga nima deysiz?
— Har qanday ona avvalo, bolalar mahsulotlarini maxsus do‘konlardan xarid qilish lozimligini unutmasligi kerak. Sertifikatsiyalanmagan mahsulot ba’zi noxushlik yoki ko‘ngilsizliklarga sabab bo‘lishi mumkin. Ayniqsa bu masalada, bolalar va ularning salomatligiga bee’tibor bo‘lish mumkin emas.
Rivojlantiruvchi o‘yinchoqlar sifatida nimalarni maslahat brardingiz? Ularning bolalar ongi va tafakkuriga ta’siri qanday? Bolani dastlabki yoshidanoq rivojlantirish uchun qanday o‘yinchoqlar o‘ynatgan ma’qul?
Bolaning faqat aqliy faoliyatini rivojlantirishga mo‘ljallangan o‘yinchoqlar xarid qilmang (ba’zan, o‘yinchoqlarni o‘ynash kerak, xolos), ular go‘dakning ham aqliy, ham jismoniy rivojlanishiga ijobiy ta’sir qilishi lozim. Eng kichik yoshdagi bolalarga sezgi organlari (ko‘rish, eshitish, hid bilash) bilan birga ko‘zlar va qo‘llar harakatini mashq qildiradigan o‘yinchoqlar olgan ma’qul.
Bolalarga o‘yinchoq tanlashning umumiy qoidasi bormi?
Bolalar o‘yinchoqlari tanlashning o‘ziga xos umumiy qoidalari bor, albatta. Avvalo, bolaning yoshiga qarab o‘yinchoq tanlay bilish kerak.
Birinchi navbatda, olmoqchi bo‘layotgan o‘yinchoqni obdon ko‘zdan kechiring, o‘ramidagi yozuvlarni diqqat bilan o‘qib chiqing. Shu o‘rinda, nimalarga alohida e’tibor qaratmoq joiz?
Material. O‘yinchoq xavfsiz materialdan tayyorlangan bo‘lishi kerak. Tabiiy yung va daraxt po‘stloqlaridan yasalgan o‘yinchoqlarni xarid qilmang. Binobarin, tabiiy charmdan tayyorlangan o‘yinchoqlar 3 yoshgacha bo‘lgan bolalarga tavsiya etilmaydi. Yumshoq o‘yinchoqlar tuklarining to‘kilib tushmasligi uchun pishiqligiga alohida e’tibor qarating. Bundan tashqari, yumshoq o‘yinchoqlar tuklari orasida turli bakteriyalar to‘planishi bois, ular vaqt o‘tib infeksiya manbaiga aylanishi va bolalar, ayniqsa, allergik reaksiyalarga moyilligi bo‘lgan go‘daklarning o‘ynashi ma’qul emasligini unutmang.
Shakl. Bola o‘ynayotganda zarar yetkazmasligi uchun, o‘yinchoqlarning qirrali, uchli va keskir qismlari bo‘lmasligiga e’tibor bering.
Rangi imkon qadar tabiiy bo‘lsin. Birinchidan, tabiiy rang bolaning real hayot to‘g‘risidagi tasavvuriga zarar yetkazmaydi, ikkinchidan, notabiiy, haddan ziyod o‘tkir ranglar bolalarni qo‘rqitishi va boz ustiga, tarkibida zaharli moddalar bo‘lishi ham ehtimoldan xoli emas. Shuningdek, qora va yorqin qizil rangli o‘yinchoqlarni bola yaxshi qabul qilmasligi sababli, ularni sotib olmang. 4 oylikka qadar bolalar sariq, keyin to‘q sariq (to‘q tillarang) va qizil, 6 oylikka kelib kamalakning qariyb, barcha ranglarini ajrata boshlashini e’tibordan qochirmaslik lozim.
Hid. O‘yinchoqni do‘kondayoq hidlab ko‘rishdan uyalmang. O‘yinchoq o‘tkir va noxush hid taratmasligi kerak, aks holda uni tayyorlashda zaharli material va bo‘yoqlardan foydalanilgan.
Tovush. O‘yinchoqdan chiqadigan tovush bolani qo‘rqitmasligi, uning ruhiyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatmasligi kerak. O‘yinchoqdan musiqa taraladigan bo‘lsa, sotib olishdan oldin tinglab ko‘ring. Musiqa haddan ziyod baland, qo‘rqinchli bo‘lmasin. Ovozini boshqarish imkoniyatlarini ko‘zdan kechiring. Darvoqe, puflab chalinadigan o‘yinchoqlarning bola lablari tegadigan qismi yengil dezinfeksiyalanuvchi va o‘ziga namlikni shimib olmaydigan materialdan tayyorlangan bo‘lishi lozim.
O‘yinchoq detallari. O‘yinchoqlarning qattiq materiallar, masalan, metall, yog‘och yoki plastmassadan tayyorlangan detallari o‘yinchoqning bolalar tishlashi mumkin bo‘lgan joyiga o‘rnatilmasligi shart. O‘yinchoqdan ajratiladigan qismlar qirrali va uchli bo‘lmasligi kerak.
Ba’zi ota-onalar o‘yinchoq qutisida ko‘rsatilgan yosh chegarasiga e’tibor bermaydi. Shu to‘g‘rimi?
Bola necha yosh bo‘lishidan qat’i nazar, bexatarligiga ishonch hosil qilgan o‘yinchoqnigina o‘ynashga bering. Bola 3 yoshga kirmaguniga qadar (ba’zi hollarda uch yoshda ham bolalar qo‘liga tushgan narsani og‘ziga olib borishi mumkin), ichiga yutib yuborishi yoki tomog‘iga tiqilib qolishi mumkin mayda detalli o‘yinchoqlarni o‘ynatmang. O‘yinchoqning pishiqligi, bo‘yashda bexatar bo‘yoq ishlatilgani va yengil yuvilishiga alohida e’tibor bering (bolalar o‘yinchoqlarini tez-tez yuvishni esa unutmang!) Yechib olinadigan yoki yaxshi qotirilmagan detalli — ip-arqon, 15 santimetrdan uzun (ipga o‘ralashib, bo‘g‘ilib qolish xavfi) bog‘ichli, prujina, tishchali g‘ildirakli, ilmoq, halqali, o‘tkir uch yoki qirrali, gubkadan tayyorlangan (yumshoqqina gubkani bola albatta chaynab ko‘rgisi keladi), baland ovoz yoki shovqinli (100 ditsibell bolaning eshitish qobiliyatiga salbiy ta’sir qiladi), ochiq elektr kontaktli, qizuvchan elementli, batareya o‘rnatish joyi oson ochiladigan o‘yinchoqlarni bolaga bermang. Havo berib shishiriladigan pufaklardan juda ehtiyot bo‘ling, ular bola tomog‘iga tiqilib qolishi noxush holatga sabab bo‘lishi hech gap emas.
Odatda, bolalarga o‘yinchoqlarni ota-onalar tanlaydi, ammo bolaning o‘yinchoq tanlashda o‘zining qaror qabul qilishiga nima deysiz? Bu vaziyatni nazorat qilish yoki o‘zaro maslahatlashib bir qarorga kelish kerakmi yoxud o‘yinchoqni ota-ona tanlagani ma’qulmi?
O‘yinchoqlar do‘koni har qanday ota-onaning bolalik hissiyotlarini uyg‘otib yuborishi tayin! Agar bolaning yoshi o‘yinchoq tanlashga mos bo‘lsa, uning mazkur tanlovda ishtiroki foydadan xoli emas. Biroq, qaysi o‘yinchoqni xarid qilish borasida yakuniy qarorni ota-onalar qabul qilishi maqsadga muvofiq.
Ko‘pgina ota-onalar birinchi o‘yinchoqlarini o‘zgacha iliqlik bilan xotirlashadi. Ilgari o‘yinchoq tanlovi nihoyatda cheklangan edi, bugun esa ularning sanab sanog‘iga yetish qiyin. Nima bo‘lganda ham, birinchi o‘yinchoq qanday bo‘lishi kerak?
Emizikli bolalar uchun turli shaqildoqli o‘yinchoqlar sotib olishda, avvalo, ularga qanday bo‘yoq ishlatilgani, turli ranglarda bo‘yab tashlanmagani va 100 grammdan og‘ir bo‘lmasligiga alohida e’tibor qaratish kerak. Pishiq-puxta shaqildoq o‘yinchoq olishga harakat qiling. Ayniqsa, ichida qandaydir suyuqlik qo‘llangan o‘yinchoqlarni bolalarga berishda ehtiyot bo‘ling. Bolalar og‘ziga solishi mumkin bo‘lgan o‘yinchoqlar yengil yuviladigan va o‘ziga namlik shimmaydigan materialdan tayyorlangan bo‘lishi lozim.
E’tibor berganmisiz, bozorlarimiz Xitoyda tayyorlangan kamalak rangli o‘yinchoqlarga to‘la. O‘zimiz va bolalarimizning salomatligiga zarar yetkazuvchi bo‘yoqlardan himoyalanish uchun nimalarga e’tibor berish lozim?
Juda oddiy: faqat sertifikatlangan o‘yinchoq xarid qilish!
Suhbatimiz yakunida – bolalarni turli xavf-xatarlardan qanday himoyalash kerakligi xususida ikki og‘iz fikr bildirsangiz.
Eng avvalo, xarid qilguningizga qadar yo‘riqnomani diqqat bilan o‘qib chiqing. Unda albatta quyidagi axborotlar berilgan bo‘lishi lozim:
- — o‘yinchoqni kattalar yig‘ishi va o‘rnatishi (bolalar yig‘ib-o‘rnatishi mumkin bo‘lmagan o‘yinchoqlar uchun);
- — noto‘g‘ri o‘rnatilgan detallarining bolalarga xavf tug‘dirishi mumkinligi (sirg‘alib tushishga mo‘ljallangan, osma arg‘imchoqli, xalqa, trapetsiyali, arqonli va shunga o‘xshash o‘yinchoqlar);
- — o‘yinchoqdan foydalanish va ehtiyotkorlik shartlari;
- — ehtiyotkorlik shartlariga amal qilmaslik baxtsiz hodisaga sabab bo‘lishi mumkinligi;
- —o‘yinchoqning 3 yoshgacha bolalarning qo‘li yetmaydigan joyda saqlanish lozimligi;
- — o‘yinchoq asosiy elementlarini muntazam tekshirib turish (osmalari, mustahkamlagichlari, tortmalari va h.k.);
- — o‘yinchoqdan foydalanishda yiqilish yoki urilib ketish oqibatida bolaga zarar yetmasligi uchun, foydalanishda ehtiyot bo‘lish;
- — himoya vositalari: shlem, qo‘lqop, tirsak va tizzani himoyalovchi (g‘ildirakli konkilar va g‘ildirakli taxtalarda uchishda) moslamalardan foydalanish borasida ko‘rsatmalar.
- O‘yinchoqdan bexatar foydalanish qoidalariga alohida e’tibor berish kerak. Masalan: “3 yoshgacha bolalarning o‘ynashi mumkin emas” – 3 yoshgacha bolalarning o‘ynashi taqiqlangan o‘yinchoqlar;
- “Diqqat! Faqat kattalar nazorati ostida foydalanilsin” — bolalarning o‘zi foydalanishi xavf tug‘diradigan o‘yinchoqlar;
- “Ehtiyot bo‘ling! O‘ralashib qolmasligi uchun, bola turayotgan mahal o‘yinchoqni yechib, olib qo‘ying!” — beshik, belanchak, bolalar karavoti yoki aravachasiga o‘rnatiladigan osma o‘yinchoqlar.
Reklama huquqi asosida!
Izoh (0)