• Profilga Kirish
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12634.34
    • RUB162.37
    • EUR14821.34
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +37°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Dunyo

    SOS – save our souls deganimi? SOS signalini birinchi bo‘lib “Titanik” yo‘llaganmi? SOS haqidagi afsonalarni fosh etamiz

    3-noyabr – deyarli hamma uchun yaxshi tanish bo‘lgan, dunyoning istalgan joyida va istalgan millat vakili tomonidan darhol tushuniladigan signallardan biri – SOS signali qabul qilingan sana. 1906-yilning shu kunida Xalqaro radiotelegraf konvensiyasiga a’zo mamlakatlar dengizda halokatga uchragan kemalar uchun yordam so‘rash signali sifatida yagona xalqaro signalni qabul qilish haqidagi hujjatni imzoladi. O‘shandan buyon SOS signali kimningdir halokatli ahvolga tushib qolganini ifodalaydigan va u tomonga darhol yordamga oshiqish kerakligini anglatadigan yagona xalqaro signal bo‘lib xizmat qilmoqda. O‘tgan 116 yildan ziyodroq vaqt mobaynida bu halokat signali tufayli qanchadan-qancha odamlarning hayoti saqlab qolingan deysiz...

    SOS signalini ko‘pchilik save our souls, ya’ni taxminan “bizning jonimizni qutqaring” qabilidagi xitobning qisqartmasi deb o‘ylaydi. Aslida SOS’ning ushbu gapga umuman aloqasi yo‘q. Bu shunchaki morze alifbosiga ko‘ra  ...---...  (uchta nuqta – uchta tire – uchta nuqta) ko‘rinishidagi xabarning oddiy alifboga o‘girilgani xolos.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Berlinda o‘sha konvensiya munosabati bilan asr boshida dengizda hukmronlik qilgan yirik flotli mamlakatlar – Buyuk Britaniya, Germaniya, AQSh, Fransiya, Yaponiya va Rossiya qatorida jami 29 mamlakat vakillari yig‘ilgan. Konvensiyaga ko‘ra, bu mamlakatlar va ularning mustamlakalari hududidagi barcha radiostansiyalar dengizdan kelgan SOS signalini favqulodda tartibda, navbatsiz va kechiktirmasdan qabul qilishi hamda uni zudlik bilan qutqaruv bo‘linmalariga, koordinatasiga ko‘ra halokatga uchragan kemaga yaqin joylashgan boshqa istalgan kemalarga yuborishi belgilab qo‘yilgan. Yaqin atrofda halokatga uchragan kemadan SOS signalini qabul qilgan boshqa kemalar ham qaysi davlat bayrog‘i ostida suzayotgani, kimga tegishliligi, kema turi, ortilgan yuk maqomi va hokazo istalgan vajdan qat’iy nazar, o‘sha kemaga yordamga shoshilishi kerakligi qat’iy shart qilib qo‘yildi. SOS yagona xalqaro halokat signali sifatida joriy etilgach, ungacha qo‘llangan boshqa hamma halokat signallari bekor qilindi.

    Aytish joizki, radioaloqa amaliyotida SOS yakka o‘zi qo‘llanilmagan. Uni yo‘llashdan avval kema radisti muayyan majburiy signallar guruhini ham yo‘llashi ham kerak edi. Bu majburiy signallarda radist avvaliga “yalpi chaqiruv” ma’nosini beruvchi CQ signalini uch marta bergan, keyin esa kema nomi va undan keyingina SOS signali uzatilgan. Bu signalni esa yoki radist o‘zi yoki “qora kun” uchun avvaldan sozlab qo‘yilgan avtomatik avariya radiouzatgichi yo‘llagan. O‘sha yillari bunday avtomatik uzatgich qurilma barcha kemalarga o‘rnatilishi majburiy bo‘lgan. SOS signali berilgach, radist zudlik bilan yana ketma-ket signallarda kema turgan geografik kenglik va uzunlik koordinatalari haqidagi axborotni yo‘llagan.

    Signaldan birinchi bo‘lib “Titanik” kemasi foydalangan degan yanglish qarash mavjud. Biroq konvensiya qabul qilinganidan boshlab “Titanik” halokatigacha bo‘lgan olti yil ichida SOS signali juda ko‘p marta boshqa kemalar tomonidan qo‘llanilgan bo‘lib, ularning aksariyatida ekipaj va yo‘lovchilar aynan shu hammaga tushunarli va oddiy signal tufayli o‘z vaqtida qutqarib qolingan. Xususan, 1909-yilning 11-avgustida AQShga tegishli “Arapaoe” paroxodi Nyu-Yorkdan Jeksonvil tomon yo‘lga chiqqach, ko‘p o‘tmay boshqaruvni yo‘qotgan va uni oqim okeanga olib ketgan. U yo‘llagan SOS signalini Xatteras orolida joylashgan va United Wireless Telegraph Company tashkilotiga qarashli bo‘lgan radiostansiya xodimi qabul qilgan. Olingan signal zudlik bilan o‘sha atrofda bo‘lgan boshqa kemalarga yuborilgan, shuningdek, paroxod tegishli bo‘lgan kompaniya ofisiga yo‘llangan. 1910-yilda “Kentukki” kemasi ham shunga o‘xshash mushkul vaziyatga tushib qolgan. U yo‘llagan SOS signalini unga yaqin joyda bo‘lgan “Alamo” kemasi tutib olgan va yordamga shoshilgan. Shuningdek, 1909-yilda Azor orollari yaqinida qoyatoshlarga urilib pachoqlangan “Slavoniya” kemasi ham SOS halokat signalini bergani haqida ma’lumotlar bor.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Albatta, “Titanik” ham 1912-yilning 15-aprel sanasi tungi soat 00:45 da aynan SOS bilan falokat haqida signal bergan. U ayanchli fojia dengizchilikda SOS signali qo‘llanishi borasida sakkizinchisi bo‘lgan edi.

    SOS uchun save our souls qabilidagi kengaytmalar esa keyinchalik paydo bo‘ldi. Shu va shu kabi boshqa kengaytmalarni signalni oson eslab qolish ilinjida bo‘lgan dengizchilar o‘ylab topgan. Xususan, SOS’ning save our souls’dan tashqari, save our ship (“bizning kemamizni qutqaring”); save our spirits (“bizning ruhimizni qutqaring”) ko‘rinishidagi talqinlari ham mavjud.

    Undan keyingi yillarda esa SOS qutqaruv signali ko‘plab badiiy va musiqiy asarlar orqali dengizchilikdan yiroq odamlar orasida ham ommalashdi. Xususan, 70-yillarda ABBA guruhining SOS qo‘shig‘i bu signalni birinchilardan bo‘lib kuyga solgan bo‘lsa, Vladimir Visotskiy, Rianna va boshqa qator qo‘shiqchilar ijodida ham aynan shu nomli qo‘shiqlar mavjud. 1930-yillarda esa chexiyalik yozuvchi Yulius Fuchikning “Radist qutisidagi harflar” nomli ertak kitobi ham ushbu signalni ommalashishiga xizmat qilgan. Unda ismlari SOS harflari bilan boshlanuvchi qahramonlar – Slava, Olga va Sasha dunyo bo‘ylab sayohat qilib, halokatga uchragan kemalarga yordam ko‘rsatib, qahramonliklar ko‘rsatib yuradi.

    Aytish joizki, 1999-yil 1-fevraldabn e’tiboran dengizda halokatga uchraganlik haqidagi signal sifatida boshqa xalqaro signal – GMDSS (Global Maritime Distress and Safety System) qo‘llanmoqda. Bu halokat signalini avtomatik ravishda uzatuvchi va o‘z ichiga ko‘p sonli sun’iy yo‘ldosh, dengiz va yerusti radioaloqa uskunalarini oladigan yirik xalqaro halokat-qutqaruv tizimi uzatadi va qayta ishlaydi. Shu sababli hozirda xalqaro dengizchilikda SOS signalining qo‘llanishi borgan sari urfdan chiqmoqda. Lekin dengizchilar uzoq yillar davomida o‘rganib, ko‘nikib qolgan ushbu signaldan butunlay voz kechishgani ham yo‘q. Uni butunlay istisno qilishga ham hech kim jur’at qila olmaydi. Chunki barcha uchun tushunarli va oson bo‘lgan SOS signali allaqachon odamlar ongiga singib bo‘lgan. Shunga ko‘ra, signal hali dengizchilikda hech bo‘lmasa muqobil, zaxira signal vositasi sifatida ancha yillar qo‘llansa kerak.

    Muzaffar Qosimov

    03.11.2019, 10:17   Izoh (0)   34250
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Neo Insurance — sug‘urta bozoridagi raqamli o‘zgarishlarning 2 yillik natijasi 


    riitm aqlli platformasi O‘zbekiston tinglovchilariga 30 million trek taklif etmoqda


    O‘zbekistonda yangilangan HAVAL H6 rasman ishga tushirildi


    Kia O‘zbekiston bozorini egallamoqda: 2025-yilning birinchi yarmida rekord darajadagi sotuvlar


    BI Sad’O Business loyihasida ochiq eshiklar kuni bo‘lib o‘tdi va CHILLA aksiyasi boshlandi


    Ipak Yo‘li Bankdan Tradeloan: xalqaro bitimlarni moliyalashtirish


    Beeline Uzbekistan hududlarda raqamli rivojlanishni jadallashtirmoqda


    Centrum Air 25-iyuldan Toshkent — Seul to‘g‘ridan-to‘g‘ri reyslarini boshlaydi 


    O‘zbekiston Milliy banki xalqaro kapital bozorida 400 mln AQSH dollarlik obligatsiyalarni muvaffaqiyatli joylashtirdi


    Turizmdagi trendlar 2025: Xitoyda Markaziy Osiyoga – Qozog‘iston, O‘zbekiston, Qirg‘izistonga qiziqish o‘smoqda


    InfinBANK’dan VISA kartasi endi Swoo Pay ilovasida


    Ichkaridan nazar: Imzo fabrikasi qanday ishlaydi?


    Chiqim va kirim: nazorat sari ilk qadam


    “KAFOLAT sug‘urta kompaniyasi” AJning moliyaviy barqarorlik reytingi “Fitch Ratings” tomonidan “Ijobiy” prognozi bilan “B+” darajasida tasdiqlandi


    Central Asian University RUR va THE Impact Rankings 2025 xalqaro reytinglarida o‘z mavqeini mustahkamlamoqda

     

    Tavsiya etamiz

    Kreml soyasidagi jumboqlar: sirli ravishda vafot etgan rossiyalik tadbirkor va amaldorlar

    10 iyul, 20:40

    Isroilning G‘azodagi qirg‘ini yagona emas: Insoniyat tarixidagi eng yirik genotsidlar qanday sodir bo‘lgandi?

    10 iyul, 19:12

    Patriot: Isroil voz kechgan, Ukraina esa ko‘prog‘iga ega chiqishni istayotgan yarim asrlik tizim haqida nimalar ma’lum?

    8 iyul, 20:45

    “O‘lim sharbati”: SSSRda Stalindan so‘ng ikkinchi qudratli shaxs nomi berilgan qurol qanday paydo bo‘lgandi?

    6 iyul, 15:23
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    AQSH harbiy aerodromlarni “robot bo‘rilar” himoya qilmoqda (foto)

    Layfstayl | 12 iyul, 16:35

    Toshkentda Cobalt haydovchisi Lacetti’ni “dubinka” bilan urib qochib ketdi (video)

    O‘zbekiston | 12 iyul, 16:20

    “Yuventus” Sanchoni o‘z safiga qo‘shib olishi mumkin

    Sport | 12 iyul, 16:02

    Chinozda o‘z opasini o‘ldirib, 7 kun gilam ichida saqlagan ukaga hukm o‘qildi

    O‘zbekiston | 12 iyul, 16:00

    Lego “Transformerlar”dagi Saundveyv deseptikon ko‘rinishidagi yangi konstruktorni taqdim etdi

    Qo‘ziqorin | 12 iyul, 15:20

    Messi Levandovski bilan o‘rtasidagi mojaroga oydinlik kiritdi

    Sport | 12 iyul, 14:45

    Kanadalik olimlar saraton to‘qimasini 3D printerda chop etdi

    Ilm-fan | 12 iyul, 14:30
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.