Aziza Begmatova: Meni hayotda ham folbin deb o‘ylaydiganlar bor

Jurnalist Mirolim Isajonov rang-barang rollari, xususan, checha obrazi orqali yoshu keksaning qalbidan munosib joy olgan O‘zbekiston xalq artisti Aziza Begmatova bilan suhbat uyushtirdi.

— Aziza opa, yil boshida tomoshabinlar e’tiboriga havola qilingan “Qitmir kampir” filmida avvalgi rollaringizga sira o‘xshamaydigan obrazda namoyon bo‘ldingiz. Rol siz uchun maxsus yozilganmi yoki kinoga kasting asosida qabul qilindingizmi?

— Bilasizmi, filmning katta ekranlariga chiqqaniga ancha vaqt bo‘lgan bo‘lsa-da, ammo haligacha muxlislarim, hamkasblarim va tanish-bilishlardan iliq fikrlar eshityapman. Kino elga manzur bo‘lganidan, behad quvondim. Chindan ham ko‘pchilik “Rolingiz siz uchun maxsus yozilganmi, filmda o‘zingizni o‘ynabsiz-ku?!”, deb murojaat qilayapti. Kartina rejissyori Go‘zalxon Yusupova menga qo‘ng‘iroq qilib, “Aziza opa, qitmir kampir to‘g‘risida kino suratga olish niyatidaman. Bosh rolda faqat sizni ko‘ryapman. Ssenariyni o‘qigach, fikr-mulohazalaringizni aytsangiz”, dedi. Oradan bir necha kun o‘tgandan so‘ng Go‘zalxon bilan uchrashdik. Ssenariy bilan tanishgach, rol o‘ynashga rozi ekanligimni aytdim. Filmdagi obrazim keyingi paytda o‘zim istagan rol bo‘lganligi uchun suratga olish jarayonida yayrab ishladim. Kinoni ko‘rgan bo‘lsangiz, qahramonim hazilkash, qitmir kampir. Uning hatti-harakati, qiliqlarini o‘xshatishga va tomoshabinni ishontirishga harakat qilib, o‘zimdagi bor imkoniyatni ishga soldim.

— Siz injiq aktrisamisiz?

— Menimcha, injiq aktrisalar toifasiga kirmasam kerak. Negaki, shu paytga qadar hech bir rejissyor bilan aytishib, oramizga tushunmovchiliklar tushirmaganman. Har qanday sharoitda ham boriga qanoat qilib, moslashishga intilaman. Rejissyorlar meni munosib deb topgan rolni ular aytganidek o‘ynab berishga harakat qilaman.

— Har bir davrning o‘z tomoshabini bo‘ladi. Bugungi tomoshabinning oldingisidan farqini nimalarda ko‘rasiz?

— Hozirgi tomoshabinlarni xayratlantirish biroz mushkul ekanligini tan olib aytish kerak. Bugungi taraqqiyot asrida insonlarning axborot olishga bo‘lgan ehtiyoji kun sayin ortib boryapti. Televizor, radio, gazeta-jurnal, internet orqali bir vaqtning o‘zida olinayotgan turli axborotlar ham kishilardagi hayrat tuyg‘usini so‘nishiga oz bo‘lsada sabab bo‘lmoqda. O‘n-o‘n besh yil avvalgi tomoshabinlar spektakl jarayonida qahramon yig‘lasa yig‘lardi, kulsa kulardi. Bugun bunday hayratdan yoqa ushlaydigan muxlislar juda kam. Keyin oldin tomoshabin bugungiga o‘xshab uyiga shoshilmasdi, juda sabrli edi. Teatr zali har kuni liq to‘lardi. Spektakl tugagach tomoshabinlar bilan jonli muloqot qurardik. Aktyorlar bilan birgalikda tomoshabinning ham saviyasi har spektakldan keyin bir pog‘ona o‘sganini ko‘rardik. Hozir ham haqiqiy tomoshabin yo‘q emas. Biroq ular juda kam. O‘ylaymanki, yaqin yillar ichida asl muxlislar safi yanada kengayadi.

— Bir qancha filmlarda folbin va lo‘li ayollar obrazlarini maromiga yetkazib ijro etgansiz. Aytishlaricha, sizni fol ocharkan deb, teatrga ham izlab kelishgan ekan...

—- Rejissyorlar ko‘pincha epizod rol berishsa ham ishonarli tarzda va tomoshabin yodida qoladigan darajada o‘ynashga intilaman. Bu borada hayotda, yon-atrofimda, bozorda, ko‘cha-ko‘yda ko‘rganlarim asqotadi. Shu kungacha 10 ga yaqin folbin, lo‘li ayollar rolini talqin qildim. Hayotda fol, folbin bir yoqda tursin, hatto irim-sirimlarga ham ishonmayman. Biroq, yonimga fol ochishimni so‘rab kelgan ayollar ham bo‘lgan. Adashmasam, bundan o‘n yillar oldin teatrga bir ayol meni izlab kelib, qizining homiladorligini, tug‘ilajak nabirasi qiz yoki o‘g‘il ekanligini aytib berishimni so‘radi. Gap orasida kuyovi bu gal ham qiz farzand tug‘ilsa, to‘rt nafar qizidan ham voz kechib, ajrashish niyatida yurganini aytdi. Uning ko‘ngliga oz bo‘lsa-da, yorug‘lik olib kirish maqsadida, “Xudo xohlasa, qizingiz o‘g‘il farzandli bo‘ladi”, desam, u ayol quvonchi ichiga sig‘may, “Agar o‘g‘il nabira ko‘rsam, sizga boshdan-oyoq sarpo qilaman”, dedi. Oradan bir necha oy o‘tib, eshitsam, o‘sha ayolning qizi haqiqatan o‘g‘il farzand ko‘ribdi. Bundan ham quvonganman, ham ajablanganman.

— O‘zbek oilalarida erkaklarning mavqei pasayib ketdi, degan fikrga qo‘shilasizmi?

— Har bir oilaning o‘ziga xos qonun-qoidasi mavjudligi bois, erkak kishiga nisbatan ham munosabat turlicha bo‘ladi. Savolingizga ham har kim o‘z oila tarzidan kelib chiqqan holda javob bergani yaxshiroq. Bizning oilamizda erkak kishi hamisha ayoldan bir pog‘ona yuqorida turadi. Nabiralarimga ham shuni uqtirib boramiz. Erkak oila boshi, ayol esa uning bo‘yni.

— Yarim asrdan buyon teatrda faoliyat yuritib kelayapsiz. Har gal ortga nazar solganda, ko‘proq nimalar yodingizga tushadi?

— Sahnada va hayotda o‘tgan har bir kunim kino tasmasidek bir zumda ko‘z oldimda gavdalanadi. San’at institutini tugatgach, 1966-yili Yosh tomoshabinlar teatrida ish boshlaganman. Keyinchalik hozirgi O‘zbek davlat drama teatriga o‘tkazishdi. Jamoani shakllantirish, tomoshabinga manzur bo‘ladigan spektakllar sahnalashtirish yo‘lida tinim bilmay mehnat qildik. Ishonsangiz, tushlik qilishga ham vaqt topolmasdik. 1985-yilga kelib teatrimiz yo‘lga tushgach, tomoshabinlar oqib kela boshladi. Qarang, ungacha teatrga faqat kelib-ketib yurarkanman. Teatr aslida nima ekanligini keyin chuqur anglab yetdim. O‘z baxtimni ham shu dargohdan topdim. Turmush o‘rtog‘im To‘lqin aka bilan yaqindan tanishib, oila qurdik. U uzoq yillar dekorator bo‘lib ishladi. Xalqimizga checha bo‘lib tanilishimga ham aynan teatr sababchi ekanligi meni yanada shodlantiradi.

— San’atimizdagi qanday kemtiklar qalbingizga og‘riq soladi?

— O‘z kasbining professionali bo‘lmagan aktyorlar, rejissyorlarning ko‘payib borayotgani va “ijod” qilishayotgani g‘ashimni keltiradi. Iste’dodi bo‘lsa-da, lekin astoydil intilayotgan, izlanayotgan yoshlarga shu soha bo‘yicha ustoz ko‘rib, maxsus bilim olishlarini tavsiya qilaman. Mana shunday ustoz ko‘rmagan yosh ijodkorlar filmlarimiz saviyasini tushishiga ma’lum ma’noda sababchi bo‘lishyapti. Nima bo‘lganda ham chumchuqni qassobning o‘zi so‘ysin. Shundagina kinoda rivojlanish bo‘ladi, san’atimiz sanoatga aylanmaydi.