Octobank интернет-фирибгарлардан ҳимоя қилиш бўйича маслаҳатларини давом эттиради. Бугун биз фирибгарлар болаларни қандай йўллар билан алдашга уринади ва уларни қандай ҳимоя қилиш мумкинлиги ҳақида гаплашамиз.
Фирибгарларга нима керак ва улар болалар билан қандай алоқа ўрнатади
Фирибгарлар шахсий маълумотларни — пароллар, банк маълумотлари, ҳужжатлар суратлари каби маълумотларни қидиради. Бу маълумотлар ёрдамида пул ўғирлаш, қарз расмийлаштириш ёки ҳужжатлар суратлари орқали шантаж қилишлари мумкин.
Кўпинча фирибгарлар болаларнинг ишончига қуйидаги йўллар билан киради:
Онлайн ўйинларда. Фирибгарлар болалар билан ўйин ичидаги чатларда танишадилар. Улар ўзларини блогер ёки тажрибали ўйинчи деб таништиради, болага "артефакт" ёки ўйин ички валютасини бериш учун "топшириқлар" таклиф қилади. Аслида бу "топшириқлар" орқали боладан ота-онасининг ҳужжатлари сурати ёки банк картаси маълумотларини сўрашади.
Мессенжерлар ва ижтимоий тармоқларда. Фирибгарлар Telegram чатлари, ижтимоий тармоқ гуруҳлари ва форумларда болаларни излаб топадилар. Улар ишончга кириб, маълум вақтдан сўнг шахсий маълумотларни билишга ҳаракат қилишади.
Фирибгарлар болаларни қандай алдайди
Ҳавола орқали ўтиш ёки файл юклаб олишни сўрашади
Танишувдан сўнг фирибгар болага ҳавола ёки файл юбориши мумкин. Бу ҳаволалар сохта банк сайтларига олиб боради, у ерда боладан ота-онасининг картаси маълумотларини киритиш сўралади. Баъзи ҳолларда эса ҳавола орқали вирус юкланади ва у банк аккаунтларининг паролларини ўғирлайди.
Яна бир кенг тарқалган усул — боладан ота-онасининг телефонида QR-кодни сканер қилиш, илова орқали QR-код яратиш ёки бирор амални тасдиқлашни сўраш. Бу орқали фирибгарлар оила маблағига кириш учун қўлланилади.
Ўйин ички валютасини арзон таклиф қилиш
Фирибгарлар ўйин ичидаги валюталар, скинлар ёки аккаунтларни расмий дўконга қараганда арзонроқ таклиф қилишади. Бола пул юборса-да, ваъда қилинган контентни ёки аккаунтни ололмайди.
Осон пул топиш ёки қимматбаҳо совғалар ваъда қилиш
Ўсмирларга интернет орқали тез ва осон даромад топиш таклиф қилинади. Улар мессенжерлар орқали иловалар юборад, ижтимоий тармоқлар орқали “рилслар” ёки реcлама баннерларини жойлашади. Одатдаги "вазифалар": иловаларни ўрнатиш, ҳар куни веб-сайтларга ташриф буюриш, пул тикиш.
Dropперликка тортиш
Энг хавфли схемалардан бири — дропперлик. Яъни, ўғирланган пулларни бошқа шахслар орқали чиқариш. Фирибгарлар ўсмирларга дебет картаси очишни ва уни уларга пул эвазига беришни таклиф қилади. Масалан, ҳар 1 миллион сўм учун 50 минг сўм. Аммо бу картага фирибгарлар томонидан ўғирланган пуллар келиб тушади ва бу жинойий жавобгарликка олиб келади. Болаларга бу жиноят эканини тушунтириш жуда муҳим.
Қўрқитиш ва манипуляция
Баъзи ҳолларда жиноятчилар - болани ота-онаси ёки дўстлари хавф остида эканлиги ва пул ёки банк картаси маълумотларини зудлик билан юборишни сўрашади.
Ота-оналар болаларни қандай ҳимоя қила олади
Бола билан ишончли муносабат ўрнатинг
Фирибгарликдан ҳимояда энг муҳим омил — бу ишончдир. Бола онлайн-ҳаётида интернетдаги янги танишлари ҳақида бемалол ота-онасига айтиши керак. Боланинг шахсий ҳудудини ҳаддан ташқари назорат қилиш керак эмас — бу ишончни йўқотишига сабаб бўлиши мумкин.
Фирибгарлик усулларини тушунтиринг
Болага фирибгарларни қандай таниш мумкинлиги, улар қандай усуллардан фойдаланишини ва интернет танишувларга эҳтиёткорлик билан ёндашиш кераклигини тушунтиринг. Интернет хавфсизлиги қоидаларини доимий равишда тушунтиринг, ҳавфли ҳаволалардан огоҳ қилинг, молиявий саводхонликни ўргатинг.
Агар бола фирибгарлик схемасини сезган бўлса, дарҳол ота-онасига — зудлик билан айтишни тушунтириш муҳимдир.
Ота-она назоратини ўрнатинг
Фойдаланилаётган сервисларда бола учун ота-она назоратини фаоллаштиринг. Компьютерда зарарли реклама баннерларини блокланг. Эсда тутинг — ота-она назорати тўлиқ ҳимоя эмас, лекин муҳим қўшимча чорадир.
Молиявий саводхонликни ўргатинг
Бола молиявий саводхонликни қанчалик эрта ўрганса, фирибгарликдан шунчалик яхши ҳимояланган бўлади. Банк карталарининг ишлаш тамойили, шахсий маълумотларни махфий сақлаш аҳамияти ва шубҳали таклифларни танишни ўргатинг. Пул топмоқчи бўлган ўсмирлар учун молиявий режа тузишда ёрдам беринг, “тез бойиш” таклифлари аслида ёлғон эканлигини тушунтиринг.
Болани ҳимоя қилишнинг энг муҳим йўли — бу хатарлар ҳақида хабардор қилиш ва ота-она билан ишончли муносабатлар ўрнатиш. Интернетда ўзини қандай тутиш кераклигини бола билан мунтазам муҳокама қилинг, фирибгарлик аломатларини танишни ўргатинг ва онгли фойдаланиш кўникмаларини шакллантиринг. Бу нафақат ҳозир, балки келажакда ҳам уни мустақил равишда интернетда хавфсиз бўлишига ёрдам беради.
Аввалроқ Octobank фирибгарлар алдов учун сунъий интеллектни қандай ишлатиши, шунингдек сохта сайтлар орқали маълумотларни қандай ўғирлаши ҳақида гапириб берган эди.
Реклама ҳуқуқи асосида.
Изоҳ (0)