Болаларни таълимни 7 ёшдан бошлаши жуда ҳам кеч ҳисобланади. Бу ҳақда таълим масалалари бўйича эксперт Баҳодир Ғаниев YouTubeъдаги “Фикрат” лойиҳасига берган интервьюсида айтиб ўтди. Шу билан бирга, мутахассис таълим тизимидаги айрим муҳим масалаларни таҳлил қилди.
“Таълимни 7 ёшдан бошлаш кеч”
Болага ўқишни 7 ёшдан ёки 1-синфга чиққандан кейин бошлаш биологик ва ислом дини нуқтаи назардан ниҳоятда кеч. Агар аждодларимиз ҳаётий йўлларига қарасак, уларнинг кўплари 5-6 ёшдан нафақат ўқиш ёки ёзишни, балки Қуръонни ёддан билган.
Қадимда кўп олимлар 6-7 ёшида ўз тилидан ташқари бошқа бирор тилда ҳам гаплаша олган. Ҳозир билим олишни эртароқ бошлайдиган давр қайтиб келяпти. Болаларимиз муваффақиятли бўлишини хоҳласак, уларни эртароқ ўқиш, ёзишга, креатив, мустақил ва танқидий фикрлашга ўргатишимиз керак.
Бола таълим олишни эрта бошлаши керак деганда уни тонгдан кечгача китобга ўтирғизиб қўйиш назарда тутилмайди. Бола ўйнаши, кулиши, болалигини ўтказиши керак. Мактабга чиқишдан олдин коммуникацияни ўрганиши лозим. Эртароқ бошлаш деганда, 2-3 ёшда тили чиқишни бошладими, уйқуга ётишидан аввал эртакларни ўқиб бериш зарур. Бу болага қийинми? Йўқ, аксинча болалигига ёрдам берадиган, шундан хурсанд бўладиган жараён.
Ўқитиш деганда парта-стул, ўқитувчини хаёлга келтириш керак эмас. Болада етти ёшгача бўлган давр мияси энг кўп маълумотни қабул қиладиган, хотирасида қолдирадиган пайт ҳисобланади.
Таълимни етти ёшдан кейин бошлаб, асосий даврни ўтказиб юборяпмиз. Бола миясини максимал даражада ривожлантириш етти ёшгача бўлади. Ва 7 ёшигача у билан ишланмаса, 7 ёшдан 18 ёшгача бўлган даврда таълим олишидаги самарадорлиги 50 фоизгача йўқотилади. Лекин 7 ёшгача яхши ишланган бола буёғига ўзини салоҳиятини жуда ҳам тўлиқ очиб бериши мумкин.
Кўп кўрамизки, олти яшар болани мактабга олиб келишади. Унинг билими 1-синфни ўтиб бўлган даражада. Ҳам ёзади, санайди, математикани оддий ҳисоб-китобларини қила олади. Жуда заковатли, ақлли бола. Лекин ёш чегараси 7 ёш, болани ўқишга қабул қилиб бўлмайди. Чунки қонун билан чекланган. Баъзилари 7 ёшга тўлган болани олиб келади, ҳали ҳарф танимайди. Бу оғир масала. Кўп натижалар стартга боғлиқ. Етти ёшда ҳам ўқиш кўникмаси ҳали ривожланмаган бўлса, бу оқибатида бола тақдирига, ақлий қобилиятига таъсир қилади.
Ота-она мактабни қандай танлаши керак?
Агар болани бошидан охиригача ўқитишга кўзингиз етмаса, хусусий мактабга берманг. 1-2 йилга бериб, кейин давлат мактабига ўтказсангиз боланинг руҳий ҳолатига зарба бўлади.
Иккинчидан, майли бошланғич таълим учун давлат мактабига беринг. Чунки бошланғич синфда мактаб эмас, ўқитувчи танланади. Ўқитувчини танлаганда болажон, билимни зўр берадиган ва талабчанини танлаш муҳим. Деворни фарқи йўқ аслида. Агар ўқитувчи яхши бўлса, пахса деворли бинода ҳам худди ўша яхши натижани бераверади.
Кейинги навбатда мактаб имкон қадар уйга яқин бўлсин. Болани ҳар куни 1-2 соат йўлда юргизиб қийнаманг. Хусусий мактаб кечгача бўлади, давлат мактаби 5-6 соат. Мактаб уйга яқин бўлгани маъқул.
Имкон қадар рекламага ишонмаслик керак. Чиройли экан, директори ёки ўқитувчиси зўр гапирди-я, деб болани ўша мактабга беравермаслик лозим. Яъни рекламадаги гапларни эсдан чиқаринг. Ўқитувчилар, мактаб раҳбари билан гаплашинг. Муҳит яратишда, тарбияга ижобий таъсир қилувчи нима механизмлари борлиги, таълим мониторингини қандай ўлчашларини сўранг. Мактаб ота-онага қандай ҳисобот бериши, ва албатта қандай натижаларга эришганини ўрганиш муҳим.
Кўп мактаблар IELTS олгани билан мақтанади. Лекин барча болалар ҳозир хусусий мактабни битираётганда инглиз тилини билиши зарур. Шунинг учун билиш керакки, мактаб инглиз тили ўқув маркази эмас. Мактаб болани тўлақонли комил инсон қилиб ривожлантириши керак. Ўқиш ва фикрлаш кўникмаларини бериши зарур.
Сиз берадиган саволлар ичида тарих фанидан нималар ўргатилиши ҳақида бўлиши керак. Болани танқидий фикрлаши ўсиши учун дастурга нималар қўшилгани, креативлигини қандай ривожлантиришлари, қайси ўқитувчилар билан мақтана олишларини билиш лозим.
Агар сизга фақатгина инглиз тили ўқитувчилари билан мақтанаётган мактаб бўлса, демак болангиз у ерни битирса, фақатгина инглиз тилида гапира оладиган тўтиқуш бўлиб чиқади. Аслида мактабда тилни ўргатишни яхши ташкил қилиш учун катта ҳаракат керак эмас. Лекин мактабда комил инсонни шакллантиришга жуда катта энергия керак.
Мактабингизда масалан болани ёлғон гапирмайдиган қилиб тарбиялаш учун нималар бор? Тўғрисўз, мард, ўз фикрига эга, дунёқараши кенг инсонни қандай усуллар билан тарбиялайсиз, деган саволлар берилиши керак.
Бизда бўлса, ҳозир андоза қилиб олинганки, IELTSъдан фалон даражага етказиб берамиз дейиляпти. Тагида реклама ёки ҳақиқий илмий асос бор натижани фарқлаш керак.
“Таълимдан қолганини тўйга сарфланг, тўйдан қолганини таълимга эмас”
Биз инсон тарбиялаяпмиз, қўй боқмаяпмиз. Бу нафақат фарзандингиз келажаги, балки ўзингизники ҳам. Агар бугун фарзандингизни билимли қилмасангиз, эртага қаригунингизча кетидан юрасиз.
Баъзилар фарзанди тўйига 10-15 минг доллар сарфлайди. Лекин ўша пулга тўрт нафар боласини зўр таълимли қилиши мумкин эди. Шунча пулни битта боласининг тўйига сарфлаб юборади. Таълимдан қолганини тўйга сарфланг, тўйдан қолганини таълимга эмас.
Изоҳ (0)