Тасаввур қилинг, сизнинг руҳиятингиз телефон кабидир: агар сиз кешни тозаламасангиз ва уни қувватлантирмасангиз, у ишлашдан тўхтайди ёки носоз бўлиб қолади. Худди шундай, руҳий саломатлик ҳам доимий ғамхўрликни талаб қилади. Бу борада психолог Татьяна Смирнова маслаҳат берди.
Руҳий саломатлик нима?
Бу инсоннинг иш қилиш, яқинларига ғамхўрлик кўрсатиш, кундалик ҳаётдан завқланиш, ўзгаришларга мослашиш ва стрессдан сўнг тикланиш учун куч-қувватга эга бўлган ҳолатидир.
Бу аниқ фикрлаш, ўзига ишонч ҳис қилиш, соғлом муносабатлар қуриш ва ўз ичида таянч топиш қобилиятидир. Шу маънода, руҳий саломатлик психологик, ҳиссий ва ижтимоий фаровонликни ўз ичига олади.
Руҳий саломатлик бу доимий ўзгариб турувчи ҳолат бўлиб, у шахснинг ўзига хос қабул қилиши, руҳий ҳолати, ҳаётий тажрибаси ва яшаётган муҳитига боғлиқдир.
Руҳий саломатлик белгилари
Руҳий саломатлик қандай бўлади? Руҳий саломатликнинг нормал ҳолатида қуйидаги асосий хусусиятлар мавжуд:
Инсоннинг ҳис-туйғулари барқарор бўлади, ҳатто нохуш воқеалар юз берса ҳам.
У стрессга дош бера олади ва ундан кейин тиклана олади.
Онг аниқ бўлади, руҳий ҳолат барқарор қолади.
Муносабатларни қуриш ва қўллаб-қувватлашни ҳис қилиш қобилияти сақланади.
Ўрганишга, ривожланишга ва ҳаётга фаол иштирок этишга интилиш мавжуд.
Бошқача қилиб айтганда, руҳий соғлом инсон ўз ҳис-туйғуларини англайди, уларни бостирмайди, гапира олади ва керак бўлганда ёрдам сўрай олади. Психологларнинг таъкидлашича, шу хусусиятлар ёрдамида шахс мослашади, қарор қабул қилади ва бошқалар билан мувозанатда яшайди.
Руҳий саломатлик бузилишлари
Руҳий саломатлик бузилишлари бу доимий равишда психиатрик касалликлар дегани эмас. Бу ҳолатлар сурункали хавотир, доимий чарчоқ, апатия, чарчаш ёки ҳиссий барқарорликнинг йўқлиги бўлиши мумкин. Баъзан бундай ҳолатлар жиддий стресс, масалан, яқин кишини йўқотиш, ажралиш ёки ишдан бўшашдан кейин юзага келади. Бошқа ҳолларда эса улар ўз-ўзидан қониқмаслик, ҳаётдан норозилик, ёлғизлик ёки доимий босим натижасида тўпланади.
Муҳими шундаки, руҳий саломатлик билан боғлиқ муаммолар характер заифлиги ёки ўйлаб топилган қийинчиликлар эмас, балки ҳақиқий муаммолар бўлиб, улар тушунишни ва профессионал ёрдамни талаб қилади. Бундай муаммолар уйқу бузилиши, ҳаётга қизиқишнинг камайиши, хотира ва диққатнинг ёмонлашуви, асабийлашиш ва стрессга чидамлиликнинг йўқолишига олиб келиши мумкин.
Агар бу белгилар эътиборсиз қолдирилса, оғир оқибатларга — ҳатто депрессия ва паник ҳужумларга ҳам олиб келиши мумкин.
Руҳий саломатликни қандай сақлаш мумкин
Руҳий саломатлик бу қатъий ҳолат эмас, балки жараёндир. Уни мустаҳкамлаш мумкин ва керак. Ички уйғунликни сақлаш, янада барқарор бўлиш ва ҳаётнинг қийинчиликларига дош беришга қуйидаги омиллар ёрдам беради:
Яшовчи мулоқот
Ички ресурсларнинг асосий манбаларидан бири — яқинларнинг қўллаб-қувватлаши. Маълумки, ёлғизлик руҳият учун зарарли, тамаки чекиш каби.Жисмоний фаоллик
Спорт билан мунтазам шуғулланиш стресс даражасини пасайтиради ва бахт гормони — эндорфинлар ишлаб чиқилишини рағбатлантиради.
Уйқу ва овқатланиш
Руҳий саломатлик учун уйқу ва овқатланиш тартибига риоя қилиш муҳим. Сурункали ухлаш муаммоси ёки бир хил таомлар мияга ва руҳиятга салбий таъсир кўрсатади.Рақамли детокс
Рақамли ортиқча юкланиш, бошқалар билан ўзини солиштириш, безовта қилувчи янгиликлар ҳиссий мувозанатни бузиши мумкин. Рақамли детокс қилиш фойдалидир.Ҳис-туйғулар билан ишлаш
Ўз ҳис-туйғуларингдан қочма, уларни онгли равишда бошдан кечир, ўзингга қайғуришга, жаҳлинг чиқишга, қувонишга рухсат бер. Бу нормал реакциялар, заифлик белгиси эмас.
Атроф-муҳитни танлаш
Биз мулоқот қиладиган одамлар ҳолатимизга катта таъсир кўрсатади. Баъзида заҳарли дўст ёки танқидий қариндош ўз-ўзини баҳолаш ёки ички барқарорликни бузиши мумкин, шунинг учун ижтимоий доирага эътибор бериш муҳим.Янгилик ва ривожланиш
Саёҳатлар, ҳобби, ўқиш мияни рағбатлантиради, энергия беради ва ҳаётни кенгроқ кўришга ёрдам беради. Ўзимизга ғамхўрлик қилиш заруратдир.
Шундай қилиб, руҳий саломатлик нафақат ҳашамат ёки модадан қолган сўз, балки сифатли ҳаётнинг асосий шартидир.
Биз жисмоний ҳолатимизга ғамхўрлик қиламиз — шифокорга борамиз, таҳлиллар топширамиз, тартибга риоя қиламиз. Руҳий саломатлик ҳам шундай мунтазам эътиборни талаб қилади: ҳис-туйғулар билан ишлаш, онгни ривожлантириш, ички мувозанатни сақлаш ва стрессга бардош бериш.
Дунё ўзгаради, ва биз ҳам унга мос равишда ўзгаришимиз керак. Руҳий саломатлик ҳақида содда сўзлар билан ва ҳеч қандай уят сезмасдан қанчалик тезроқ гапира бошласак, шунча кўпроқ одам ўзини сақлаб қолиши мумкин — ўзлари, оилалари ва бахтли келажаги учун.
Изоҳ (0)