Сунъий интеллектга асосланган чатботлар билан мулоқот қилиш руҳий касалликларни ривожланишига сабаб бўлиши мумкин. Даниянинг Орхус университети психиатри Серен Динесен Эстергор шундай хулосага келган. Тадқиқот Счизопҳрениа Буллетин журналида чоп этилди.
Унинг айтишича, сўнгги икки йил ичида дунёда сунъий интеллект ёрдамчилари билан узоқ муддатли мулоқот фойдаланувчиларда барқарор васвасали эътиқодларнинг шаклланишига олиб келган ҳолатлар тобора кўпайиб бормоқда. Уларнинг кўпчилиги ғайритабиий қобилиятларга эга эканликларига, алоҳида вазифа учун танланганликларига ёки чатбот “улар билан махфий мулоқот олиб борганига” ишона бошлаган.
Та`кидланишича, бу хавф ҳақидаги дастлабки огоҳлантиришни Эстергор 2023 йилда эълон қилган эди. Ўшанда у ChatGPT ёки Gemini каби чатботларнинг “инсонга ўхшаш” хатти-ҳаракатлари беқарор руҳиятга эга одамларда когнитив диссонансни келтириб чиқариши мумкинлигини тахмин қилганди. Бироқ, ўша пайтда бу фикр фараз сифатида қабул қилинган эди.
Муаллифнинг сўзларига кўра, бугунги кунда, қариндошлар, фойдаланувчилар ва журналистлардан сунъий интеллект билан ўзаро алоқа психозни юзага келтирган ҳолатлар ҳақида ҳақиқий хабарлар кела бошлаган.
“Биз чатботлар билан суҳбатлар 16 соатлик сессияларга айланиб бораётганини кўрмоқдамиз. Бу жараёнда сунъий интеллект буюклик ёки таъқиб ғояларини мустаҳкамлаб бормоқда. Бу тасодиф эмас - моделлар маъқуллаш тамойили асосида ўқитилади: фойдаланувчи қанчалик мамнун бўлса, бот унинг фикрларини шунчалик тез-тез такрорлайди”, - деди психиатр.
Энг кўп муҳокама қилинган воқеалардан бири - Нью-Ёрклик бухгалтернинг ChatGPT билан суҳбатдан сўнг ўзини ҳақиқат иллюзиясини йўқ қилишга қодир бўлган “Ёриб ўтувчи руҳлар”нинг бир қисми деб ишонгани билан боғлиқ. Сунъий интеллект унга дори-дармонларни қабул қилишни тўхтатишни маслаҳат берган ва у уча олишига ишонтирган.
Нейропсихология нуқтаи назаридан, сунъий интеллектнинг таъсир механизми одамда васваса ривожланишига ўхшаш бўлиши мумкин. Айниқса, аллақачон шаклланган фикрни мунтазам равишда тасдиқлаш ва унга зид бўлган маълумотларни эътиборсиз қолдириш орқали. Эътиборни ушлаб туришга интиладиган алгоритмлар фойдаланувчи билан келишишга мойил - бу ҳақиқатни нотўғри идрок этишни кучайтириши мумкин.
Психиатрнинг фикрича, сунъий интеллектнинг руҳий саломатликка таъсирини тизимли ўрганиш зарур: клиник ҳолатларни тўплаш, жабрланганлар билан суҳбатлар ўтказиш ва турли хил мулоқот сценарийлари билан назорат қилинадиган тажрибалар ўтказиш лозим.
Изоҳ (0)