Ўзбекистон, Қозоғистон ва Туркманистон Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Кипр бўйича позициясига содиқлигини яна бир бор билдириб, Туркия нуқтаи назарига қарши чиқди. Хусусан 3-4 апрель кунлари Самарқанд шаҳри мезбонлик қилган Европа Иттифоқи—Марказий Осиё саммитида томонлар “барча давлатларнинг суверенитети, ҳудудий яхлитлиги ва халқаро тан олинган чегаралар доирасидаги мустақиллигини ҳурмат қилиш мажбуриятини” яна бир бор тасдиқлаган.
Гап БМТ Хавфсизлик кенгашининг 541 ва 550 сонли резолюциялари ҳақида бормоқда. Уларга кўра, Туркия томонидан 1983 йилда ташкил этилган “Шимолий Кипр Турк Республикаси” ноқонуний ҳисобланади.
Даъво қилинишича, орадан кўп ўтмай минтақанинг уч давлати Кипр Республикасига янги элчилар юборган. Аммо буни тасдиқлайдиган расмий маълумот мавжуд эмас.
Мазкур қарор Анқаранинг позициясига зид келади. Боиси Туркия ўз таъсири остидаги ҳудуд халқаро майдонда тан олиниши учун дипломатик сай-ҳаракатларни кучайтирмоқда. Шимолий Кипрнинг Туркий давлатлар ташкилотига кузатувчи мақомида кириши буни тасдиқлайди.
Анқара ҳозирча ҳолатни расман изоҳламаган бўлса-да, Шимолий Кипрнинг транспорт вазири ва “Қайта тикланиш партияси” етакчиси Эрҳан Эркўччи турк телеканали орқали эфирга чиқиб, кескин баёнот берди:
“Марказий Осиё давлатлари Кипр масаласида турлича позицияда. Улар Евроиттифоқ билан алоқаларни устун қўймоқда. Айримлар 12 миллиард евролик ЕИ фондидан улуш олиш учун жанубий Кипр билан алоқаларни мустаҳкамлади. Бу қарор биз –— шимолий кипрлик турклар учун ҳақоратли бўлди”, деган у.
Масалага Туркиянинг “Буюк бирлик партияси” раиси Мустафа Джестижи ҳам аралашди. У вазиятни “қабул қилиб бўлмас” деб атаган.
Кипр муаммоси бу оролнинг асосан греклар истиқомат қилаётган жанубий ва турклар яшовчи шимолий қисми ўртасида бир неча йиллардан буён давом этаётган можародир. 1960 йилда Буюк Британиядан мустақилликка эришган орол аҳолисининг тахминан 80 фоизини греклар, 18 фоизини эса турклар ташкил қилади.
Янги республика конституцияси барча этник гуруҳларни қонун олдида тенг кўрарди. Унга биноан президент грек, вице-президент эса турк бўлиши керак эди. Бироқ 1963 йилда мазкур амалиёт бекор қилинди. Шундан сўнг миллатлараро низолар бошланиб, тарихга : “Қора рождество” номи билан кирган қонли воқеалар юз берди. Натижада этник озчилик ҳисобланган туркларнинг 30 мингга яқини ўз уйларини ташлаб чиқишга мажбур бўлди.
1974 йили оролда яшовчи грек миллатчилари Греция билан бирлашиш учун давлат тўнтариши уюштирди. Бунга жавобан, Туркия ҳарбий амалиёт ўтказиб, қўшин киритди. Бунинг натижасида орол икки қисмга бўлиниб кетди. Жанубда халқаро ҳамжамият томонидан тан олинган, шунингдек Европа Иттифоқи аъзоси ҳисобланган Кипр республикаси, шимолда эса фақатгина Анқара дипломатик муносабатлар ўрнатган Шимолий Кипр Турк Республикаси ҳукмронлик қилмоқда.
Изоҳ (0)