Оддий муолажа сифатида пайдо бўлган аравачада ўйналадиган теннис ҳақида биласизми?

Теннис тарихида томошабинларнинг спортга ҳамда унга бўлган қарашларни ўзгартиришга мажбур қилган кўплаб воқеалар, шахслар бўлган. Американинг Теnnis нашри ўтган эллик йилни сарҳисоб қилиб, энг ёрқин ва муҳим воқеаларни эслади.

Теннис шарҳловчиси Стив Тигнор тиббий муолажа сифатида бошланган, аммо миллионлаб одамларнинг ҳаётини ўзгартириб юборган спорт ҳақида ҳикоя қилади.

ХХ асрнинг 70 йилларидаги тенниснинг ривожи одамлар ҳаётига катта таъсир ўтказмай қўймади.

1873 йилда пайдо бўлганидан бери теннис иккита форматдан иборат бўлган: яккалик ва жуфтлик. 1976 йилда Калифорниянинг Дауни шаҳридаги реабилитация марказида янги формат туғилди: ногиронлар учун аравачада ўйналадиган теннис.

Бугунги кунда ушбу спорт тури билан 100 дан ортиқ мамлакат аҳолиси шуғулланмоқда ва профессионал спортчилар 200 дан ортиқ турнирларда қатнашиб, муносиб совринларни ютиб келмоқда. Ваҳоланки, 50 йил олдин кўпчилик бундай спорт тури пайдо бўлишини шунчаки орзу қилган.

Бу орзу биринчи марта 1976 йилда, бахтсиз ҳодиса туфайли фалаж бўлиб қолган собиқ профессионал чанғичи Бред Паркс Лос-Амигос тикланиш марказида ўзининг янги реабилитация терапевти Жефф Миннбрекер билан учрашганида амалга оша бошлади. Паркс илгари ногиронлар аравачасида баскетбол ўйнаган, аммо кейинчалик отасига қарши теннис баҳсида қатнашиб кўрган. Ва автоҳалокатда юриш қобилиятини йўқотган Жефф, спорт учун махсус стулнинг енгилроқ моделини ишлаб чиқди.

“Бу тасодифий учрашув Жон Ленноннинг ёш Пол Маккартни ёки Стив Жобс билан гаражда учрашишга қарор қилгани каби эди. Бу теннисни абадий ўзгартирадиган алкимёвий жараённи бошлади”, деб эслайди журналист Эндрю Фридман Теннис нашрига берган интервьюсида.

Миннбрекер ва Паркс тезда оддий теннисчилардан каттароқ шахсга айланди. Улар Жеффнинг ихтиросини оммалаштириш ва сотишни бошлаган қўшма бизнесга асос солди. Енгил ногиронлар аравачаси ва янги спорт турининг ривожланиши ҳақидаги хабарлар яқин атрофдаги жамоат марказлари орқали тарқала бошлади, шундан сўнг Бред ногиронлар аравачасида теннис бўйича Миллий жамғарма ва ногиронлар аравачаси ўйинчилари уюшмасига асос солди.

Турли жойлардан келган икки бошқа ўйинчилар саксонинчи йилларда ушбу спортни янада ривожлантирди.

Ренди Сноу ўзининг туғилган жойи — Техасдек юраги борлиги айтилган инсон эди. У бутун ҳаёти давомида Қўшма штатларда янги спорт турини оммалаштиришга ёрдам берди ва ўн марта US Open чемпионлигини қўлга киритди. Паркс билан бир қаторда Сноу ҳам Халқаро теннис шон-шуҳрат залига киритилган ногиронлар аравачасида теннис ўйнаган спортчилардан биридир.

Жан-Пьер Лимборг ўз ватанида, кейин эса бутун дунёда ўйинни ривожлантиришдек қийин вазифани ўз зиммасига олган французлардан бири эди. Унинг Янник Ноани ногиронлар аравачасидаги ўйинчилардан бирига қарши кўргазмали ўйинга олиб келиш қарори ушбу спорт турининг ривожланишига катта ҳисса қўшди. Айнан Жан-Пьер Фридманга берган интервьюсида ногиронлар аравачасидаги теннис барча ногиронлар учун очиқ бўлиши кераклигини таъкидлади.

“1981 йилда Қўшма штатларга келганимда, — деди Лимборг, — ҳайратга солган нарса, мени оддийгина ногиронлар аравасида ўтирганимни кўрганларнинг муносабати бўлди. Ҳамма менга табассум қилди. Францияда даволаниш даврида жуда кўп бошқа дардлардан ҳам азоб чекасиз. У ерда ногиронларга нисбатан ачиниш ҳисси билан қарашади. Бу ерда эса сиз тақдир тақозоси билан шу аҳволга келиб аммо қўрқмасдан ҳаракатланаётганингиз қаҳрамонларча эътироф этилади”.

1982 йилда Франция Европада ногиронлар аравачасида теннис дастурини жорий қилган биринчи давлат бўлди. Ўшандан бери ушбу спортни элит даражасида тарғиб қилиш учун кўп ҳаракатлар қилинди.

Бу спорт тезда бутун дунё бўйлаб оммалашиб кетди ва Паралимпия ўйинларига “Сеул —1988” Ёзги Паралимпия ўйинларига кўргазмали тадбир сифатида киритилди. 1992 йилда Барселонада бўлиб ўтган Ёзги Паралимпия ўйинларида ногиронлар аравачасида теннис тўлақонли мусобақа мақомини олди. 2000 йилда Сиднейда бўлиб ўтган Ёзги Паралимпия ўйинлари ушбу спорт турига жамоатчилик эътирофини оширди ва бу ҳар йили теннис бўйича “Катта дубулға” турнирига киритилишига олиб келди.

Эстер Вергеер Паралимпия олтин медалини қўлга киритиш бўйича рекордчи ҳисобланади. У 2000, 2004, 2008 ва 2012 йиллардаги ўйинларда олтин медални қўлга киритган.

Париж Паралимпия ўйинларида Япония вакиллари аравачада теннис бўйича мусобақаларда совринли ўринларни эгаллади. Ушбу спорт турида доим фаол қатнашадиган нидерландияликлар бу сафар иккинчи ўрин билан чекланди.

Аравачадаги теннис спорт тури ҳам худди катта теннисдек бир хил катталикдаги теннис кортларида ўтказилади. Ушбу спорт турининг теннисдан иккита катта фарқи бор:

• спортчилар аравада ўтирган ҳолда теннис ўйнашади;
• тўп теннисдан фарқли равишда икки марта сакраса ҳам зарба бериш мумкин бўлади. 

Ушбу спорт турида қўшни Қозоғистон анчагина ривожланишга эришди. Аммо Ўзбекистонда аравачадаги теннис спорт тури етарли даражада оммалашганича йўқ.