Иқтисодиётнинг бугунги ривожланиш босқичида бандлик билан боғлиқ муаммони, янги бандликнинг илғор шакли – масофадан туриб ишлаш орқали ҳал этиш мумкин. Бу ҳақда Прогнозлаштириш ва макроиқтисодий тадқиқотлар институти маълумот бермоқда.
Замонавий бандликнинг бу шакли турли хил номлар билан аталади яъни интернет орқали ишлаш, узоқдан туриб ишлаш ёки фриланс (инглизча freelance — «эркин рассом», штатдан ташқари ходим, эркин профессионал).
Ўзбекистоннинг фриланс бозорига чиқиш имкониятларини баҳоланди. Тадқиқот давомида 2015—2021 йилларда Ўзбекистоннинг фриланс бозорига кириш учун тайёрлик индекси ҳисоблаб чиқилди ва қуйидаги асосий натижалар олинди:
- Тадқиқ этилаётган даврда индекс қиймати 43,9 дан 59,9 гача кўтарилди.
- Бу вақт оралиғида инфратузилмаларнинг ривожланиш кўрсаткичи 38,0 дан 64,2 гача кўтарилди ва у индекснинг ортишига энг катта ҳисса қўшди.
- Энг катта ўсиш маълумотларни узатиш халқаро тармоғининг ўтказувчанлик имконияти (74,7 маротаба) ва масофавий банк хизматлари тизимларидан фойдаланувчилар сони (20,2 маротаба) каби кўрсаткичлар бўйича қайд этилди.
- Ўзбекистоннинг фриланс бозорига кириш учун тайёрлик даражасига олий таълим билан қамраб олиш (3,8 маротаба), интернетдан фойдаланувчилар сони (2,4 маротаба) каби кўрсаткичларнинг ортиши, провайдерлар учун интернет-хизматлар (ташқи канал) учун тарифлар қиймати кўрсаткичнинг пасайиши (86,4 маротаба) ҳам ўз таъсирини кўрсатди.
- Upwork фриланс платформаси ҳисоботига кўра, бугунги кунда фрилансерларга бўлган талабнинг каттагина қисми (тахминан 50 фоизи) ҳамон кичикроқ ва ўртача капитал айланишига эга бўлган компанияларнинг улушига тўғри келади.
- Бироқ Fortune 500 рўйхатидаги (рўйхатда Amazon, Apple, Microsoft, Facebook, PepsiCo ва бошқа компаниялар бор) йирик компанияларнинг 33 фоизи ўз ишини аутсорсингга бериш учун фрилансерлар биржасига мурожаат қилмоқда.
- 2021 йилда нафақат харажатларни камайтириш ва алоҳида лойиҳалардаги эҳтиёж, балки кенг экспертизадан фойдаланиш имкониятларининг ортиши ҳам фрилансерларни жалб қилишдаги бирламчи сабабга айланди.
Upwork компанияси фикрича, компанияларнинг операцион харажатларни камайтириш ва бизнеснинг мослашувчанлигини таъминлашга интилиши туфайли фриланс бозорида юқори ўсиш суръатлари сақланиб қолади.
Прогнозларга кўра, 2025 йилга борганда глобал фриланс бозорининг ҳажми 13,84 триллион долларга етади.
Шундай қилиб, 2021 йилда фрилансерлар ва жамоалар мустаҳкамланди ва оёққа турди. Энди фриланс ҳамма жойда янада кучаяди ва янада мустаҳкамланади.
Фрилансерлар фоизи ҳам тез суръатлар билан ошади ва штатдаги ходимлари стратегик вазифалар билан шуғулланадиган, қолган барча ишларни аутсорсингга берадиган компаниялар келажак компанияларига айланади.
Дунё фриланс бозорининг тез суръатлар билан ривожланиши унга Ўзбекистоннинг ҳам кириши зарурлигидан далолат беради. Бу масала қанча узоқ чўзилса, мамлакат шунча кўп имкониятни қўлдан бой беради.
Ҳозирги вазиятни инобатга олганда мамлакат ҳукумати томонидан фриланс бозори фаолиятини фаоллаштириш ва ривожлантириш бўйича чора-тадбирлар қабул қилинди.
Ўзбекистонда ўзини-ўзи банд қилган фуқаролар (фрилансерлар) нинг ҳуқуқий мақоми яқинда қонунийлаштирилди ва соддалаштирилди.
Ўзбекистонда фрилансерлар фаолиятини давлат меъёрий актлари билан қонунийлаштириш учун вақтинчалик меҳнат гувоҳномаларини татбиқ этиш кўзда тутилган. Меҳнат гувоҳномаларининг жорий этилиши расмий рўйхатдан ўтмасдан яширин иқтисодиётда банд бўлган фуқароларнинг меҳнатини қонунийлаштиришга қаратилган.
Фрилансерларни гувоҳномани расмийлаштириш учун рағбатлантириш мақсадида ўзини ўзини банд қилган давр меҳнат стажига қўшилади ва бу келгусида унга пенсия таъминотидан фойдаланиш имкониятини беради.
2020 йилнинг июнь ойида Президент томонидан «Тадбиркорлик фаолияти ва ўзини ўзи банд қилишни давлат томонидан тартибга солишни соддалаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарор имзоланди.
Ушбу қарор доирасида ўзини ўзи банд қилганлар учун касблар рўйхати 24 тадан 67 тагача кенгайтирилди. Мазкур касбларда ўзини ўзи банд қилганлар даромад солиғини тўлашдан озод этилди.
Шунингдек, фрилансерлар бугун қуйидаги ҳуқуқларга эга:
- ташқи савдо операциялари ягона электрон ахборотлар тизимига тегишли маълумотни киритмасдан банклардаги ҳисоб рақамлари орқали хорижий валютадаги тўловларни қабул қилиш;
- очиқ оферта ёки ҳисоб-фактура (жумладан электрон кўринишда) асосидаги шартномасиз хорижликларга хизмат кўрсатиш.
Айни чоғда Ўзбекистоннинг дунё фриланс бозорига қанчалик муваффақиятли кира олиши жуда муҳим масала ҳисобланади. Мамлакатнинг имкониятларини баҳолаш учун Жаҳон банкининг мослаштирилган усулидан фойдаланилди.
Мазкур усул бирламчи манбадан замонавий кўрсаткичлардан фойдаланилгани, шунингдек, индикаторлар Ўзбекистон миллий статистика базасидаги маълумотларга мослаштирилгани билан фарқ қилади.
Мамлакатда кўрилган чора-тадбирлар туфайли Ўзбекистоннинг фриланс бозорига кириш учун тайёрлик индекси 43,9 дан 59 гача кўтарилди.
Изоҳ (0)