Конституция лойиҳаси Twitter’да муҳокама қилинди
Twitter платформасида жиддий мавзуларга бағишланган аудиочатлар бошланди. Жумладан, 5 август куни янги таҳрирдаги Ўзбекистон Конституцияси лойиҳасига киритилган муҳим мавзулардан бири — интеллектуал мулк ҳимоясига бағишланган суҳбат уюштирилди.
Аудиочатга соҳа мутахассислари — эксперт-ҳуқуқшунослар таклиф этилди. Хусусан, ҳуқуқшунос ва блогер Хушнудбек Худойбердиев, Адлия вазирлиги бошқарма бошлиғи ўринбосари Санжар Норқуватов, ҳуқуқшунос Мадина Турсунова, кинорежиссёр Жаҳонгир Аҳмедов ҳамда бошқа мутахассислар мавзу юзасидан ўз фикр-мулоҳазаларини билдирди.
Суҳбат ташкилотчиси ва бошловчиси Ҳикматилла Убайдуллаевнинг қайд этишича, айнан интеллектуал мулк ҳимояси энг муаммоли соҳалардан бири экани ушбу мавзуни муҳокамага олиб чиқишга туртки берган. «Ҳамма йўналиш — адабиёт, санъат, ижод, умуман, барча соҳада муаллифлик ҳуқуқи жуда қўпол равиш бузилади. Бунинг энг катта сабабларидан бири — муаллифлик ҳуқуқини ҳурмат қилиш маданияти шаклланмагани ҳамда ижодкорлар ўз ҳуқуқларини яхши билмаслигида. Шунинг учун ҳам ушбу мавзуни экспертлар иштирокида муҳокама қилиш долзарб, деб ҳисобладик», — дейди у.
Аудиочат икки соатдан кўпроқ давом этди. Унда жами 1800 нафардан ортиқ фойдаланувчи қатнашди, 10 дан зиёд мутахассис ўз фикрларини баён қилди.
Муаллифлик ҳуқуқини бузган ресурслар блокланади
Санжар Норқуватов, Адлия вазирлиги бошқарма бошлиғи:
Интернет ва ижтимоий тармоқлар ривожлангани сари муаллифлик ҳуқуқи билан боғлиқ масалалар ҳам кўпаймоқда. Айниқса, интернет сайтлари, ижтимоий тармоқларда бадиий ва санъат асарларини ўз ресурсларга ноқонуний жойлаштириш кўп кузатилмоқда. Шу боис Адлия вазирлигида муаллифлик ҳуқуқига риоя этмаётган ресурслар реестри яратилмоқда. Ушбу реестрга мунтазам равишда қонунбузилишга йўл қўйган ресурслар киритилади ва уларнинг фаолияти чекланади.
Асосий муаммо — муаллифлар ўз интелектуал маҳсулотини бошқа инсонга бераётганда шартнома тузмаслиги. Улар, одатда, оғзаки келишади ва шунинг ортидан кўплаб масалалар туғилади. Бу бўйича уларнинг ҳуқуқий саводхонлигини ошириш бўйича ишлар олиб бориляпти.
Хориж таржибаси қандай?
Мадина Турсунова, ҳуқуқшунос:
Афсуски, бизда онлайн ресурсларда муаллифлик ҳуқуқини таъминлаш жуда қийин масалалардан бирига айланди. Чунки, масалан, қайсидир веб-сайтда ўзингизга тегишли контентга дуч келсангиз, уни фақатгина ўша ресурс администратори олиб ташлаши мумкин.
Бу борада хориж тажрибаси қандай? Хорижда қайсидир веб-ресурс билан боғлиқ муаммога дуч келсангиз, ўша веб-ресурс жойлашган хостингга мурожаат қиласиз. Хостинг эса сизнинг шикоятингизни кўриб чиқишга мажбур, акс ҳолда, у ҳам муаллифлик ҳуқуқини бузган деб ҳисобланади. Муаллифлик ҳуқуқи бузилган контентни ресурсдан олиб ташлаш иши ана шундай тартибда бажарилади. Шу боис бу масалани муҳокама қилаётганда нафақат қонунчилик, балки техник томонлама ҳам кўриб чиқишимиз лозим. Бизда бундай нормалар йўқ ва қонунчилик шу асосда такомиллаштирилиши керак.
МИБ фойдаланган сурат
Муҳиддин Али, фотограф:
Мен 10 йилдан бери фотографлик соҳасида ижод қилиб келаман. Юқоридаги гапларни эшитиб, бир қизиқ воқеани айтиб бермоқчиман.
Эсимда бор, 2—3 йил олдин менинг Instagram’даги саҳифамдан оилавий расмимни олиб, катта бир ташкилот ажрим ҳақидаги баннерда фойдаланишибди. Буни менга қуда томондан одамлар юборишган. Энг қизиғи, бу баннер — инсонларнинг ҳуқуқи учун курашадиган Бош прокуратура ҳузуридаги Мажбурий ижро бюроси баннери эди. Бу масалада бюро ахборот хизмати билан боғланиб, 50 та болалар адабиётини харид қилиш ва баннерларни олиб ташлаш шартини қўйганман. Лекин баннер барибир тўлиқ олиб ташланмади.
Инсон қачон муаллифлик ҳуқуқи бузилишига тўғри келади? Биринчи марта партадошининг дафтаридан кўчиргандами? Демоқчиманки, болаларни энг бошидан муаллифлик ҳуқуқига ҳурмат руҳида тарбиялашимиз керак. Бу масала бошланғич синф болалари дарслигига киритилиши лозим деб ўйлайман.
Америка киноси ва японлар
Хушнудбек Худойбердиев, ҳуқуқшунос, блогер:
Муаллифлик ҳуқуқи бўйича шартнома тузилаётганда ижодкорларни унинг шартларини ўқишга ўргатишимиз керак. Жуда кўплари шаблон шартномалар бўлади, рус тилида бўлади. Шунинг учунми, аксарият ижодкорлар уни ўқимай қўл қўяди. Асосий келишувлар шартномада кўрсатилган бўлиши керак.
Бизда, афсуски, номаддий предметлар негадир ўғрилик ҳисобланмайди. Японияда ўқиган танишим бир воқеани гапириб берди: ҳали Японияда намойиши бошланмаган жуда машҳур Америка киноси ҳақида гаплашиб ўтирганимизда мен ўша кинони кўрганим ҳақида айтдим. Японлар бундан ҳайратланиб, менга анча кун муаллифлик ҳуқуқи ҳақида гапириб юришди. Аслида биз ҳам шундай бўлишимиз, ҳар биримиз муаллифлик ҳуқуқини ҳурмат қилишни ўзимиздан бошлашимиз керак.
Айтиш керакки, Twitter’да ушбу муҳокама кўпчиликда ижобий таассурот қолдирди. Буни фойдаланувчилар қолдирган изоҳлардан ҳам билиш мумкин.
It was my pleasure to take part in my very first Tweeter Spaces organised by @KhikmatPulatov concerning Copyright and it’s protection.
— Sanjar Norquvatov (@norquvatov_s) August 6, 2022
We had very interesting and vivid discussions on various aspects of copyright.
Бу жуда долзарб мавзу ва бу норма чиқариб ташланса, жойлардаги ижтимоий-сиёсий вазиятга жиддий ва ижобий таъсир қилади, "бир-бирини тийиб туриш ва ўзаро мувозанатда ушлаб туриш" тизими шаклланади.
— Nuriddin Zaynitdinov (@Zayniddinov) August 6, 2022
Твиттерда биринчи марта сифатли аудио чатга гувоҳ бўлдим. Муаллифлик ҳуқуқи тўғрисидаги чат.
— Uch zamon (@DaniyorRozmetov) August 5, 2022
Ташкилотчиларга ва иштирокчиларга раҳмат. Саволларим қолиб кетган бўлса ҳам, анча маълумот олдим. @xushnudbeck @Iplosello
