Канададаги икки етакчи илмий тадқиқот муассасалари – TRIUMF ва CNL биргаликда саратон касалликларини даволашда қўлланиладиган ва энг ноёб радиоизотоп моддалардан бўлган актиний-225 моддасини саноат миқёсида ишлаб чиқаришни йўлга қўйишди. Бу ҳақда World Nuclear News портали хабар бермоқда.
Фото: CNL
Олимлар актиний-255 ни (255Ac) Ванкувердаги 520 МеВ қувватга эга TRIUMF заррачалар тезлатгичида юқори энергетик циклотрон воситасида синтез қилишган ва Онатриодаги Канада ядро лабораториялари (CNL) марказида қайта ишлаб, тиббиёт учун қимматли препарат шаклига келтирилган.
Актиний-255 бу – альфа-нурланувчи изотоп бўлиб, уни саратон ҳужайраларига таъсир қиладиган ва уни йўқ қиладиган антитело ёки оқсил билан уйғунлаштириш мумкин. Бундай муолажада махсус молекулалар фақат саратон ҳужайраларини ўлдиради ва атрофдаги бошқа, соғлом ҳужайраларга таъсир қилмайди. Боз устига, актиний-255 нинг ярим емирилиш даври атиги 10 кун бўлиб, яъни у мижоз танасида йиғилиб қолмайди. Бу усулда даволаш тиббиётда альфа-терапия дейилади.
Бундай усулда даволаш бошқа даволаш усуллари самара бермаган касаллик – простата бези саратонини даволашда яхши натижа кўрсатган. Бироқ актиний-255 моддасининг жаҳон бўйлаб ишлаб чиқарилиш ҳажми шу даражада кам бўлганки, натижада бу модданинг нархи кескин қиммат бўлган ва саноқли одамларгина, ушбу альфа-терапиялардан фойдалана олган. Гап унга яраша пул топишда ҳам эмас, балки актиний-255 нинг ўзи йўқлиги билан боғлиқ эди. Таъбир жоиз бўлса, актиний-255 – Ер юзидаги энг-энг-энг ноёб дори саналган (ҳозир ҳам шундай). Шу сабабли саратонни даволашда энг истиқболли ва самарали дори бўлгани билан ушбу муолажани простата бези саратонидан бошқа саратон турларига қўллашнинг имкони бўлмаган. Бунинг сабаби, бошқа саратон турларида даволаш усуллари ва муолажа турлари камида иккита-учтадан бўлиб, унга мос дорилар ҳам бўлган. Лекин у дорилар таъсири альфа-терапиячалик бўлмаган. Альфа-терапия фақат простата бези саратонида қўлланиши сабаби эса бу касалликда шундан бошқа даволаш усули бўлмаган ва айтилганидек, ундан ҳам фақат саноқли одамлар фойдалана олган. Сабаби, Ac-255 нинг дунё бўйича ишлаб чиқариш ҳажми фақат саноқли беморларга етган холос.
Эндиликда TRIUMF ва CNL олимлари томонидан саноат миқёсида ишлаб чиқарилиши йўлга қўйилган Ac-255 билан бошқа саратон турларини даволашда ҳам катта самарали натижаларга эришилиши керак. «Бу бутун Канада ва жаҳон бўйлаб минглаб беморларга саратондан бутунлай қутулиш имконини берувчи муҳим қадам бўлди. Эндиликда актиний-255 топиб бўлмайдиган ноёб дори эмас ва унинг нархи ҳам кескин арзонлашади», – дейилади TRIUMF директори Жон Багернинг баёнотида.
