Савол-жавоб: Лоукостер нима ва ундан Ўзбекистонга нима фойда?

2018 йилнинг январида Ўзбекистон ҳукумати томонидан мамлакатга кам бюджетли авиакомпанияларни жалб этишни назарда тутувчи қарор қабул қилинди. 28 февраль куни эса «Ўзбекистон ҳаво йўллари» миллий авиакомпанияси раисининг биринчи ўринбосари Умид Ҳусанов 2018 йил охиригача «миллий лоукостерни ташкил этиш бўйича ишлар» якунига етишини маълум қилди.

Spot нашри лоукостер нима экани ва улардан Ўзбекистон қандай фойда кўришини карточкалар воситасида тушунтирди.

Лоукостерлар нима?

Кам бюджетли авиакомпания (лоукостер, дискаунтер) — эксплуатация харажатлари паст бўлган авиакомпания. Оддий қилиб айтганда, бир қатор омиллар ҳисобига чипталарни паст баҳода сотишга қурби етадиган авиаташувчи.

Лоукостерларнинг чипталари арзон бўлиши ростми?

Рост. Лоукостерлар одатда йўловчи класси битта, сиғими унча катта бўлмаган самолётлардан фойдаланади, қўналға сифатида чекка аэропортларни танлайди, бортда максимал даражада пуллик хизматлар (овқатланиш, жой танлаш ва бошқалар)ни таклиф этади, чипталарни фақат ва фақат ўз сайти орқали сотади (агентлар ва воситачиларга комиссиялар тўламайди), катта авиакомпанияларни қизиқтирмайдиган нисбатан кичик шаҳарларга учади (ва бунинг эвазига маҳаллий маъмуриятдан дотация ҳам олади).

Бундан ташқари, лоукостерлар аэропортларга имкон қадар камроқ пул тўлаш учун «энг арзон» парвоз вақтини танлайди (рейслар одатда ё эрта тонгда, ёки ярим тунда учади), ҳеч қандай қўнишларсиз «А пунктдан Б пунктга» тамойили асосида парвоз қилади, бир самолёт бир кунда бир неча рейсни амалга оширади, авиакомпания ходимлари бир неча турли вазифаларни бир вақтнинг ўзида бажаради (бир ходимнинг ўзи ҳам самолётни тозалаши, ҳам йўловчиларни рўйхатга олиши ҳамда бортда уларга хизмат кўрсатиши мумкин).

Шу йўл билан чипта нархини арзон қилиш мумкин.

Чипталар қанчалик арзон?

Одатдагидан икки-уч баробар арзон. Масалан, «Aviasales.ru» сервиси маълумотларига кўра, 5 март куни «Москва—Милан» йўналиши бўйлаб парвоз қиладиган Утаир авиакомпаниясининг рейсига чипта 9 155 рубль (1 336 630 сўм), «Победа» лоукостери эса атиги 4 364 рубль (637 144 сўм) эвазига шу куннинг ўзида шу манзилга етказиб қўяди.

Лоукостерлар бор экан, бошқа авиакомпанияларда учишга на ҳожат?

Лоукостерлар — ноқулай. Уларни, масалан, «маршруткалар»га қиёслаш мумкин — қулайликлар минимум даражада, бироқ керакли манзилга тез ва осон етиб олиш мумкин. Лоукостерлар камдан-кам ҳолларда узоқ масофаларга парвоз қилади; улар шаҳардан узоқроқ жойлашган аэропортларга учади (масалан, Wizz Air лоукостерининг Париж рейслари аслида Париждан 70 километр масофадаги Бове аэропортига қўнади).

Марказий Осиёда ҳам лоукостерлар борми?

Бор. Масалан, Қирғизистоннинг Air Manas авиакомпанияси. Унинг 49 фоиз акцияси Туркиянинг Pegasus Airlines лоукостерига тегишли, қолган 51 фоизи хусусий шахслар қўлида. Қозоғистонга эса Венгриянинг Wizz Air ва БААнинг Flydubai лоукостерлари учади.

Лоукостерларнинг Ўзбекистонда пайдо бўлиши билан нима ўзгаради?

Айни вақтда ҳам Ўзбекистонга битта лоукостер — номи юқорида зикр этилган Air Manas учмоқда. Бироқ ҳозир гап, биринчи галда, ўзбекистонлик меҳнат муҳожирлари сафар қиладиган мамлакатларга учадиган авиакомпаниялар ҳақида бормоқда. Январдаги ҳукумат қарори, жумладан, 55 ўзбекистонликни олиб кетаётган автобуснинг Ақтўбеда ёниб кетиши каби ҳолатлар олдини олишга қаратилган. Шу боис, Россия йўналишида арзон авиабилетлар пайдо бўлишини кутиш мумкин. Буни қайсидир маънода «Ўзбекистон ҳаво йўллари» раҳбарининг биринчи ўринбосари ҳам тасдиқлади — масалан, Тошкентдан Москвага учадиган рейс чиптаси тахминан 100 доллар атрофида бўлиши кутилмоқда.

Унда «Ўзбекистон ҳаво йўллари»нинг рейсларида ким учади?

Таъкидланганидек, лоукостерлар камдан-кам ҳолларда йирик авиакомпаниялар билан тўғридан-тўғри рақобатлашади. Одатда, уларнинг ўз йўриғи ва ўз аудиторияси бўлади. Европада лоукостерлар сон-саноқсизлигига қарамай, йирик авиакомпаниялар ҳеч нарса бўлмагандек — аввал қандай ишлаган бўлса, шундай ишлашда давом этмоқда.