O‘zbekistonda nodavlat OTMlar faoliyatini litsenziyalashning qo‘shimcha shartlari belgilandi. Bu bo‘yicha Vazirlar Mahkamasining “Respublikada nodavlat taʼlim xizmatlari sifatini oshirishning qo‘shimcha chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 403-sonli qarori qabul qilindi. Iqtisodchi Yuliy Yusupov va bir nechta ijtimoiy tarmoq faollari qaror haqida o‘z fikrlarini bildirib, qarorni biznes yuritishda to‘siq yaratadi deb hisoblamoqda.
Yusupovning fikricha, bu to‘siqlar korrupsiya uchun imkoniyatlarni oshiradi.
“O‘zbek byurokratiyasi o‘zining eng sevimli mashg‘ulotini davom ettirmoqda: xususiy tadbirkorlik uchun to‘siqlar yaratib, mamlakatda biznes yuritish xarajatlari va xatarlarini oshirmoqda. Bu esa ham yoqimli, ham foydali: to‘siqlar qancha ko‘p bo‘lsa, ularni o‘rnatadigan va nazorat qiladigan shaxslarning hokimiyati shuncha katta bo‘ladi va bu to‘siqlarni chetlab o‘tish bilan bog‘liq korrupsiya imkoniyatlari shuncha ko‘p bo‘ladi”.
Iqtisodchining fikricha, xususiy universitetlarda ta’lim sifati bilan bog‘liq muammolar mavjud, ammo amaldorlar bilim berish jarayoni ustidan nazorat qilish o‘rniga boshqa yo‘lni tanlagan.
“Ayrim xususiy oliygohlarda ta’lim sifati joyida emasligi hammamizga ayon. Va bu borada biror chora ko‘rish zarur. Ta’lim sifati ustidan nazorat — Oliy ta’lim vazirligining asosiy vazifalaridan biri. Vazirlik ta’lim muassasalarini tekshirish, talabalar hamda bitiruvchilarning bilimini testdan o‘tkazish orqali monitoring olib borishi kerak. Shuningdek, vazirlik o‘quv jarayoni sifatiga ta’sir ko‘rsatadigan o‘qitish parametrlariga asosli talablar qo‘yishi lozim.
Ammo bizning amaldorlar boshqa yo‘lni tanlashdi: o‘quv muassasalarining moddiy-moliyaviy bazasiga bo‘lgan talablarni keskin oshirdi. Taklif etilayotgan choralar ta’lim sifatini yaxshilashga qanday hissa qo‘shishi tushunarli emas. Ammo ular o‘quv muassasalari xarajatlari va o‘qish narxiga qanday ta’sir qilishini tushunish juda oson. Va bu ta’sir juda achinarli oqibatlar olib keladi”.
Yusupov xususiy universitetlarga qo‘yilayotgan quyidagi talablar haqida gapirmoqda:
tijorat bankida 350 ming AQSH dollari miqdorida depozit joylashtirish;
oliygoh dastlabki 5 yilda sof foydaning kamida 80 foizini, keyinchalik esa kamida 50 foizini asosiy faoliyatni rivojlantirishga yo‘naltirishi shart;
ustav fondi kamida 2 mln dollar bo‘lishi va u keyinchalik talabalar soniga qarab yana oshirilishi lozim;
tashkil etilayotgan oliy taʼlim tashkilotining taʼlim jarayoniga mo‘ljallangan bino va inshootlari maydoni 5 ming kv/metrdan kam bo‘lmasligi lozim. Bunda bino universitetning o‘z mulki bo‘lishi shart emas, kamida 5 yil muddatga tuzilgan ijara (tekin foydalanish) shartnomasi asosida ish boshlash ham mumkin.
U mutasaddilar oldiga “o‘qitish sifatini yaxshilashga bankdagi ishlatilmay yotgan 350 ming dollar qanday yordam beradi? Agar bu o‘ziga xos sug‘urta fondi bo‘lsa, unda nima va qanday xatarlar sug‘urtalanadi?” kabi savollar yo‘llagan.
“Amaldorlar xususiy tuzilmaning foydasini qanday taqsimlashini nima uchun tartibga soladi? Nega foydaning 50-80 foizi rivojlanishga yo‘naltirilishi shart? Bu qanday talab? Agar dastlabki investitsiyalar keyingi o‘n yilga yetadigan rivojlanish darajasini ta’minlagan bo‘lsa, unda nega yana sarmoya kiritish kerak?
Ustav fondi va binolar bo‘yicha bu qadar yuqori talablar nima uchun kerak? Agar bu 200-300 talaba o‘qiydigan kichik, tor ixtisoslashgan oliygoh bo‘lsa-chi? Unga 5000 kv/m bino nima uchun kerak? Yoki hatto yirik oliygohning o‘quv jarayonining katta qismi masofaviy shaklda olib borilsa-chi?”, deydi Iqtisodchi Yuliy Yusupov.
Yana bir iqtisodchi Otabek Bakirov qaror yarim tunda imzolanganidan norozi. Uning fikricha, qaror 5-iyulgacha muhokamada bo‘lishi kerak edi.
“Xo‘p, nega muhokama uchun ajratilgan yana 5 kunni kutmay, 30-iyun sanasi bilan qarorni imzolab yuborishdi, deb o‘ylaysiz?
Sabab shuki, Prezident farmoni bilan 2025-yil 1-iyuldan boshlab 2028-yil 1-yanvarga qadar kichik va o‘rta biznes subyektlari zimmasiga yangi majburiyatlar yuklatilishini nazarda tutadigan normativ-huquqiy hujjatlarni qabul qilishga moratoriy eʼlon qilingan.
Xususiy oliy taʼlim muassasalarining deyarli hammasi o‘rta biznes subyektlari (yillik aylanmasi 100 mlrd so‘mgacha) hisoblanadi va agar hukumat qarori loyiha muhokamasi tugagach, aytaylik, 5-iyuldan keyin imzolanganida Prezident moratoriysi buzilgan bo‘lardi.
Ko‘p aytganimizdek, ayrim dahshatli qarorlar yarim kechasi eʼlon qilinadi yoki yarim tunda imzolanadi”, deydi mustaqil iqtisodchi.
Tadbirkor Hikmat Abdurahmonov ushbu qaror regulyator tomonidan ko‘rib chiqilishiga umid bildirgan.
“Barchamiz sifatli ta’lim bo‘lishini xohlaymiz. Bu — haqiqat. Ammo agar mamlakatda sifatli ta’lim uzoq vaqt davomida mavjud bo‘lmagan bo‘lsa, aynan xususiy sektor uchun talablarni kuchaytirish bu vaziyatga qanday yordam beradi? Axir sifatli ta’lim xususiy oliygohlar faoliyati sababli emas, balki davlat oliygohlarining monopol mavqeyi va regulyatorlarning konservativ yondashuvi tufayli rivojlanmadi. 30 ming nafar talaba o‘qiydigan oliygoh bilan 300 nafar talaba o‘qiydigan oliygohni qanday qilib bir xil mezon bilan baholash mumkin? Hisob raqamida 350 ming dollarni muzlatib qo‘yishning nima keragi bor? Bu universitet sifatiga qanday yordam beradi”.
Tadbirkorning fikricha ushbu qaror juda shoshilinch qabul qilingan.
“Oliygohlar o‘n yillar davomida rivojlanadi, hozir baho berish uchun erta. Axir birinchi xususiy oliygohlar bozorga endigina o‘zining ilk bitiruvchilarini chiqara boshladi. Biz o‘z bitiruvchilarimiz bilan o‘tgan haftada, ular tamomlaganidan bir yil o‘tib uchrashdik. Ularning muvaffaqiyatlari bizni allaqachon hayratga soldi.
Umid qilamanki, regulyator bu qarorni qayta ko‘rib chiqadi”.
Ushbu qaror rasmiy eʼlon qilingan kundan eʼtiboran uch oy o‘tgach kuchga kiradi. Qaror kuchga kirgunga qadar litsenziya olgan tadbirkorlik subyektlari 2026-yil 1-yanvarga qadar o‘z faoliyatini yangi litsenziya talablari va shartlari asosida tashkil etishi lozim.
Izoh (0)