Jurnalist ham odammi?
Bugun 27-iyun Matbuot va OAV xodimlari kuni. Jurnalistlar kasb bayrami. Ha, jurnalist ham odam, jurnalist ham bayram qilib turadi. Bir yilda bir marta.
Shu kuni turli tashkilotlardan jurnalistlarga bayram sovg‘alari yuboriladi. Bloknot, ruchka, kalendar... Boyroq tashkilotlar bo‘lsa, sovg‘alar ichiga bitta fleshka ham qo‘shib yuborishi mumkin. Bitta zahmatkashga e’tibor bo‘lsa shunchalik bo‘ladi-da...
Shu o‘rinda ko‘pchilikda bitta savol tug‘ilishi mumkin. Jurnalist o‘zi kim? To‘g‘ri, jurnalist haqida ko‘pchilikda ma’lum tasavvur bor. Kino va seriallar orqali shakllanib qolgan stereotip. Lekin bu jurnalist haqida to‘liq tushunchani bera olmaydi. Quyida sizga eng qadimgi kasblardan biri bo‘lmasa ham, eng qadimgi kasblardan biri bo‘lgan boshqa kasbga ko‘p solishtiriladigan jurnalistikaga ta’rif berishga urinib ko‘ramiz.
Jurnalist — bu hech kim. Aniq bir yo‘nalishi yo‘q kasb. Nomi jimjima, o‘zi hech nima. Unda har bir kasbdan bir bo‘lak bor. Jurnalistikaga oid o‘ziga xos ba’zi atamalar bor. Bu atamalarning O‘zbekistondagi ma’nosi boshqa davlatlardagidan farq qiladi.
Press-tur — “katta avtobusda tekinga ‘kataysa’ qildirib, tekinga yeb-ichirib kelganimiz va qo‘lingga logotip tushirilgan ruchka bilan bloknot tutqazvorganimiz uchun biz haqimizda oshirib-toshirib maqola yozishinig kerak” deb nomlangan sayohat.
404 not found — baqirib tug‘ilgan, lekin uzoq yashamagan maqolalar qabristonidagi barcha qabrtoshlardagi yozuv.
Brifing — mavzu bo‘yicha faqat “tepa”dan tasdiqlangan ma’lumotlar o‘qib eshittiriladigan hamda noqulay savollar berilishi aniq bo‘lgani uchun savol berish taqiqlangan tadbir.
Matbuot anjumani — mavzu bo‘yicha faqat “tepa”dan tasdiqlangan ma’lumotlar o‘qib eshittiriladigan hamda noqulay savollar berilishi bilan gapni aylantirib, tadbirga yakun yasaladigan anjuman.
Intervyu — jurnalistning avvaldan tayyorlab kelgan savollariga respondentdan tasdiq olgach, javoblarni ham o‘zi yozib chiqadigan janr turi.
Bloger — jurnalist 4 yil o‘qib kelgan sohasiga hech qayerda o‘qimay burnini suqib, nonini yarimta qilayotgan, avvaliga tanqid qilib, e’tibor tortadigan, keyin esa pulini olib, tanqid qilinganni maqtaydigan jurnalistikadagi otarchilar (Hammasi emas, albatta!)
Bu ta’riflardan keyin sizda bir savol tug‘ilishi mumkin: jurnalist ham odammi? Javob shunday: yo‘q, jurnalist odam-podammas. U o‘z nomi bilan jurnalist.
Dunyoni suv bossa ham bir kishilik qayiqda o‘tirib maqola yozadigan, o‘rmonga o‘t ketsa ham, yaqiniga borib, rasmga olishga intiladigan, hammani iniga qamaydigan yuqumli kasallik tarqalsa ham, bitta niqobni o‘zini taqvolib, material tayyorlash uchun kasallar yotgan shifoxonaga tavakkal kirib ketadigan, urush bo‘lsa ham, kaska kiyib otishma joyidan reportaj tayyorlaydigan INDIVID turi. Unga boshqacha ta’rif berib bo‘lmaydi.
Muhim fakt. “So‘z erkinligi” avval Humo qushiga o‘xshardi. Hamma gapirardi, har yerga rasmi chizilardi, lekin haqiqiysini hech kim ko‘rmagandi. So‘nggi yillardagi ijobiy o‘zgarishlar natijasida, bu qush Humodan tovusga aylandi. Ko‘z bilan ko‘rish mumkin, rasmga olib, tarqatish ham mumkin. Bir kun kelib bu qush har qadamda uchraydigan kabutarga aylanishiga ham umid va ishonch bor.
Bayram bilan, hamkasblar!
Yoqubjon Bobojonov
