• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12557.56
    • RUB159.44
    • EUR14809.13
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +28°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Dunyo

    Usmonli imperiyasi zaiflashuvi sabab yuzaga kelgan urush. Ikkinchi Bolqon urushiga 107 yil bo‘ldi

    1908—1909-yillarda Usmonlida yuz bergan Yosh turklar inqilobi oqibatida Usmonli ancha zaiflashib qoldi. Bu zaiflikdan foydalangan uning qo‘l ostidagi Bolqon davlatlari o‘z mustaqilliklari uchun kurash boshladi. Shunday sharoitda “Bolqon urushlari” degan ibora paydo bo‘ldi. Tarixdagi ikkita Bolqon urushidan birida Bolqon davlatlari Usmonliga qarshi kurashgan bo‘lsa, ikkinchisida o‘zaro urushdi. “Daryo” 1913-yil 29-iyundan 29-iyulgacha davom etgan ikkinchi Bolqon urushi haqida hikoya qiladi.

    Foto: Wikipedia

    Foto: Wikipedia

    Urushning sabablari

    Birinchi Bolqon urushida (1912-yil oktabrdan 1913-yil maygacha) Bolqon ligasi davlatlari — Serbiya, Bolgariya, Qoratog‘ (Chernogoriya) va Gretsiya Usmonlidan Yevropadagi bir qancha hududlarni tortib oldi. Usmonliga London deklaratsiyasiga muvofiq faqatgina Albaniya (de-fakto mustaqil), Istanbul va Gallipoli yarim oroligina qoldi. Ammo qo‘lga kiritilgan hududlar borasida g‘olib davlatlar o‘rtasida aniq chegaralar belgilanmagani ular o‘rtasida kelishmovchilik keltirib chiqardi va bu urushga olib keldi.

    Bunda, asosan, Bolgariyaning ambitsiyalari kuchliligi sabab bo‘ldi. Asosiy masala Bolgariya va Serbiya o‘rtasida Makedoniya hududlari borasida bo‘ldi. Bolgariya iloji boricha barcha bolgar tilida so‘zlashuvchilar yashaydigan hududlarni o‘z hududiga qo‘shib olishni istar edi. 1913-yil Serbiya va Bolgariya o‘rtasida mart oyida imzolangan maxfiy shartnomada bu borada kelishuv bo‘lgan edi. Ammo Serbiya kelishuv shartlarini bajarmaydi.

    Bolgariya bilan dushman bo‘lgan Gretsiyaga yaqinlashib, 1-iyun kuni maxfiy tarzda harbiy bitim imzoladi. Bitimga muvofiq, ikki davlat o‘rtasidagi demarkatsiya chizig‘i davlat chegaralari bo‘lishi belgilandi. Bitimga muvofiq, agar Bolgariya tomonidan tahdid bo‘lgan taqdirda harbiy ittifoq tuzish ham reja qilingan edi.

    Bolgariyaning qirol Ferdinand I tomonidan e’lon qilingan maqsadlaridan yana biri Makedoniya, Saloniki, Trakiya, Andrianopol va hatto Istanbulni ham qo‘shib olish edi va Istanbul bo‘lajak qirollikning poytaxti bo‘lishi lozim edi. Shunday qilib Serbiya—Gretsiya bloki va Bolgariya o‘rtasida hududlar masalasida urush kelib chiqishi muqarrar bo‘lib qoldi.

    Foto: Wikipedia

    Foto: Wikipedia

    Urushning boshlanishi va jarayoni

    1913-yil 29-iyun kuni erta tongda Bolgariya armiyasi hech qanday ogohlantirishlarsiz Makedoniya hududiga bostirib kirdi. Serbiya uchun bu kutilmagan hol bo‘ldi, chunki u Peterburgda muzokaralar bo‘lishini kutayotgan edi. Asosiy janglar Saloniki, Kilkis, Bregalnitsa va Kalimantsida bo‘lib o‘tdi.

    Birinchi Bolqon urushlarida o‘z hududlaridan ayrilgan Usmonli revansh uchun urushga kirdi. Serbiyaning chaqirig‘i bilan Ruminiya ham mojaroga aralashdi. Usmonli boy berilgan hududlarni, jumladan, Adrianopol (Edirne)ni qaytarib olish istagida urushga kirgan bo‘lsa, Ruminiya Janubiy Dobrujada chegara chizig‘i yaratishni talab qilib kelayotgan edi. Shu maqsadda urushning boshidan unga kirishga tayyorgarlik ko‘ra boshladi (Balkanskaya voyna. 1912—1913 gg. — М.: Izdaniye Tovarishestva izdatelskovo dela i knijnoy torgovli N.I.Pastuxova, 1914.).

    12-iyulda turklar, 14-iyulda ruminlar Bolgariya hududiga kirdi. Ruminlar hech bir qiyinchiliksiz poytaxt Sofiyaga yetib keldi. Chunki Bolgariyaning asosiy kuchlari g‘arbda, Gretsiya va Serbiya chegaralarida jang qilayotgan edi. Keyingi kunlarda sharqiy Frakiyada turklar bolgar qo‘shinlarini tor-mor keltirib, 23-iyul kuni Edirne shahrini egalladi. 29-iyul kuni janglarning behuda ekanini tushunib yetgan Bolgariya tinchlik shartnomasi imzolashga majbur bo‘ldi.

    Urush natijalari va tinchlik shartnomlari

    Ikkinchi Bolqon urushida Bolgariya mag‘lub bo‘ldi. Urush tugaganidan keyin ikkita tinchlik shartnomasi imzolandi. Biri Ruminiya poytaxti Buxarestda, ikkinchisi Usmonli poytaxti Istanbulda. Buxarest shartnomasida Usmonli ishtirok etmadi. Usmonli bilan Istanbulda alohida shartnoma imzolandi va faqatgina Usmonli va Bolgariya chegarasini belgilab berdi. Shartnoma 29-sentabrda imzolandi va unga ko‘ra, Usmonli sharqiy Frakiya va Edirne shahrini qaytarib oldi.

    Foto: Wikipedia

    Foto: Wikipedia

    Bundan oldinroq, shu yilning 10-avgust kuni Buxarestda urushning qolgan ishtirokchilari va Bolgariya o‘rtasida Buxarest shartnomasi imzolandi. Shartnomaga muvofiq, u kuchga kirgan paytdan boshlab tomonlar o‘rtasida tinchlik o‘rnatilishi belgilandi. Shuningdek, Ruminiya—Bolgariya chegarasi janubiy Dobrujadan boshlab belgilandi. Bolgariya chegara mustahkamligini ikki yil davomida o‘z bo‘yniga oldi. Serbiya bilan ham chegara masalalari ayni shu shartnomada aks etdi.

    Ikki davlat o‘rtasida Makedoniya masalasida yangi kelishuv imzolanishi ko‘zda tutildi. Gretsiya bilan chegara yangi Serbiya—Bolgariya chegarasidan o‘tishi belgilandi. 11-avgustdan Bolgariyada demobilizatsiya o‘tkazilishi belgilandi. Yangi egalariga berilgan hududlardan Bolgariya qo‘shinlarining chiqib ketishi shu kuni boshlanishi va 26-avgustga qadar yakunlanishi lozimligi belgilandi. Yangi egallangan hududlarda Serbiya, Gretsiya va Ruminiya Bolgariya temiryo‘llaridan hech qanday to‘lovlarsiz foydalanish huquqini qo‘lga kiritdi. Asirlar almashinuvi ko‘zda tutildi. Shartnoma 15 kuni ichida ratifikatsiya qilinishi ko‘zda tutildi.

    Buxarest shartnomasidan keyin Serbiya hududi 87 879 km kvadratgacha kengaydi, egallangan yangi hududlarda 1,5 million aholi istiqomat qilardi. Gretsiya hududi 108 610 kvadrat kilometrgacha kengaydi. 1913-yil dekabr oyida Gretsiya turklar va bolgarlardan tortib olingan yerlardan tashqari Krit oroliga ham ega chiqdi. Gretsiya aholisi 2,7 milliondan 4,4 millionga ko‘paydi. Ruminiya esa Janubiy Dobrujani egalladi. Katta yo‘qotishlarga qaramay, Bolgariya Usmonlidan tortib olingan Kratiyaning markaziy qismini o‘zida saqlab qola oldi. Bu amalda boy berilgan hududlar uchun kompensatsiya o‘laroq hisoblandi.

    Shu bilan birga Bolqondagi hududlar bo‘yicha noaniqliklar saqlanib qoldi. Jumladan, Albaniya chegaralari mavhumligicha, Usmonli va Gretsiya o‘rtasidagi Egey dengizidagi bahsli orollar masalasi ochiqligicha, Shkodra shahrining maqomi ham noma’lumligicha qoldi. Shaharda hamon katta davlatlar — Avstriya—Vengriya, Fransiya, Italiya va Buyuk Britaniyaning muhim kontingenti saqlanib qoldi.

    Foto: Wikipedia

    Foto: Wikipedia

    Shuningdek, shaharga Montenegro ham da’vo qilardi. Serbiya o‘zi xohlaganidek dengizga yana chiqa olmadi va Albaniya shimolini anneksiya qilishni xohladi. Bu esa Avstriya—Vengriya va Italiya bilan aloqalarining yomonlashishiga olib keldi (Anderson, Frank Maloy and Amos Shartle Hershey. Handbook for the Diplomatic History of Europe, Asia, and Africa 1870—1914. — Washington D.C.: National Board for Historical Service, Government Printing Office, 1918.).

    Bolqon urushlarining eng katta natijasi Birinchi jahon urushi bo‘ldi. Bolqonda Usmonli va Bolgariyaning mag‘lubiyati Avstriya-Vengriyaga qo‘l kelardi. Ammo Serbiyaning kuchayib ketishi uning rejalarini buzib qo‘ydi va u Serbiyaga urush ochish yo‘lini izlay boshladi. Sababi, Avstriya-Vengriya hududida serblar yashaydigan Voyevodina o‘lkasini qo‘ldan ketishini istamadi. Bolqondagi tarang vaziyat baribir urushga olib keldi. 1914-yil 28-iyulda shahzoda Frans Ferdinand Serbiyada o‘ldirildi va shu narsa Avstriya-Vengriyaning Serbiyaga urush e’lon qilishiga olib keldi.

    Yuqoridagilardan kelib chiqib xulosa qilsak, Bolqonda yuz bergan bu hodisalarning va Birinchi jahon urushining eng birinchi sababi Usmonlining zaiflashuvi, desak yanglishmagan bo‘lamiz. Chunki Usmonli imperiyasi Bolqondagi tinchlikning yagona kafolati edi.

    Jahongir Ostonov tayyorladi.

    29.06.2020, 21:42   Izoh (0)   96808
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Eron Qosim Sulaymoniyning o‘limi uchun Trampni qamoqqa olish haqida order berdi va Interpolga murojaat qildi

    29.06.2020, 20:28

    Rossiyada o‘tgan bir sutka ichida yana 6719 kishida koronavirus aniqlandi

    29.06.2020, 16:10

    Fotojamlanma: Koronavirus insoniyatning plastikdan voz kechish rejasini chippakka chiqardi

    29.06.2020, 15:45

    Rossiyadagi mehnat migrantlari patent uchun koronavirusga test topshiradigan bo‘ldi

    29.06.2020, 15:33

    Putin koronavirus atayin tarqatilgan deb gapirishga dalil-isbot yo‘qligini qayd etdi

    29.06.2020, 14:53

    Pokistonda terrorchilar fond birjasi binosiga hujum uyushtirdi. Terrorchilar politsiya tomonidan o‘ldirilgan

    29.06.2020, 14:37
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Fitch Ratings “Biznesni rivojlantirish banki” ATB kredit reytingini oshirdi 


    NRG Uzbekistan 60 gektar maydonda "shahar ichida shahar" keng ko‘lamli turar-joy loyihasini ishga tushirmoqda


    Toshkentda navbatdagi SAG XL gilam do'koni o'z ishini boshladi


    Burger va lavashdan tortib kabob hamda flat-white’gacha — barchasi bir joyda!  


    Smart Business va UZCARD Farg‘ona tadbirkorlari uchun yangi imkoniyatlar eshigini ochmoqda 


    HONOR ilhomlantiruvchi AI texnologiyalarga ega HONOR 400 seriyasini taqdim etdi


    “O‘zbekgidroenergo” AJning xalqaro kredit reytingi BB (barqaror) darajasiga ko‘tarildi


    Hududiy elektr tarmoqlari” AJ Fitch Ratings agentligining xalqaro kredit reytingini “BB, barqaror” darajasiga oshirdi


    NRG Uzbekistan zamonaviy va keng majmua — Maftun Makon turar joy mavzesini qurish bo‘yicha ulkan loyihani amalga oshirmoqda


    SonetUzStyle – ijodiy kontent uchun Kia Sonet sovg‘a qilamiz


    “AloqaBank” yoshlar bilan ishlashga oid dasturlarni kengaytirmoqda


    Imzodan Engelberg premium romlari hashamatlikning timsolidir


    Farg‘ona viloyatida mo‘l hosil: fermerlar 95 sentnerdan ortiq g‘alla yetishtirdi 


    Inflyatsiya va jamg‘armalar: Nega pul o‘z qiymatini yo‘qotadi?


    Fitch Kapitalbankning reytingini "Ijobiy" prognoz bilan tasdiqladi

     

    Tavsiya etamiz

    SSSRning qo‘shni davlatga bosqini tarixi: Afg‘onistonda yodgorlik o‘rnatilgan yagona sovet askari kim edi?

    5 iyul, 15:22

    “Erishib bo‘lmaydigan ball belgilangani yo‘q” — “El-yurt umidi” jamg‘armasi ijrochi direktori

    4 iyul, 22:11

    “AQSH o‘yindan chiqmoqchi”. Ukraina Qo‘shma Shtatlar yordamisiz qayergacha bora oladi?

    4 iyul, 19:55

    Isroil AQSHga hujum qilgan kun: o‘nlab amerikaliklarni o‘ldirish bu anglashilmovchilik edimi yoki fitna?

    2 iyul, 19:45
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Madagaskar yaqinida 300 yil oldin cho‘kib ketgan va dengiz qaroqchilari o‘ljasiga aylangan kema topildi

    Dunyo | 5 iyul, 23:55

    Buxoro va Qoraqalpog‘istonda “valyutchik”lar ushlandi

    O‘zbekiston | 5 iyul, 23:30

    “Yevropa o‘tmishda Afrikani talagan” — JAR prezidenti

    Dunyo | 5 iyul, 23:15

    Klublar o‘rtasidagi JCH. “PSJ” 9 kishi bo‘lib “Bavariya”ni mag‘lub etdi

    Sport | 5 iyul, 23:06

    USAID faoliyati to‘xtatilishi tufayli nigeriyaliklarga ochlik xavfi tahdid solmoqda — OAV

    Dunyo | 5 iyul, 22:47

    Sirdaryoda 892 mln so‘mlik noqonuniy zargarlik savdosi fosh etildi

    O‘zbekiston | 5 iyul, 22:22

    Superliga. “OKMK” Muborakda “Mashʼal”ni mag‘lub etdi

    Sport | 5 iyul, 22:20

    Isroil Eronning beshta harbiy obyektga zarba berganini yashirgani aniqlandi

    Dunyo | 5 iyul, 22:05
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.