• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12557.56
    • RUB159.44
    • EUR14809.13
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +26°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Dunyo

    10-dekabr – Inson huquqlari kuni

    “Barcha odamlar erkin, qadr-qimmat va huquqlarda teng bo'lib tug‘iladilar”. 1948-yil 10-dekabr kuni qabul qilingan Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasining ilk moddasi aynan shu so‘zlar bilan boshlanadi. Bu hujjat qabul qilingan kun har yili inson huqulari kuni sifatida nishonlanadi. Bu yil u qabul qilinganiga 71 yil to‘ldi. Shu munosabat bilan “Daryo” kolumnisti Jahongir Ostonov inson huquqlari tarixi haqida so‘z yuritadi.

    Inson huquqlari o‘tmishda ham himoya qilingan

    Lekin hozirgiday to‘laqonli emas. Asrlar o‘tishi bilan huquqlar kengayib borgan, ularni himoya qilish ham yaxshilanib borgan.

    Franklin Delano Ruzveltning rafiqasi Eleanor Ruzvelt Inson huquqlari deklaratsiyasi bilan.

    Franklin Delano Ruzveltning rafiqasi Eleanor Ruzvelt Inson huquqlari deklaratsiyasi bilan.
    Foto: Conectas

    Ko‘pchilik mutaxassislar insoniyat tarixidagi inson huquqlariga aloqador ilk hujjat sifatida fors podshosi Kir II miloddan avvalgi 539-yilda Bobil ustidan g‘alabasidan keyin silindrga yozdirgan hujjatni tilga oladi. Bu noyob hujjat 1879-yilda Bobildagi qazishma ishlari vaqtida topilgan. 1971-yilda BMT uni barcha rasmiy tillariga tarjima qilgan. Hujjat fanda “Kir II silindri” deyiladi. Qadimgi akkad tilida yozilgan topilma bugungi kunda Londondagi Britaniya muzeyida saqlanadi.

    Antik davrda ham inson huquqlari borasida bir qator yozma yodgorliklar vujudga keldi. Jumladan, Aristotelning “Etika”si, Mark Avreliyning “O‘ylar”i, Sitseronning “Tuskulan suhbatlari” asarlari, ayrim diniy matnlar, Sofoklning badiiy asarlari inson huquqlarining antik davrdagi mazmun-mohiyatini ochib beradi.

    Yevropa tarixidagi inson huquqlarini kafolatlovchi hujjatlar, mutaxassislarning fikricha, “Milan edikti”ga borib taqaladi. 313-yilda imperator Konstantin tomonidan ishlab chiqilgan ushbu hujjat nasroniylarga diniy erkinlik bergan.

    Islom olamida ham inson huquqlariga e’tibor eng hassos mavzulardan biri bo‘lgan. Bu boradagi asosiy hujjatlar Qur’oni Karim va hadislardir. Jumladan, qulchilik avj olib ketgan zamonlarda islomda ilk bor qullarni ozod qilishga targ‘ib Qur’on oyatlarida aks etgan. Shuningdek, insonning eng asosiy huquqi bo‘lmish yashash huquqi ham Qur’on orqali ta’minlangan. Moida surasining 32-oyatida aytiladi:

    Kimki biron jonni (o‘ldirmagan) va yerda buzg‘unchilik qilib yurmagan odamni o‘ldirsa, demak, go‘yo barcha odamlarni o‘ldiribdi va kimki unga hayot ato etsa (ya’ni o‘ldirishdan bosh tortsa yoki o‘limdan qutqarsa), demak u go‘yo barcha odamlarga hayot beribdi.
    Islomda g‘ayridinlarning yashash huquqlari ham himoyalangan. Islom mamlakatlarida yashayotgan g‘ayridinlarning yashash huquqi haqida hadis:
    Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Kimki ahdlashgan kishini o‘ldirsa, jannat hidini hidlamaydi. Vaholanki, uning hidi qirq yillik masofadan kelib turadi” (Buxoriy rivoyati).
    Islom davlatida yashaydigan, jizya to‘laydigan g‘ayridin muahid (ahdlashgan) hisoblanadi.

    Insonning yana bir muhim huquqlaridan biri ilm olishdir. Islomda bu huquq nafaqat ta’minlangan, balki vazifa qilib yuklatilgan. Bu haqda quyidagi hadis guvohlik beradi:

    Ilm talab qilish har bir musulmon erkak va ayol uchun farzdir.
    Islomda farz qilinishi majbur bo‘lgan amal hisoblanadi.

    XIII asrda Afrikada ham inson huquqlari borasida muhim hujjat, YuNESKO tomonidan insoniyatning nomoddiy boyliklari ro‘yxatiga kiritilgan, insonning qonun oldida tenglik prinsiplarini ilk bor namoyon etgan Menden xartiyasi vujudga keldi. XV–XVI asrlarda Mali davlarida yirik musulmon qonunshunoslar ishlab chiqqan va keyinchalik inson huquqlari borasidagi zamonaviy deklaratsiyalarda ham foydalanilgan Tombuktu qo‘lyozmalari paydo bo‘ldi.

    1215-yilda Buyuk Britaniyada qabul qilingan “Buyuk erkinlik xartiyasi” XVII asrdangina amalga kirdi va Styuartlar zulmiga qarshi asosiy hujjat sifatida ishlatila boshlandi. 1689-yilda qabul qilingan “Huquqlar deklaratsiyasi” (Bill of Rights) ingliz dunyosidagi hozirgi inson huquqlarining konseptual bazasi bo‘lib xizmat qiladi.

    XVI asrda Amerika qit’asi kashf etilishi bilan ko‘plab afrikaliklarning “Yangi dunyo”ga olib kelinishi inson huquqlari himoyasi borasidagi faollikni yuzaga keltirdi. Bunda ispaniyalik mashhur yozuvchi, tarixchi va missioner Bartolomey de Las Kasas, ayrim katolik cherkovi rohiblari va papalik muhim rol o‘ynadi.

    Birinchi inson huquqlari deklaratsiyasi

    Tarixdagi ilk inson huquqlari deklaratsiyasi 1776-yil 12-iyunda AQShning Virjiniya shtatida qabul qilingan. Uning muallifi Jorj Masondir. Hujjatning inglizcha nomi – Bill of Rights.

    Ushbu hujjatdan 1776-yilgi AQSh Mustaqillik deklaratsiyasining inson huquqlari qismida juda keng foydalanilgan. Hujjat, shuningdek, boshqa koloniyalarning inson huquqlari deklaratsiyalari, Fransiya Inson va fuqaro huquqlari deklaratsiyasi, Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasining qabul qilinishida asosiy ba’za vazifasini o’tab bergan.

    10.12.2019, 12:59   Izoh (0)   23129
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    “AloqaBank” yoshlar bilan ishlashga oid dasturlarni kengaytirmoqda


    HONOR ilhomlantiruvchi AI texnologiyalarga ega HONOR 400 seriyasini taqdim etdi


    Yoz osmonning o‘zidayoq boshlanadi: Silk Avia Toshkentdan Issiqko‘lga kunlik aviaqatnovlarni yo‘lga qo‘ymoqda


    Hududiy elektr tarmoqlari” AJ Fitch Ratings agentligining xalqaro kredit reytingini “BB, barqaror” darajasiga oshirdi


    Faqat tekshirilgan foydalanuvchilar: nima uchun to‘lov ilovalari  shaxsni tasdiqlashni so‘raydi


    Qashqadaryo va Buxoroda amalga oshirilgan quyosh energiyasi loyihalariga 1 yil to‘lishi munosabati bilan rasmiy tadbir bo‘lib o‘tdi


    Inflyatsiya va jamg‘armalar: Nega pul o‘z qiymatini yo‘qotadi?


    NRG Uzbekistan zamonaviy va keng majmua — Maftun Makon turar joy mavzesini qurish bo‘yicha ulkan loyihani amalga oshirmoqda


    Fitch Kapitalbankning reytingini "Ijobiy" prognoz bilan tasdiqladi


    “O‘zbekgidroenergo” AJning xalqaro kredit reytingi BB (barqaror) darajasiga ko‘tarildi


    Smart Business va UZCARD Farg‘ona tadbirkorlari uchun yangi imkoniyatlar eshigini ochmoqda 


    Fitch Ratings “Biznesni rivojlantirish banki” ATB kredit reytingini oshirdi 


    NRG Uzbekistan 60 gektar maydonda "shahar ichida shahar" keng ko‘lamli turar-joy loyihasini ishga tushirmoqda


    Toshkentda Sting brendi homiyligida "Formula-1" filmining premyerasi bo‘lib o‘tdi


    Kapitalbank investitsiyalari – O‘zbekiston yoshlari kelajagiga sarmoya

     

    Tavsiya etamiz

    Isroil AQSHga hujum qilgan kun: o‘nlab amerikaliklarni o‘ldirish bu anglashilmovchilik edimi yoki fitna?

    2 iyul, 19:45

    NATO tarixi – dunyodagi eng qudratli harbiy tashkilotning obro‘si pasaymoqdami?

    26 iyun, 20:31
    Audio Icon

    Joy hammaga yetardi: Jeyms Kemeronga ko‘ra, “Titanik” yo‘lovchilarining omon qolish imkoniyati bo‘lgan

    25 iyun, 23:50

    “Trampning Titanigi to‘xtaydi” — Eron elchisi

    25 iyun, 13:39
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Rossiya Afg‘oniston Islom Amirligini rasman tan oldi

    Dunyo | 3 iyul, 23:51

    Bolalar bilan urush haqida qanday suhbatlashish lozim?

    Dunyo | 3 iyul, 23:35

    Qoraqalpog‘istonda fuqaroning yonidan 250 grammdan ortiq opiy topildi

    O‘zbekiston | 3 iyul, 23:20

    “Daryo” dayjesti: 3-iyulning eng muhim xabarlari

    O‘zbekiston | 3 iyul, 23:05

    Samarqand no‘xat sho‘ragi patentlandi

    O‘zbekiston | 3 iyul, 22:50

    Dermatologdan ogohlantirish: “Ushbu xato SPF kremning foydasini yo‘qqa chiqaradi”

    Go‘zallik | 3 iyul, 22:40

    AQSHda 6 mlrd dollarlik ta’lim dasturlarini moliyalashtirish to‘xtatib qo‘yildi

    Dunyo | 3 iyul, 22:30

    Superliga. “Sho‘rtan” o‘z maydonida “Qizilqum”ga mag‘lub bo‘ldi

    Sport | 3 iyul, 22:26
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.