Koinotda, masalan, GJ3512 nomli ekzosayyoralar sistemasi mavjud. Ushbu sistema markazida qizil mitti yulduz joylashgan bo‘lib, uning atrofida ikkita gaz giganti bo‘lgan sayyoralar aylandi. Markaziy yulduz bo‘lgan o‘sha qizil mitti bizning Quyosh massasidan 0,125 ulushga ega, xolos. Sayyoralardan birining massasi esa Yupiterdan 0,45 massa ulushiga teng (ya’ni taxminan Yupiterning yarmicha keladi). Ushbu ekzosayyora o‘z yulduzi atrofini 214 kunda to‘liq aylanib chiqadi. Ikkinchi ekzosayyora haqida uncha ko‘p narsa aniq emas. Bilganimiz shuki, u 1400 kun ichida o‘z yulduzi atrofini aylanib chiqadi.

Zamonaviy astrofizikadagi asosiy modellarga ko‘ra, bu qadar kichik yulduz atrofida bu singari katta sayyora shakllanishi imkonsiz deb qaraladi. Standart sharoitlarda bu singari sayyoralar sistemasi shakllanishi shu qadar uzoq vaqt oladiki, baribir gaz giganti bu qadar ulkan massa hosil qila olmay, uning moddasi, asosan, koinotga, yulduzlararo fazoga sochilib ketgan bo‘lardi.

Shu sababli ham olimlar qanday qilib bu jarayon imkonli bo‘lgani, ya’ni massasi juda kichik bo‘lgan yulduz atrofida yirik massali gaz giganti hosil bo‘lganini tushuna olmay xunob bo‘lishmoqda.

Taxminlarga ko‘ra, o‘sha yulduz porlagan ilk zamonlarda uning atrofidagi gaz va chang diskida gravitatsion beqarorlik kuchli bo‘lgan bo‘lishi mumkin va natijada disk gazlarga boy qismlarga bo‘linib ketib, undan shu kabi yirik gaz giganti hosil bo‘lgan bo‘lishi mumkin ekan. Bir qarashda bo‘lmag‘ur ko‘rinadigan ushbu taxmin, afsuski, astrofiziklar hozircha ayta olgan yagona tayinli gap bo‘ldi.

GJ3512 turidagi ekzosayyoralar sistemasi katta ehtimol bilan koinotda juda kam bo‘lsa kerak. Hisob-kitoblarga ko‘ra, massasi Quyosh massasining chorak qismidan ham kam bo‘lgan yulduzlardan atigi 3 foizigina gaz gigantlari bilan gravitatsion ta’sirlasha oladi.

Aksincha, aksariyat hollarda (95 % va undan ko‘p) bu kabi qizil mittilar atrofida sayyoralar umuman bo‘lmaydi; basharti bo‘lsa ham, o‘sha sayyora massasi va hajmi juda kichik bo‘lgan, mitti obyektlar bo‘lishi kerak.

Muzaffar Qosimov tayyorladi.