• Profilga Kirish
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12653.32
    • RUB161.89
    • EUR14822.1
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +25°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Dunyo

    Tramp Oq dengizda Rossiyaning yadro reaktorli eng yangi raketasi — “Burevestnik” portlaganini aytdi. Rostdan ham shunday bo‘lishi mumkinmi?

    Rossiyaning Arxangelsk viloyatida 8-avgust kuni eng yangi “ishlanma”ni sinovdan o‘tkazish vaqtida portlash yuz berdi, hodisa oqibatida Sarov yadroviy markazining besh nafar xodimi va ikki harbiy xizmatchi halok bo‘ldi. Portlashdan so‘ng hududda radiatsiya darajasi oshgani qayd etildi, Oq dengizning bir qismi kemalar qatnovi uchun yopildi. AQShning rasman ma’lum qilishicha, portlagan “ishlanma”ning nomi — “Burevestnik”; bu Rossiya prezidenti Vladimir Putin tomonidan taqdimoti bir yil avval o‘tkazilgan yadro reaktorli eng yangi raketa. Meduza ushbu raketa haqida yozib, nima uchun aynan u portlagan deb taxmin qilinayotganiga asoslar keltirdi.

    Harbiylar nimani sinovdan o‘tkazayotgan edi?

    Severodvinsk shahridan 30 kilometr uzoqlikda, Arxangelsk viloyatining Nyonoksa shaharchasida Rossiya harbiy-dengiz floti (HDF)ning Markaziy raketa poligoni joylashgan. Harbiylar va amaldorlarning so‘zlariga ko‘ra, 8-avgust kuni u yerda suyuqlik dvigatelli qandaydir raketa sinovdan o‘tkazilgan, raketa shaharcha yaqinidagi dengiz platformasidan uchirilgan. Portlashdan bir necha sinovchi suvga otilib ketib, halok bo‘lgan. Portlash “hodisalarning muvaffaqiyatsiz ketma-ketligi” oqibatida yuz bergan.

    Nyonoksadagi raketa poligoni va harbiy baza, 2018-yil.

    Nyonoksadagi raketa poligoni va harbiy baza, 2018-yil.
    Foto: Meduza

    Sarov markazi rahbariyati portlash munosabati bilan bergan bayonotida sinovchilar radioaktiv materiallari bor qurilma ustida ish olib borganini tasdiqlagan. Ular 8-avgust kuni aynan nima sinovdan o‘tkazilganini aytmagan, biroq bir-biridan keskin farq qiladigan o‘zining ikki ishlanmasini tilga olib o‘tgan. Bu — radioizotoplar asosidagi yonilg‘i unsurlari (RITEG) va AQShning NASA kosmik agentligi tomonidan ishlab chiqilayotgan Kilopower loyihasidagiga o‘xshash kam quvvatli mitti reaktor.

    Radioizotop yadrolarining tabiiy (ya’ni, zanjir reaksiyasisiz) parchalanishi natijasida ajralib chiqadigan quvvatdan foydalanuvchi yonilg‘i unsurlaridan 1960-yillardan beri, uzoq vaqt davomida ishlashi kerak bo‘lgan va uskunalariga muntazam texnik xizmat ko‘rsatish imkoni yo‘q o‘rinlarda keng foydalanib kelinadi. Masalan, Arktikadagi navigatsiya mayoqlarida yoki avtomatik kosmik qurilmalarda.

    Sarov markazi rahbariyati tomonidan tilga olingan Kilopower reaktori NASA tomonidan kosmik qurilmalar uchun ishlab chiqilgan. RITEGdan farqli o‘laroq, u to‘laqonli zanjir reaksiyasi natijasida olinadigan energiyadan foydalanadi. Bunday reaktorning quvvati ko‘p emas — bir kilovattdan 10 kilovattgacha; uning kosmik tadqiqotlar uchun qiziq jihati — xizmat ko‘rsatish muddati 15 yilgacha yetadi.

    “Biroq biz hozircha yo RITEGdan, yo kilovatt sinfiga mansub kam quvvatli reaktorlardan foydalanishi mumkin bo‘lgan birorta raketa dvigateli haqida bilmaymiz”, — deb yozadi Meduza.

    Radioizotopli yonilg‘i unsurlaridan, ehtimol, hozirda ishlab chiqilayotgan “Skif” suv ostida joylashuvchi ballistik raketa majmuasida foydalanilayotgan bo‘lishi mumkin. Ma’lumotlarga ko‘ra, majmua parvoz signalini kutib dengiz ostida yotadigan raketali konteynerdan iborat bo‘ladi. Biroq agar raketada RITEGlardan foydalanilayotgan bo‘lsa ham, bu dvigatelni ishlatish uchun emas, balki butun majmuani quvvat bilan ta’minlash uchun mo‘ljallangan. Nima bo‘lganda ham, “Skif” qanday tuzilgani haqida ma’lumot juda kam — majmua haqidagi axborot maxfiy. Radioizotopli yonilg‘i unsurlaridan foydalanadigan boshqa loyihalar ham mavjudligini istisno qilib bo‘lmaydi.

    Hozircha ixcham yadroviy reaktorlardan (taxminlarga ko‘ra) foydalaniladigan ikkita istiqbolli loyiha haqida ma’lum: “Burevestnik” qanotli raketasi va “Poseydon” pilotsiz suvosti qurilmasi. Biroq bu reaktorlar nisbatan kuchliroq bo‘lishi kerak.

    Ko‘plab ekspertlarning fikricha, Oq dengizda aynan “Burevestnik” portlagan. AQSh prezidenti Donald Tramp ham shunday deb yozdi. Uning so‘zlariga ko‘ra, AQShda shunga o‘xshash, lekin ancha takomillashgan texnologiyalar bor, ruslarning urinishi esa “yaxshi chiqmagan”.

    “Burevestnik” nima o‘zi?

    Raketa haqida prezident Vladimir Putin aytganidan ko‘proq narsa ma’lum emas. 2018-yili parlamentga murojaatnoma bilan chiqish qilarkan, Rossiya davlat rahbari NATOning zamonaviy raketaga qarshi mudofaasini aylanib o‘ta oladigan yangi qurol turlari qatorida “harakat radiusi deyarli cheklanmagan” yadroviy dvigatelli raketani ni ham e’lon qilgan edi. Shundan beri “xalq so‘rovnomasi” yakunlariga ko‘ra “Burevestnik” (“Bo‘ronqush”) deb atashga qarorga qilingan raketa sinovdan o‘tkazilayotgani haqida bir necha xabar chiqdi, shuningdek, raketani angarda yig‘ish va sinash jarayonidan videolar e’lon qilindi.

    Videorolikdan raketa oddiy dvigatel yordamida havoga ko‘tarilishi, kerakli tezlikka erishgach esa yadroviy ustanovka ishga tushishi haqida xulosa qilindi. Start dvigateli qattiq yonilg‘ida ishlaydi, deb hisoblanayotgan edi (Severodvinsk ostonasidagi avariya haqidagi xabarlarda esa suyuq yonilg‘i tilga olinmoqda).

    Rossiyalik harbiylarning anonim tarzda qayd etishicha, “Burevestnik”ning dvigateli sinovlari 2019-yil boshida muvaffaqiyatli o‘tgan. Amerikalik razvedkachilar esa (ular ham o‘z ismini oshkor qilmagan) esa, aksincha, 13 ta raketa sinovidan birortasi to‘liq muvaffaqiyatli chiqmaganini ta’kidlamoqda. Rossiyalik harbiy tilga olgan 2019-yil boshidagi sinov, amerikaliklarning ma’lumotlariga ko‘ra, “qisman muvaffaqiyatli” bo‘lgan. Ularning so‘zlariga ko‘ra, start (oddiy) dvigateldan yadroviysiga o‘tishda raketada har safar muammolar yuzaga kelgan.

    Aynan “Burevestnik” portlaganini tasdiqlovchi qanday dalillar bor?

    Bor dalillarning bari — faqat bilvosita. Lekin radiatsiya tarqalishini boshqa biror turdagi raketa bilan bog‘lash qiyinligi haqidagi umumiy fikrdan tashqari, aniq gaplar ham yo‘q emas.

    Shu vaqtgacha “Burevestnik” aholi punktlaridan juda uzoqda joylashgan Novaya Zemlyadagi yadroviy poligonda sinovdan o‘tkazilyapti, deb hisoblanardi. Biroq Middlberi institutining raketa va yadroviy qurol masalalari bilan shug‘ullanuvchi Jeffri Lyuis guruhi turli yillarda olingan tijoriy sun’iy yo‘ldoshlarning suratlarini o‘rganib chiqib, Novaya Zemlyadagi baza 2018-yilda yopilganini, unga juda o‘xshash baza esa 2019-yil bahorida (yoki undan ham oldinroq) Nyonoksada paydo bo‘lganini aniqlagan. Bu — aynan “Burevestnik” sinovdan o‘tkazilganini tasdiqlovchi birinchi dalil.

    First, Russia appears to have recently moved SSC-X-9 testing to Nenoksa. In the past year, Russia built a launch area that closely resembles the one removed from Novaya Zemlya with a shelter on rails. (Also, blue shipping containers!) pic.twitter.com/yMCDVFt51t

    — Dr. Jeffrey Lewis (@ArmsControlWonk) August 10, 2019

    Ikkinchidan, Rossiya 8—11-avgust kunlari Oq dengiz bilan Novaya Zemlya oralig‘idagi juda katta hududda parvoz qilish xavfli ekani haqida fuqarolik aviatsiyasi uchuvchilarini ogohlantirgan edi; shuningdek, shu hududdan o‘tgan xalqaro aviatsiya trassasining bir qismi ham yopilgan edi. Taqiqlangan hudud joylashuvidan xulosa qilinsa, taqiqlar aynan Nyonoksadagi sinovlar bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Shunday qilib, sinalayotgan raketa yo‘nalishini ham taxmin qilish mumkin — Nyonoksadan Novaya Zemlyadagi yadro poligoniga, ya’ni, avvalgi sinovlar vaqtida “Burevestnik”lar qulagan joyga.

    A question to the experts: does this NOTAM Q4201/19 featuring areas roughly following a flightpath to and along the Central Test Site of Russia at Novaya Zemlya support a hypothesis that a failed SSC-X-9 nuclear-powered cruise missile test was conducted on August 9th? pic.twitter.com/tApqrFfXPt

    — Ilya A. (@ain92ru) August 9, 2019

    E’tiborga molik jihati, Rossiya ushbu hududni bundan avval ham parvozlar uchun yopgan edi. Fuqarolik aviatsiyasining amaldagi uchuvchisi ismi sir qolishi sharti bilan Meduza‘ga ma’lum qilishicha, parvozga cheklovlar tez-tez kuzatiladi: bu harbiylarning faoliyati bilan ham, meteozondlar yoki boshqa qurilmalarni uchirish bilan ham bog‘liq bo‘lishi mumkin.

    Uchinchidan, “Burevestnik”lar uchun dvigatel yaratish bilan aynan “Rosatom” shug‘ullangan. Ish haqidagi e’lonlardan xulosa qilinsa, halok bo‘lgan sinovchilar ishlagan Sarov markazining 12-konstruktorlik byurosi (KB-12) qandaydir sirli “maxsus qurilma” ustida ish olib borgan. Sarov shaharchasi forumlarida byurodagi maosh markazdagi o‘rtacha oylikdan yuqori ekani, KBning o‘zi esa, boshqa bo‘linmalardan farqli ravishda, juda katta va muhim bir loyiha ustida ishlayotgani ko‘p muhokama qilingan.

    13.08.2019, 15:52   Izoh (0)   41453
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Tojikiston O‘zbekiston avtomobillarining mamlakat hududiga kirishi uchun to‘lovlarni keskin kamaytirdi

    13.08.2019, 14:15

    Tramp: Rossiyadagi poligonda raketa portlashi tufayli ko‘p narsalarni bilib oldik

    13.08.2019, 12:20

    Yangi Zelandiya aholisi 10 mingdan ortiq qurollarni ixtiyoriy ravishda topshirdi

    13.08.2019, 12:00

    Haj safari davomida qirg‘izistonlik uch nafar ziyoratchi vafot etdi

    13.08.2019, 11:45

    Almazbek Atambayev Qirg‘izistonda davlat to‘ntarishini uyushtirishda ayblandi

    13.08.2019, 11:20

    Krossovkasida Xitoyga 2 kilogramm oltin olib o‘tishga uringan rossiyalik ayol qo‘lga olindi

    13.08.2019, 11:00
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    BI Sad’O Business loyihasida ochiq eshiklar kuni bo‘lib o‘tdi va CHILLA aksiyasi boshlandi


    Ichkaridan nazar: Imzo fabrikasi qanday ishlaydi?


    O‘zbekistonda yangilangan HAVAL H6 rasman ishga tushirildi


    CAEx Mebel & Decor 2025 ko‘rgazmasi 13-15-sentyabr kunlari Toshkentda bo‘lib o‘tadi


    “KAFOLAT sug‘urta kompaniyasi” AJning moliyaviy barqarorlik reytingi “Fitch Ratings” tomonidan “Ijobiy” prognozi bilan “B+” darajasida tasdiqlandi


    Farg‘ona viloyatida mo‘l hosil: fermerlar 95 sentnerdan ortiq g‘alla yetishtirdi 


    Toshkentda navbatdagi SAG XL gilam do'koni o'z ishini boshladi


    Chiroyli davlat raqami va 1 yillik transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urtasiga ega HAVAL


    riitm aqlli platformasi O‘zbekiston tinglovchilariga 30 million trek taklif etmoqda


    Kapitalbank Top Employers Institute talqini bo‘yicha O‘zbekistonning eng yaxshi ish beruvchisi maqomini yana bir bor tasdiqladi


    Imzodan Engelberg premium romlari hashamatlikning timsolidir


    Central Asian University RUR va THE Impact Rankings 2025 xalqaro reytinglarida o‘z mavqeini mustahkamlamoqda


    SonetUzStyle – ijodiy kontent uchun Kia Sonet sovg‘a qilamiz


    Burger va lavashdan tortib kabob hamda flat-white’gacha — barchasi bir joyda!  


    InfinBANK’dan VISA kartasi endi Swoo Pay ilovasida

     

    Tavsiya etamiz

    “O‘lim sharbati”: SSSRda Stalindan so‘ng ikkinchi qudratli shaxs nomi berilgan qurol qanday paydo bo‘lgandi?

    6 iyul, 15:23

    SSSRning qo‘shni davlatga bosqini tarixi: Afg‘onistonda yodgorlik o‘rnatilgan yagona sovet askari kim edi?

    5 iyul, 15:22

    “Erishib bo‘lmaydigan ball belgilangani yo‘q” — “El-yurt umidi” jamg‘armasi ijrochi direktori

    4 iyul, 22:11

    “AQSH o‘yindan chiqmoqchi”. Ukraina Qo‘shma Shtatlar yordamisiz qayergacha bora oladi?

    4 iyul, 19:55
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Latviya davlat xizmatchilarining Rossiya va Belarusiyaga borishini taqiqladi

    Dunyo | 10 iyul, 00:05

    Ozarbayjon va Rossiya o‘rtasidagi mojaro: nega bu ikki tomonlama ziddiyat Markaziy Osiyoda aks-sado bermoqda?

    Dunyo | 9 iyul, 23:45

    Joze Mourinyo sobiq shogirdini “Fenerbahche”ga olib kelmoqchi

    Sport | 9 iyul, 23:30

    “Ikki marta ko‘rgan insonimga turmushga chiqqanman”. Shahzoda Muhammedova oilasi, farzandlari va biznesi haqida gapirdi

    Shou-biznes | 9 iyul, 23:25

    Toshkent 20 yildan keyin qay ko‘rinishda bo‘ladi? Prezidentga yangi reja taqdim etildi

    O‘zbekiston | 9 iyul, 22:50

    The Guardian: Grok sun’iy intellekti natsistga aylandi va o‘zini MexaGitler deb atadi

    Dunyo | 9 iyul, 22:45

    O‘zbekistonga go‘sht importi keskin ko‘paydi

    O‘zbekiston | 9 iyul, 22:25
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.