Статистика агентлиги 2024 йилдаги Ўзбекистоннинг демографик ҳолатига доир маълумотларни эълон қилди. Таҳлилда никоҳ ва ажрашишлар, туғилиш ҳамда ўлимлар сони кенг ёритилган.
Доимий аҳоли сони
2025 йил 1 январь ҳолатига Ўзбекистоннинг доимий аҳоли сони 37 млн 543 минг кишидан ошди (2023 йилда 36,8 млн киши бўлган). Шундан эркаклар 18,9 млн киши, аёллар 18,6 млн кишидан ортиқ. Шаҳарларда яшовчилар 19,1 млн нафар, қишлоқларда истиқомат қилувчилар 18,4 млн нафарни ташкил этган.
Республика бўйича аҳолиси энг кўп ҳудудлар доимгидек Самарқанд (4,3 млн киши) ва Фарғона (4,1 млн) вилоятлари бўлиб қолмоқда. Энг кам одамлар яшовчи жойлар қайторида Сирдарё (930,8 минг киши) ҳамда Навоий (1 млн киши) вилоятлари қайд этилган. Қолган ҳудудлар аҳолиси қуйидагича:
- Қашқадарё вилояти — 3,6 млн нафар;
- Андижон вилояти —3,5 млн нафар;
- Тошкент шаҳри — 3,1 млн нафар;
- Наманган вилояти — 3,1 млн нафар;
- Сурхондарё вилояти — 2,9 млн нафар;
- Бухоро вилояти — 2,1 млн нафар;
- Хоразм вилояти 2 млн нафар;
- Қорақалпоғистон — 2 млн нафар;
- Жиззах вилояти — 1,5 млн нафар.
Таққослаш учун, 2010 йилда мамлакатда 28 млн киши доимий яшаган. Ўтган 15 йил мобайнида аҳоли сони қарийб 9,5 млн нафарга кўпайган. Таҳлилларга кўра, 2040 йилга бориб республика аҳолиси сони 48 млн кишига етиши кутилмоқда.
Туғилиш қисқариб, ўлимлар кўпайди
2024 йилда Ўзбекистонда 926,4 минг нафар бола туғилган. Шундан 479,5 минг нафари ўғил, қолган 446,9 минг нафари қизлар. Мамлакатда 2018 йилдан бери биринчи марта туғилишнинг йиллик ўсиши тўхтаган. Ўтган йилда туғилганлар сони нафақат 2023 йил, балки 2022 йил кўрсаткичидан ҳам паст бўлган.
Туғилишнинг камайиши республиканинг барча ҳудудларини қамраб олган. Гарчи шиддат билан қисқараётганига қарамай, энг юқори туғилиш даражаси Сурхондарёда, энг кам туғилиш Қорақалпоғистонда. Шаҳарларда туғилиш қишлоқлардан кўра тезроқ қисқармоқда. Хусусан, 2023 йилда шаҳарларда 480,2 минг бола туғилган бўлса, 2024 йилда бу кўрсаткич 454,5 мингтагача кескин қисқарган. Қишлоқларда эса 2023 йилда 481,8 минг, ўтган йили 471,9 минг чақалоқ дунёга келган.
Агентлик таҳлилига кўра, 2024 йил январь–декабрь ойларида мамлакатда вафот этганлар сони 174,4 минг кишини ташкил этган. Шундан эркаклар 96 минг, аёллар 78,4 минг нафар. Қазо қилганлардан 98,2 минг нафари шаҳарларда, қолган 76,2 минг нафари қишлоқларда яшаган.
Умуман олганда, охирги уч йилда ўлимлар сони ошиб бормоқда. Жумладан, 2022 йилда республикада 172,1 минг киши, 2023 йилда 172,8 киши оламдан ўтган.
Ўтган йили қайд этилган ўлимларнинг 57,6 фоизи қон айланиш тизими касалликларидан келиб чиққан. Қолган қисмига қуйидаги омиллар таъсир қилган:
- 9,4 фоизи — ўсимталардан;
- 6,3 фоизи — нафас олиш аъзолари касалликларидан;
- 5,8 фоизи — бахтсиз ҳодиса заҳарланиш ва жароҳатланишлардан;
- 4,1 фоизи — овқат ҳазм қилиш аъзолари касалликларидан;
- 1,1 фоизи — юқумли ва паразитар касалликлардан;
- 15,7 фоизи — бошқа касалликлардан вафот этганлар.
Ўлимлар сонининг энг кўп улуши Самарқанд (18 854 та), Фарғона (17 880), Андижон (17 815 та), Тошкент (16 393 та) вилоятлари ҳамда Тошкент шаҳрида (16 720 та) қайд этилган.
Аҳоли сони ўсиши билан ўлимлар ҳам кўпайиб бормоқда. Масалан, 2010 йилда мамлакатда 138,4 минг киши вафот этган. Пандемия даврида ўлимлар сони кескин ортган. Яъни 2019 йилда 154,6 минг киши вафот этган бўлса, 2020 йил давомида 175,6 минг одам ҳаётдан кўз юмган. Ўшандан бери йиллик ўлимлар сони 170 мингтадан камаймасдан келмоқда.
Никоҳлар ва ажрашишлар
2024 йилда Ўзбекистонда 271,8 мингта никоҳ қайд этилган. Бу камида 15 йиллик минимум кўрсаткич ҳисобланади. Ҳатто 2010 йилда ҳам 292,3 минг никоҳ рўйхатга олинган. Яъни никоҳлар аҳоли сонига мутаносиб равишда ўсмаган.
Ўтган йил мобайнида никоҳ тузганларнинг 136,7 минг нафари (50,3 фоиз) шаҳарларда, 135,1 минг нафари (49,7 фоиз) қишлоқ жойларида яшовчилар бўлган.
Ўтган йили никоҳланувчиларнинг ўртача ёши ошишда давом этган. Яъни эркакларда 27,1 ёш, аёлларда 22,3 ёшга етган (2023 йилга нисбатан 0,1 ёшга юқорилаган).
Никоҳлар сонининг энг кўп улуши Самарқанд (31,4 мингта), Қашқадарё (29,2 мингта), Фарғона (29,2 минг та) вилоятлари ҳиссасига тўғри келган.
2024 йилда мамлакатда 45,1 минг оила никоҳдан ажралган (2023 йилда 49,2 та). Улардан 28 мингтаси (62 фоиз) шаҳар, 17,1 мингтаси (38 фоиз) қишлоқ аҳолиси бўлган. Таҳлил қилинишича, қишлоқларда ажрашишлар улуши шаҳарлардагига қараганда кўпроқ пасайган.
Йил давомида 21,7 минг оила фарзандсиз, 10,5 мингтаси 2 ва ундан ортиқ бола билан никоҳдан ажралган. Ажрашувчи эркаклар ўртача 35,4 ёшда, аёллар 32,1 ёшда бўлган.
Никоҳдан ажралишларнинг энг кўп улуши Тошкент шаҳри (5,9 мингта), Фарғона (4,8 мингта), Андижон (4,8 мингта), Самарқанд (4,6 мингта) ва Тошкент (4,6 мингта) вилоятларида қайд этилган.
Умуман олганда, 2010 йилда Ўзбекистонда никоҳдан ажралишлар сони 17,8 мингтани ташкил этган. Ажрашишлар улуши тузилаётган никоҳлардан фарқли равишда ўсишда давом этган.
Изоҳ (0)