Марказий Осиё ноёб металлари экспортида Европа иттифоқи ва Хитой истеъмоли ортмоқда

Хитой Марказий Осиё экспортидан 70 фоизгача ноёб металларни импорт қилади. Минтақа мамлакатларининг нодир ер металлари экспорти бўйича статистик маълумотлар мавжуд бўлмаса-да, МО ташқи сиёсат бўйича таҳлилчиси Элданиз Гусейнов руда, шлак ва кул экспорти кўрсаткичлари таҳлили билан бўлишди.

Ушбу маҳсулотлар дунёнинг етакчи давлатлари қидираётган муҳим ресурслар билан кўп жиҳатдан боғлиқ. Хусусан, гап молибден, титан ва ванадий каби металлар ҳақида бормоқда.

Trademap.org маълумотларига кўра, 2019 йилдан 2023 йилгача Марказий Осиё мамлакатлари мис, темир, қимматбаҳо металлар, рух, қўрғошин, молибден, хром ва ниобий ҳамда тантал каби бир қатор ноёб металларни ўз ичига олган кенг турдаги руда ва концентратларни экспорт қилган.

Сўнгги йилларда қалай, волфрам ва титан рудалари каби маҳсулотлар ҳам бозорга чиқди.

Мис рудаси экспорти барқарор ўсишни қайд этган — 2019 йилдаги тахминан 1,17 миллион АҚШ долларидан 2023 йилда тахминан 3,15 миллион АҚШ долларигача кўтарилган. Темир рудаси экспорти 2021 йилда 1,6 миллион АҚШ долларига етди, шундан сўнг кейинги йилларда экспорт ҳажмининг пасайиши кузатилди.

Айниқса, молибден рудаси экспортининг ўсиши эътиборга молик бўлиб, у 2019 йилдаги тахминан 4000 АҚШ долларидан 2023 йилда тахминан 144 000 АҚШ долларигача кўпайди. Бу глобал талабнинг ўсиши ва инвестициялар кўпайишининг яққол ифодасидир.

Европа иттифоқи билан “26-руда, шлак ва кул” тоифаси бўйича савдо таҳлилига кўра, молибден бошқа маҳсулотлардан ажралиб туради: унинг экспорти 2021 йилдаги тахминан 11 000 АҚШ долларидан 2023 йилда деярли 60 000 АҚШ долларигача ўсган.

Ушбу сегментда Қозоғистон устун мавқега эга бўлиб, деярли барча умумий экспорт қийматини таъминламоқда, Марказий Осиёнинг бошқа мамлакатларининг ҳиссаси эса сезиларли даражада кам.

Марказий Осиё мамлакатларининг экспорт портфелида қизиқарли тенденцияни кузатиш мумкин: мис ва темир каби анъанавий хом ашё товарларидан юқори қийматли ноёб рудалар, айниқса молибден рудасига ўтилмоқда, дейди Гусейнов.

Бу тенденция ҳам жаҳон бозорида, ҳам Европа иттифоқи билан савдода намоён бўлмоқда, бунда Қозоғистон асосий етказиб берувчи сифатида иштирок этмоқда.