1938 йилнинг 4 октябри — нафақат ўзбек адабиёти ё маданияти, балки бутун Ўзбекистон тарихидаги энг машъум саналардан бири. Шу куни Тошкентда миллат даҳолари — Абдурауф Фитрат, Абдулла Қодирий ва Абдулҳамид Чўлпон отиб ташланган эди. «Дарё» ушбу уч улуғ мутафаккир хотирасига ҳурмат рамзи сифатида уларнинг йиллар ўтса-да ўз аҳамиятини йўқотмаган журналистик материалларини бутун октябрь ойи давомида ҳар куни қайта эълон қилиб боради.
Иллюстрация: «Дарё» / Дилзода Ҳамиджонова
Яшасун кўнчилар ташкилоти
Меҳнаткашлар ташкилотсиз яшай олмайдирлар. Бу мантиқий бир сўз. Бутун ўлкамизда бирор маҳкам ташкилотлик касаба уюшмаси йўқ. Магар бор бўлса-да, у ҳам якка ва ягона Тошканддаги кўнчилар ташкилотидир.
Бу ташкилот бизнинг «миллий анъана»ларимизни оқизмай-томизмай сақлаб келиши баробарида, уни кенг суратда тарқатиш учун ҳам жуда яхши ташаббус кўрсатмакдадир. Тангри кўнчилар ташаббусини самарасиз қолдирмасун!..
Бу йил далаларни ким обод қилди? Базмлар тарақ, ноғора, чирманда қарс-вадаванг, бачча ва баччабозлик намуна бўларлиқ даражада эл қошида манзур этилди. Кўнчилар жумҳурияти бўлған Кўкча даҳасининг Муссўлиниси1, Гардинги2, Пуанқараси3 бор. Эски шаҳар милица идораларининг кўнчилар ҳаракатига ирод еткизишга4 ҳеч бир ҳақи йўқ. Пайшанба кечалари қийқуруқдан қўшни жумҳурият халқи мижжа қоқа олмайдир.
— Ҳа, нима ғалва?
— Қизил тирноқлар ташкилоти ўзининг қандай маҳкам ташкил топқанини кўрсатмакдадир.
— Аниқми?
— Аниқ!
— Бўлмаса миллат яшайди, десанг-чи.
Намойиш… пайшанба куни Янги шаҳар кўчаларидан арава-арава қизил тирноқлар ташкилоти ноғора, чирманда чалиб, бачча ўйнатиб кўча айланурлар.
— Ҳа, нима гап?
— Қизил тирноқларнинг айш-ишратини ёвруполиқ буродарлар ҳам кўрсун эмиш…
Ёшлар, комсомоллар деб қўя қолай, бир кун Қўйлўқский кўчадан намойиш қилиб ўтуб кетаётқан қизил тирноқ жамоатига: «Бу ишингиз четлар қошида кулги-ку», деган экан, ўшал он ҳалиги комсомоллардан бирави онасини учқўрғондан кўрган.
Афсус, ёз ўтиб, ноғора, чирманда билан бўладурған базмнинг вақти кетиб борадир. Энди тор меҳмонхоналарда дутор, танбур билан базм қилиш қандай кўнгилсиз…
Нима чора, жувонға5 кокил солиниб қўюлғандан кейин тор уйда ҳам кенг феъл бошланиб кета берадир. Шунинг учун «Кўнчилар ташкилоти яшасун!» деймиз.
Абдулла Қодирий, «Муштум» журнали , 1923 йил 12-сон
Изоҳлар
1 Муссолини Бенито — (1883–1945) итальян фашистик партиясининг ва фашистик ҳукуматининг раҳбари (1922-1943).
2 Гардинг — Ҳардинг Уоррен (1865–1923) давлат арбоби, 1921–1923 йиллари АҚШ президенти.
3 Пуанқара — Пуанкаре Раймон (1864–1934) француз сиёсий арбоби, 1913–1920 йилларда Франция президенти, 1922–1924 йилларда бош министр ва ташқи ишлар министири, 1928 йилгача молия министри. Советларга қарши ҳужумнинг ташкилотчиларидан бири. Генуя конференциясига борган Франция вакилларининг раҳбари.
4 Ирод етказиш — қаршилик қилиш.
5 Жувон — ёш йигит.
