Ўзбекистонинг бутун ҳудуди бўйлаб 21 июнь куни Қуёшнинг қисман тутилиши кузатилади. Бу ҳақда Улуғбек номидаги астрономия институти маълум қилди.
Хабар берилишича, 21 июнь куни Ер юзи аҳолиси ҳалқасимон Қуёш тутилишини кузатиши мумкин бўлади. Ушбу тутилиш тўлиқ шаклдаги ҳалқасимон тутилиш ҳисобланиб, тутилишнинг тўлиқ фазасида Қуёш юзасининг 99,4 фоизини ташкил қилади. Қуёш тутилиши тўлиқ фазасининг давомийлиги 38 секундга тенг бўлади.
Ушбу астрономик ҳодисани Африка, Арабистон ярим ороли, Евросиё, Япон ва Малай архипелаги ҳамда Австралия ҳудудларида жойлашган 111 та давлатда кузатиш мумкин бўлади.
Маълум қилинишича, 14 та давлат — Конго Республикаси, Конго Демократик Республикаси, Марказий Африка Республикаси, Судан, Жанубий Судан, Эфиопия, Саудия Арабистони, Эритрея, Яман, Уммон, Покистон, Ҳиндистон, Хитой ва Тайвань аҳолиси тўлиқ шаклдаги ҳалқасимон Қуёш тутилишини кузатиш имконига эга бўлади.
Ўзбекистоннинг ҳамма ҳудудида қисман Қуёш тутилиши кузатилади. Қуёш тутилиши энг катта қийматига эришган вақтида республиканинг шимоли-ғарбий ҳудудларида, яъни Қорақалпоғистон Республикаси ҳамда Хоразм вилоятида Қуёш юзасининг 39 фоиздан 50 фоизгача бўлган қисми, Бухоро, Навоий, Самарқанд, Жиззах, Сирдарё, Тошкент, Андижон, Наманган ва Фарғона вилоятларида эса Қуёш юзасининг 58 фоизгача бўлган қисми Ой томонидан тўсилади. Мамлакатнинг энг жанубий ҳудуди — Термиз шаҳрида эса бу қиймат 63 фоизгача етади. Ўзбекистон аҳолиси қуйидаги жадвал асосида тутилишни кузатиши мумкин.
Қуёш тутилиши Тошкент вақти билан соат 10:01 да бошланади, максимум фазаси эса соат 11:24 да кузатилади. Шу пайтда Ой Қуёш юзасининг 51 фоизини тўсади ва бу вақтда Қуёшнинг горизонтдан баландлиги 68 даражани ташкил қилади. Тошкент шаҳрида Қуёш тутилишининг умумий давомийлиги 2 соат 49 дақиқани ташкил этади. Соат 12:51 да Қуёш тутилиши якунига етади. Қайд этилишича, ушбу вақтлар фақат Тошкент шаҳри учун ҳисобланган бўлиб, тутилишнинг бошланиши, максимал қиймати ва тугаши мамлакатнинг бошқа ҳудудларида ҳам шунга яқин вақтларда ва қийматларни акс этган ҳолда юз беради.
Маълумот учун, ҳалқасимон Қуёш тутилиши деб Қуёш юзасининг маркази Ой томонидан тўсилганида соя атрофида ингичка ёруғ ҳалқа ҳосил бўлишига айтилади. Қуёш тутилишининг ҳалқасимон бўлиши Ой ва Ер орасидаги масофанинг одатдагига нисбатан каттароқ бўлиши билан изоҳланади. Ой Ерга қанчалик яқин пайтда тутилиш бўлса, Қуёшнинг шунчалик катта қисми тўсилади.
Тутилиш катталиги (магнитудаси) ўлчам бирлигига эга бўлмаган катталик бўлиб, у тўсилаётган жисм диски диаметрининг қанча қисми тўсувчи жисм тарафидан қоплаганлигини ифодалайди. Тутилиш катталиги қиймати 0,0 дан 1,0 оралиғида ўзгаради ва унинг қийматига қараб тутилиши учта — қисман, ҳалқасимон ва тўлиқ тутилиш турларига бўлинади.
Институт томонидан таъкидланишича, Қуёш тутилишини махсус қуёш нурини ютувчи қора кўзойнак, қорамтир текис шиша ёки пайвандлаш маскаси ёрдамида кузатиш мумкин. Оптик қурилмалар — дурбин ёки телескопдан фойдаланиб, Қуёшга қараш учун аввал уларга махсус қуёш фильтрларини ўрнатиш керак.
Қуёш тутилишини оптик асбоблар ёрдамида маълум бир экранга проекциялаш орқали ҳам кузатиш мумкин. Лекин бу ҳолат узоқ давом этса, оптик асбоблар қуёш нурини йиғиб бергани учун қизиб кетиши эҳтимоли катта ҳисобланади.
Қуёш тутилишини энг хавфсиз ва қулай кузатиш усуллардан бири — бу картон қоғозда кичик тирқишли ҳосил қилиб, Қуёш нурини ушбу тирқишдан ўтказиб, иккинчи картон қоғозга (экран) проекциялаш.
Эслатиб ўтамиз, Ўзбекистонда сўнгги марта Қуёш тутилиши 2019 йил 26 декабрь куни кузатилганди.
Изоҳ (0)