Ўзбекистон S&P Global Ratings кредит рейтинги прогнозида «барқарор»дан «салбий»га ўзгарди

5 июнь куни S&P Global Ratings халқаро кредит рейтинг агентлиги Ўзбекистоннинг суверен кредит рейтинги бўйича навбатдаги ҳисоботини эълон қилди. Унга кўра, Ўзбекистоннинг суверен кредит рейтинги «BB-» («барқарор») даражасида сақлаб қолинди. Бироқ мазкур ҳисоботда мамлакат кредит рейтингининг прогнози «барқарор»дан «салбий»га ўзгартирилди.

Ушбу «салбий» прогноз коронавирус пандемиясининг иқтисодиётга салбий таъсири ҳамда инвестицион лойиҳаларни молиялаштириш учун жалб қилинаётган маблағлар ҳисобига Ўзбекистоннинг давлат ташқи қарзи сўнгги 12 ой давомида сезиларли ўсгани билан изоҳланган.

Шу билан бирга, S&P Global Ratings томонидан давлат ташқи қарзи юқори суръатлар билан ўсишига қарамай у билан боғлиқ хатарлар ҳануз паст даражада эканлиги эътироф этилган.

Маълумот учун, дастлабки оператив маълумотларга кўра, 2020 йил 1 июнь ҳолатига давлат ташқи қарзи 16,9 миллиард АҚШ долларни ёки ялпи ички маҳсулотга (ЯИМ) нисбатан 29,2 фоизни ташкил этмоқда. Мавжуд ташқи қарзнинг 11,4 миллиард АҚШ доллари ёки 67 фоизи ҳукумат номидан ёки давлат кафолати остида давлат корхоналарининг инвестицион лойиҳа ва дастурларига жалб қилинган маблағлардир.

Халқаро валюта жамғармаси томонидан 2020 йил 19 май куни чоп этилган қарз барқарорлиги ҳисоботида республиканинг қарзга хизмат кўрсатиш салоҳияти юқори ҳамда давлат ташқи қарзи ҳажми мўътадил даражадалиги эътироф этилган.

Қайд этиш лозимки, коронавирус пандемияси ва глобал инқирознинг таъсири туфайли дунё бўйлаб мамлакатларнинг кредит рейтингларида салбий томонга ўзгартиришлар кузатилмоқда. Хусусан, йил бошидан бери S&P Global Ratings 47 та мамлакатнинг суверен кредит рейтинглари ёки кутилмаларини салбий томонга ўзгартирди.

Ҳисоботда S&P Global Ratings томонидан қуйидагилар келгусида мамлакатимиз халқаро суверен кредит рейтингига ижобий таъсир этувчи омиллар ҳисобланади:

• ташқи қарз ўсиш суръатларининг ўрта муддатларда пасайиши;
• Ўзбекистоннинг глобал иқтисодиётга интеграциялашуви ва давлат улушига эга корхоналарни ислоҳ қилиш натижасида иқтисодиётнинг ўсиш салоҳияти ва барқарорлигини яхшиланиши;
• диверсификациялашган давлат бюджети даромадлари базаси ва экспорт таркиби.

Шу билан бирга, S&P Global Ratings томонидан қуйидагилар республиканинг халқаро суверен кредит рейтинг баҳоларига салбий таъсир этувчи омиллар сифатида келтирилган:

• 2023 йилгача ташқи қарз ортиши туфайли фискал баланснинг сезиларли ёмонлашуви ҳамда ташқи қарзни янада тезроқ ўсиши;
• давлат улушига эга корхоналар ҳолатининг заифлашуви натижасида давлат мажбуриятларининг ортиши;
• олиб борилаётган ислоҳотларга қарамай иқтисодиётда долларлашув даражасининг сезиларли ўсиши.

Юқоридагилардан келиб чиқиб, рейтинг кутилмасини яхшилаш учун давлат қарзини макроиқтисодий барқарорлик учун хавфсиз даражада сақлаб туриш ҳамда ташқи қарз ўсишини қатъий назорат қилиш талаб этилади.

Қайд этилишича, Молия вазирлиги томонидан ушбу мақсадларга эришиш учун зарур чоралар кўрилмоқда.

Хусусан, Халқаро валюта жамғармасининг йўриқномаси ва кўмагида, Ўзбекистон ялпи давлат қарзининг хавфсиз даражаси ялпи ички маҳсулот (ЯИМ)га нисбатан 50 фоиз миқдорида ҳисобланди. Шундан келиб чиқиб, Ўзбекистон ҳукумати номидан ва унинг кафолати остида 2020 йилда жалб этиладиган ташқи қарз 4 миллиард доллар миқдорида «Давлат бюджети тўғрисида»ги қонунида белгилаб қўйилди.

Халқаро валюта жамғармаси томонидан 2020 йил 19 май куни чоп этилган ҳисоботда қайд этилишича, давлат ташқи қарзининг йиллик юқори чегараси 4 миллиард долларгача миқдорда белгиланса, ўрта муддатда Ўзбекистоннинг ташқи қарзи хавфсиз даражада бўлиши таъминланади.

Давлат қарзини бошқариш бўйича қонунчиликни такомиллаштириш мақсадида Ўзбекистоннинг «Давлат қарзи тўғрисида»ги қонунининг лойиҳаси АҚШ ғазначилиги техник кўмагида ишлаб чиқилмоқда. Жаҳон банки ва Халқаро валюта жамғармаси билан ҳамкорликда 2020—2022 йиллар учун «Ўзбекистон Республикасининг давлат қарзини бошқариш стратегияси» (МТDS) ишлаб чиқилди ва ҳар йили янгилаб борилмоқда.

Мазкур стратегия доирасида давлат қарзини диверсификациялаш мақсадида давлат бюджети тақчиллигини, имкон қадар, ички бозорда давлат қимматли қоғозларини жойлаштириш орқали қоплашга ҳаракат қилинмоқда. Хусусан, ички бозорда жойлаштирилган давлат қимматли қоғозлари 2018 йилда қарийб 600 миллиард сўмдан 2019 йилда 1,6 триллион сўмгача ошди. 2020 йил бошидан эса, 3,4 триллион сўмга тенг давлат қимматли қоғозлари чиқарилди.

UNCТАD (Бирлашган миллатлар ташкилотининг савдо ва ривожлантириш бўйича конференцияси) ва Осиё тараққиёт банки кўмаги билан Ўзбекистон Давлат қарзи мониторингини юритиш, унга хизмат кўрсатиш, ҳисоб ва ҳисоботларни автоматлаштириш мақсадида вазирлик томонидан давлат қарзини бошқариш ва молиявий таҳлил тизими (DМFАS-6 дастурий мажмуаси) жорий қилинди.

Эслатиб ўтамиз, апрель ойида Ўзбекистон Fitch Ratingс агентлиги рейтингида ўзининг суверен кредит даражасида сақлаб қолган эди.