15 февраль куни Science журналида Хитой фанлар академияси ҳамда Принстон университети олимларининг ҳаммуаллифликдаги мақоласи чоп этилди. Унда иддао қилинишича, олимлар ер силкинишлари тўлқинларини таҳлил қилиш орқали Ер мантиясининг қатламларини ўзаро ажратиб турувчи ерости тоғларини аниқлаган.
Тадқиқотда қатнашган геофизик олима Жессика Ирвинг қайд этишича, кучли ва кучсиз ер қимирлашлари орасидаги тафовут жуда катта бўлиб, магнитудаси еттидан юқори бўлган ерости силкинишлари ҳамма йўналиш бўйлаб тарқалиш хоссасига эга бўлади ва мантиянинг йирик пластларини ҳам қалқишга мажбур қилади. Олимлар бундай хулосаларга келиш учун, 1994 йилда Боливияда содир бўлган зилзилага оид маълумотларни синчиклаб таҳлил қилиб чиққан. Ўшанда 8,2 магнитудага эга зилзила ушбу Лотин Америкаси мамлакатига катта талафот етказган эди.
Ўша зилзила маълумотлари асосида яратилган компьютер модели, зилзила содир бўлган чуқурликдаги мантия структурасини очиб берган. Тадқиқотда сейсмографлар қайд этган сейсмик фаоллик тўлқинларининг синиш ва аксланиш кўрсаткичлари ўрганилган. Худди тиббий диагностикада ультратовуш тўлқинларининг турли муҳитлар чегарасида синиши ва қайтиши хоссаси орқали инсон организмидаги тўқималар зичлигини фарқлаб, ички органларга ташхис қўйилиши сингари геофизиклар ҳам сейсмик тўлқинларининг ерости структуралари чегарасидан аксланиши ва синишини қайд этади.
Бу технология ҳақида тадқиқот раҳбарларидан бири Венби Ву батафсилроқ маълумот берган: «Биз биламизки, деярли барча объектларнинг сиртида нотекисликлари мавжуд бўлади ва шу сабабли, ёруғликни қайтариб сочади. Моҳиятан шу сабабли биз уларни кўрамиз. Тадқиқотда эса биз сейсмик тўлқинларнинг Ер қаърида худди шу сингари аксланишини текширдик. Ва маълум бўлдики, улар 660 километр чуқурликда улкан нотекисликлар мавжудлигини кўрсатди».
Ер қаърида аниқланган ушбу нотекисликлари сайёрамиз мантиясининг тахминан 84 фоиз қисмини ташкил қилувчи икки қатламини ўзаро ажратиб турувчи улкан ерости тоғлари тизмаси бўлиб чиққан. Олимнинг таъкидлашича, ушбу ерости тоғлари, ер сиртидаги анча-мунча тоғлардан, масалан, Кордильера тоғ тизмаларидан ҳам кўра аниқ яққол ифодаланадиган топографик аниқликка эга экан. Албатта, тадқиқот муаллифлари мазкур ерости тоғларининг аниқ баландлигини айта олмаган. Лекин улар ушбу тоғлар сайёра сиртидаги исталган тоғлардан ҳам баландроқ бўлиши мумкинлигини истисно қилмаяпти. Бундай нотекисликлари, айтилганидек, 660 километр чуқурликда қайд этилган бўлиб, 410 км дан юқори ер қатламларида эса бундай манзара кузатилмаган.
Изоҳ (0)