Hindiston hukumatining hisob-kitobiga ko‘ra, har uch yarim daqiqada bir hindistonlik yo‘l-transport hodisasida halok bo‘ladi. Bu yiliga 150 ming kishi degani. The Economist nashri nega Hindiston yo‘llarida vaziyat bu qadar yomon ekanligini tahlil qildi.
Ammo Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST) Hindistonda yiliga 300 ming odam yo‘l harakati qurboni bo‘ladi, deb hisoblaydi. Bu Karib dengizida joylashgan Barbados mamlakatidagi odamlardan ko‘proq.
Raqamlar kattaligini Hindistonda aholi soni ko‘pligi bilan izohlab bo‘lmaydi. Xitoyda taxminan shuncha odam bor, ammo har yili atigi 58 ming kishi yo‘l harakati oqibatida halok bo‘ladi.
Jahon bankining JSST ma’lumotlaridan foydalangan holda hisob-kitoblariga ko‘ra, dunyoda ro‘yxatdan o‘tgan transport vositalarining atigi 10 foizi joylashgan Hindiston yo‘l-transport hodisalaridan o‘lim holatlarining 22 foizini tashkil qiladi.
Bu har kuni sodir bo‘ladigan qirg‘in bo‘lib, hammaning ko‘z o‘ngida ro‘y beradi, lekin unchalik hayratga solmaydi.
Eng kambag‘al mamlakatlarda yomon yo‘llarda sekin harakatlanadigan mashinalar kam uchraydi.
Boyroq davlatlar xavfsizlikka sarmoya kirita oladi. Bunday mamlakatlar yaxshi jihozlangan, yaxshi haq to‘lanadigan politsiya va eng yangi texnologiyalar bilan qat’iy yo‘l qoidalariga rioya qilish uchun ma’muriy salohiyatga ega.
Kambag‘al, ammo tez rivojlanayotgan mamlakatlar esa ko‘plab transport vositalariga va hatto yaxshi yo‘llarga ega, ammo xavfsizlikka ko‘p pul va e’tibor qaratmaydi. Aynan shunday joylarda yo‘l harakati qurbonlari eng ko‘p uchraydi.
Xavfsizlikka investitsiyalarning yetishmasligi uchta asosiy jihatga ega.
Birinchisi — yo‘llar va avtomobillarning asosiy infratuzilmasi.
Ko‘pgina transport vositalari eski va xavfsizlik kamarlari, xavfsizlik yostiqchalari kabi zaruriy narsalarga ega emas.
Ko‘plab yo‘llarda esa tegishli belgilar yoki to‘siqlar mavjud emas. Piyodalarni tirbandlikdan uzoqlashtirish uchun yo‘laklar juda kam.
Qashshoq mamlakatlardagi yo‘llarning dizayni boy dunyoda modellashtirilgan bo‘lib, asosan avtomobillar va yuk mashinalari uchun mo‘ljallangan.
Ammo Hindistonda mototsikllar va skuterlar ko‘plab shaharlardagi transport vositalarining 70 foizini tashkil qiladi.
Ular avtohalokatga uchraganidan 30 barobar ko‘proq. Shunga qaramay, Hindiston yo‘llari ikki g‘ildirakli avtomobillarni joylashtirish uchun hech qanday harakat qilmaydi, masalan, ular uchun alohida yo‘laklarni belgilash.
Ikkinchi kamchilik bu — ta’lim.
2017-yilda o‘tkazilgan so‘rov shuni ko‘rsatdiki, har o‘n hind haydovchisidan olti nafari guvohnoma olish uchun haydovchilik imtihonidan o‘tmagan.
O‘shandan beri transport idoralariga guvohnoma olish uchun pul to‘lash qiyinlashdi, ammo pora orqali hujjatlarni olgan millionlab haydovchilar hali ham yo‘llarda harakat qilmoqda.
Eng yomoni, Hindistonda yuk mashinalarini boshqarish uchun maxsus ko‘nikmalarga ega bo‘lishi kerak bo‘lgan haydovchilarning 37 foizi litsenziya olishdan oldin hech qanday rasmiy tayyorgarlikdan o‘tmagan.
Uchinchi katta kamchilik — sog‘liqni saqlash.
Baxtsiz hodisa yuz berganda, yaradorlarning o‘lish ehtimoli Hindistonda ancha baland.
Rasmiy hisob-kitoblarga ko‘ra, halok bo‘lganlarning yarmiga vaqtida tibbiy yordam ko‘rsatilsa, ularni saqlab qolish mumkin edi.
Ammo shahar tashqarisida tez yordam xizmatlari kam. Kasalxonalarda bemorlar uchun yetarli to‘shak yo‘q.
Shifokorlar sonining aholiga nisbati, ya’ni har 1000 kishiga bittadan kam. Bu esa Germaniya yoki Yaponiya u yoqda tursin, qo‘shni Shri-Lanka va Pokistonga qaraganda pastdir.
Mamlakatda kambag‘al mehnat yoshidagi erkaklar ko‘proq xavf ostida. Ular jarohat olish ehtimoli ko‘proq va sog‘liq sug‘urtasiga ega emas.
Davlat shifoxonalarida tibbiy yordam ko‘rsatish darajasi past, lekin hatto oddiy xususiy davolanish uchun to‘lovlar kambag‘al uy xo‘jaliklarini qashshoqlikka olib kelishi mumkin.
2019-yilda Jahon banki yo‘l-transport hodisalarining iqtisodiyotga bo‘lgan yillik xarajatlarini 172 milliard dollar yoki o‘sha paytdagi Hindiston YIMning 7,5 foizini tashkil qilishini ma’lum qildi.
Hindiston hukumati 2020—2030-yillarda yo‘l-transport hodisalari sonini ikki baravar kamaytirishni maqsad qilib qo‘ydi.
Hukumat keng tarqalgan yo‘l harakati qoidalarini buzganlik, jumladan, mast holda, voyaga yetmagan yoki tegishli raqam belgisisiz mashinani boshqarish uchun katta jarimalar va qamoq jazolarini joriy qildi.
Skuter yoki mototsiklda bo‘lganlar, agar shlemsiz qo‘lga olinsa, litsenziyalari olib qo‘yilishi mumkin.
Bu o‘zgarishlar, afsuski, hali o‘z samarasini bermadi. Yangi qonun joriy etilganidan ikki yil o‘tgach, tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, qo‘lga olingan odamlarning deyarli 60 foizi hali ham politsiya tomonidan so‘roq qilinayotganini aytishdi.
Yo‘llarni yaxshilash, sog‘liqni saqlash va haydovchilar bilimini oshirish bir necha o‘n yillar vaqt talab qiladi. Ammo diqqatni eng xavfli yo‘llarga qaratish, Hindiston uchun samarali natijaga ertaroq erishishga yordam beradi.
Izoh (0)