Amerikaning uchta nufuzli universitet olimlari eng katta tadqiqot olib bordi. Bu uyquning depressiya xavfiga qanday ta’sir qilishi haqida edi. Eksperimentda 840 ming kishi ishtirok etdi. Olimlar uyquga ketish va uyg‘onishning qanchalik erta bo‘lishi hissiy holatga qanchalik ta’sir qilishini ishonchli tarzda aniqladi. Ma’lum bo‘lishicha, rejimdagi ozgina o‘zgarishlar ham sezilarli foyda keltirishi mumkin.
Foto: “Domashniy ochag”
Avvalgi tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, tungi boyqushlar depressiyadan erta uyg‘onadiganlarga qaraganda ikki baravar ko‘proq azob chekadi. Bunga uxlash soatlari ta’sir qilmaydi. To‘g‘ri, kayfiyatning buzilishi uyqu sifatiga ta’sir qilishi mumkin.
Birinchi belgi 2018-yilda o‘tkazilgan tadqiqot bo‘lib, unda Sara Vetter 32000 hamshirani ko‘rib chiqdi va erta uyg‘onishni tanlaganlarda keyingi to‘rt yil ichida tushkunlikka tushish ehtimoli kamligini aniqladi.
Ko‘pchilik uchun, uyquning o‘rtasi ertalab soat uchda: ular 23:00 da yotadi va ertalab soat 06:00 da uyg‘onadi. Keyinchalik tadqiqotchilar ma’lumotni asosiy depressiv buzuqlik mavjudligini ko‘rsatadigan ma’lumotlar bazasi bilan moslashtirdi. Statistik vositalardan foydalanib, ular uyg‘onish vaqti va depressiyani rivojlanish xavfi o‘rtasidagi bog‘liqlikni topmoqchi bo‘ldi.
Javob aniqlandi – inson qancha erta uyg‘onsa inson, bu xavf shunchalik past bo‘ladi.
O‘rtacha uyqu vaqtini bir soat oldin o‘zgartirib, asosiy depressiya buzilishi xavfini 23 foizga kamaytirish mumkin. Bu shuni anglatadiki, agar tungi soat 1 da uxlash o‘rniga yarim tunda uxlashga yotilsa va bir soat oldinroq uyg‘onilsa, depressiya xavfi 23 foizga kamayadi. Agar siz buning o‘rniga soat 23:00 da uyquga ketiladigan bo‘lsa, xatarlar 40 foizga pasayadi.
Ba’zi tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, bu kun yorug‘ligi masalasi – erta turadiganlar ko‘proq kunduzgi yorug‘likni oladi va bu kayfiyatga ta’sir qiluvchi gormonlarni rag‘batlantiradi. Boshqalarning ta’kidlashicha, aksariyat odamlarning odatlaridan farq qiladigan tanasi o‘z-o‘zidan tushkunlikka tushishi mumkin.
Olimlarning ta’kidlashicha, depressiyani kamaytirishi mumkinligini aniqlash uchun katta randomizatsiyalangan klinik sinov zarur. Ammo allaqachon uxlashni rejalashtirganlar uchun shifokor quyidagi maslahatlarni beradi: “Kunduzlarni yorug‘, kechalarni esa qorong‘i qilish zarur. Tongni toza havoda bir stakan qahva ichishdan va ishga borishdan boshlash kerak – piyoda yoki velosipedda. Kechqurun kompyuterni, chiroqlarni va smartfondagi bildirishnomalarni o‘chirish tavsiya etiladi”.
