1972-yilning 24-fevralida birinchi sovet atom suvosti kemasida halokatli yong‘in chiqdi. K-19 suvosti kemasi Rossiya suvosti kemalari tarixida alohida o‘rin tutadi. Sababi u SSSR tarixidagi ilk atom bilan ishlovchi suvosti kemasi edi. Ushbu kema tarixda halokatli Xirosima laqabi bilan qoldi – uni tom ma’noda baxtsiz hodisalar ta’qib qilardi. “Daryo” bundan 49 yil avval sodir bo‘lgan shunday hodisa tarixidan hikoya qiladi.
K-19 ilk marotaba 1959-yilning 11-oktabrida suvga tushirildi va 1990-yilning 19-apreliga qadar flot tarkibida xizmat qildi. 1972-yil 24-fevralda kemaning 8 va 9-qismlarida sodir bo‘lgan yong‘in 28 nafar ekipaj a’zosi va 2 qutqaruvchini hayotdan olib ketdi. Shimoliy Atlantika okeanida, Nyufaundlend orolidan 1,1 ming kilometr shimoli-sharqda harakatlanayotgan kema o’sha kuni erta tongda 120 metr chuqurlikda harakatlanardi.
Dengiz tadqiqotlari ma’lumotlariga ko‘ra, soat 10:23 da havo tozalash moslamasi filtrining havo isitgichiga tutashgan yerida, 9-bo‘linmada neft yonib ketdi. Ushbu hodisa bir hafta oldin sodir bo‘la boshlagan voqealar hosilasi edi. 17-fevral kuni kema gidravlik tizimida yoriq paydo bo‘ldi va undan neft oqishni boshladi. Muammo darrov payqaldi va bartaraf etildi, ammo uning oqibatlariga yetarlicha baho berilmagan edi. 24-fevral kuni soat 10:54 ga kelibgina halokat signali chalindi. Odamlarni evakuatsiya qilish va ularni kemaning xavfdan yiroq bo‘linmalariga o‘tkazish kerak edi va shu sababli voqea joyida faqat bo‘linma qo‘mondoni, uchinchi darajali kapitan Lev Sigankov va uning bir necha odamlari qolishdi. Ularning hech birida tirik qolishga umid yo‘q edi va barchalari yong‘inga qarshi mardonavor kurashgancha jon berdilar. Qisqa fursatda uglerod oksidi kemaning asosiy elektr stansiyasi joylashgan oltinchi bo‘linma – ikkita yadro reaktoriga yetib bordi va u yerdagilarning hayotiga ham zomin bo‘la boshladi.
O‘lim xavfi muqarrarlasha boshlagach ofitser Aleksandr Novikov kemadagilarga izolyatsiya maskalarini kiyishga yordam berishni boshladi va ko‘plarning hayotini saqlab qolishga muvaffaq bo‘ldi, ammo o‘zinikini emas. 10:56 da K-19 da kuchli bo‘ron avj ola boshladi. Sovet dengiz flotining 30 dan ortiq kemalari qutqaruv ishida qatnashdilar. Halokat sodir bo‘lganidan ikki kun o‘tib suvosti kemasiga birinchi qutqaruvchi kema – “Angarles” yaqinlashdi, ammo uning qutqaruvga yo‘naltirilgan barcha harakatlari samarasiz tugadi. Keyin maxsus jihozlarga ega bo‘lgan qutqaruvchilar K-19 ni tortib olib, evakuatsiya qilish uchun harakatni boshladilar. Ammo bu jarayon yana o‘n kun davom etdi. Faqat 8-mart kuniga kelibgina qutqaruv otryadining kemalari – “Aleksandr Nevskiy” kreyseri va “Magomet Gadjiyev” bazasi va shu kabi uchta kema K-19 ga yaqinlashishga muvaffaq bo‘ldi.
Evakuatsiya ishlariga qo‘shilgan vertolyot yordamida 62 kishi K-19 dan chiqarib olindi. Guvohlarning aytishicha, 23-kundan keyingina qutqarib olishga muvaffaq bo‘lingan dengizchilarning ko‘zlari quyosh ko‘r qilib qo‘ymasligi uchun uch hafta davomida bog‘lab qo‘yilgan. Nihoyat 2-aprel kuni K-19 suvosti kemasi Severomorskka yetib bordi.
Yong‘in va uning tafsilotlarini o‘rganish ishlari nihoyasiga yetgach ekipaj komandiri va dengizchilarning holat yuzasidan amalga oshirgan barcha harakatlari to‘g‘ri deb topildi. Komandir “Qizil bayroq” ordeni bilan, kapitan-leytenant Boris Polyakov esa “Qizil yulduz” ordeni bilan taqdirlandi. Boshqa ko‘plab ekipaj a’zolari ham (ular orasida hodisa oqibatida vafot etganlari ham bor) turli mukofotlarga sazovor bo‘ldi. Suvosti kemasi portga qaytganidan so‘ng bir yarim oy ichida shunday ulkan fojiadan omon qolgan ekipaj tarqatib yuborildi.
K-19 ning o‘zi esa 1972-yil iyundan noyabrgacha davom etgan ta’mirlash ishlaridan keyin ish jarayoniga qaytarildi.
Dilbar Ismatullayeva tayyorladi.
Izoh (0)