Ko‘pchilikda hech bo‘lmasa bir marta shu qabildagi savol paydo bo‘ladi: fizikani o‘rganib nima qilaman, u menga hayotda kerak bo‘lmaydi-ku?!
Bunday savolni bergan odamga, ayniqsa, o‘smirga bu fanni o‘rganish muhimligini qanday tushuntirish kerak? Qiziqmagan odamga fandagi teorema, qonun va formulalarni bilishning afzal tarafini uqtirishning o‘zi bo‘lmaydi, albatta.
Foto: Google Photos
Biroq odam qanchalik qaysar bo‘lmasin, baribir istalgan odamga hayotda fizikadan bilimlar, albatta, kerak bo‘ladi. Bu shunday bir umummadaniy bazis desak ham bo‘ladi: masalan, odam muloqot qilish uchun albatta o‘z ona tilining qoidalarini bilishi shart, adashib qolmaslik uchun yo‘l topa olishi, ya’ni geografiyaning eng minimum bilimlarini egallashga majbur, shuning singari, ayniqsa, texnika rivojlangan hozirgi zamonda fizikani bilish juda muhimdir.
Faqat fizikani yaxshi bilgan odamgina uy-joy, zavodlar, mashina yoki elektrostansiyalarni loyihalashi va qurishi mumkin. Televizor, avtomobil, kosmik apparatlar hamda hatto eng oddiy kiyim-kechak va ovqat mahsulotlarini tayyorlash uchun ham fizikani bilish kerak bo‘ladi.
Masalan, ko‘zoynak, teleskop, fotoapparat va videokamera singarilarni fizik olimlar yorug‘likning havoda va shishada qanday tarqalishini ilmiy o‘rganishganidan keyin ixtiro qilingan. Kema, samolyot va havo shari singarilar ham gaz va suyuqliklarning jismga ko‘rsatadigan ta’siri qonuniyatlarini puxta o‘rganish asosida yaratilgan.
Fizikani bilmasdan turib soat, telefon, changyutgich, televizor, muzlatgich va hokazo barcha foydali zamonaviy texnikani yaratib bo‘lmasdi. Ularsiz hozirda ovqat pishirish, xonani tozalash, musiqa eshitish singarilarni tasavvur qila olmaysiz, to‘g‘rimi?
Yana bir muhim narsa bor. Hammaga ham qachondir bir kun kelib farzandi nega kamalak yoy shaklida ekani, nimaga po‘kak cho‘kmasdan suv yuzida qalqishi, nimaga momaqaldiroq chaqmoqdan ancha keyin gumburlashi, nimaga barmoqni rozetkaga tiqib bo‘lmasligini, qor qayerdan yog‘ishi singari million xil narsalarni so‘rab savol beradi. Bu savollarning hammasiga javob berishga to‘g‘ri keladi. Hech bo‘lmasa ota va yoki ona sifatida farzandingizning hafsalasini pir qilmaslik uchun ham fizikani o‘rganib qo‘yavering.
Qo‘rqmasdan aytish mumkinki, fiziklar tomonidan yuz yillar davomida erishilgan bilimlar zamonaviy odam turmushining istalgan har bir jabhasida o‘z in’ikosiga ega. Shunchaki, o‘zingizga yoki atrofingizga nazar tashlang. Ko‘zingiz tushgan hamma joydagi narsalarning ixtiro qilinishida, ishlab chiqarilishida va sizgacha yetib kelishida fizika fani erishgan yutuqlarning ulkan hissasi mavjud. Dunyo, koinot qanday tuzilgani haqidagi falsafiy savollar ham baribir fizikadan yaxshi boxabar bo‘lishni talab etadi. Hech bo‘lmasa umumiy miqyosda asosiy tamoyillarni bilish zarur bo‘ladi. Shunda odam ko‘p bo‘lmag‘ur ishlardan o‘zini tiyadi va eng kamida o‘zi uchun foydali ish qilgan bo‘ladi. Va, umuman olganda, olam qanday tuzilganini va tabiat qonunlari qanday ishlashini bilish bu – juda qiziq.
Muzaffar Qosimov.
