Parranda urishtirish milliy o‘yinmi?

“Daryo” kolumnisti G‘ayrat Yo‘ldosh chekka hududlarda keng tarqalgan o‘yin — parranda urishtirish haqida fikr yuritadi.

Kecha bir murojaat oldim. U jamiyatimizda ko‘zga uncha tashlanmaydigan, ammo ancha dolzarb bo‘lgan bir muammo haqida ekan.

Assalomu alaykum. Gapni cho‘zmay. Men Andijondan yozyapman. Hozirgi kunda xo‘roz urushtirishga mukkasidan ketganlar juda ko‘payib ketgan va buning auditoriyasi yildan yilga yosharib boryapti. Men qishloq joyda yashayman shu dakan jinnilari o‘zi (bola chaqasi) yemasa yemaydiki, shu dakaniga yaxshi narsalardan yediradi. Xo‘roz urishtirib pul topishni kasb qilib olganlar ham yetarlicha topiladi. Yoshlarni mana shunday ishlar bilan band bo‘lib qolayotgani odamni tashvishlantiryapti.

Yuqoridagi murojaatda Andijon viloyatidagi ahvol yozilibdi. Bizda, Samarqandda ham ahvol xuddi shunaqa. Xo‘roz, kaklik va bedana urishtirishga, ularni urushqoq qilib boqishga qiziqadiganlar, shu ishning jinnilari ko‘p. Eshitishimcha, “katta o‘yinlar” (ya’ni katta pul tikiladiganlari) Samarqand shahrida va uning atrofida ko‘p bo‘lib o‘tadi. Urgutda eshitmaganman-u, Samarqand shahrida it urishtirish ham bor deyishadi.

Bundan 8–10 yil oldin bir xonadonga kirib qoldim. Qarasam, xonadon egasining oldida yelim paketlarda pista, o‘rik mag‘iz, yong‘oq, yeryong‘oq turibdi. Kuzatib turdim, u o‘sha narsalarning har biridan bir hovuchdan olib, pistani chaqib, mag‘izini alohida qo‘ydi, yeryong‘oqning po‘stlog‘ini tozaladi. Uning ishiga hayron bo‘lib, “bularni nima qilasiz?” desam, u “urushqoq kaklik va bedanalarim bor, o‘shalarga beraman” deb qoldi. Men u odam kaklik va bedanalar jinnisi ekanligini, uyida urishtirish maqsadida kaklik va bedanalar boqishi haqida eshitgan edim. Ammo o‘zi ham yemaydigan, bola-chaqasiga ham yedirmaydigan narsalarni urishtiradigan kaklik va bedanalariga berishini ko‘rib hayron qolganman.

Keyin surishtirsam, Samarqandda haftada bir “o‘yin”lar bo‘lib o‘tar ekan.

Men muzofotimizdagi kaklik va bedana urishtirishga qiziqadigan odamlarni kuzatib bir xulosaga kelganman: hech kim e’tibor bermas, bunday odamlarning oilasida muammolar kelib chiqishi juda oson. Sababi, ular urishtiradigan parrandalari yengilsa, buning oqibatida yaxshigina mablag‘ yutqizishsa, yo urishtirish uchun boqayotgan parrandalari o‘lib qolsa, ular bor alamlarini oila a’zolaridan, farzandlaridan oladi. Bunga o‘zim ham guvoh bo‘lganman.

Bittasini eshitganman, shu “o‘yin”lar ortidan kelib chiqqan janjalda urib o‘ldirishdi. Yana bittasini eshitganman, “o‘yin”larda yutqazib kelib do‘pposlayverganidan xotini uning kaltagi ostida o‘lib ketdi. Yana bittasi hadeb “o‘yin”larda yutqazib kelib, zahrini sochavergani uchun bolalari o‘ta asabiy bo‘lib ulg‘ayishdi.

Qisqasi, odamlarning parranda va hayvonlarni urishtirishga qiziqishi jamiyat uchun ancha xavfli holat. Agar bu ishlarga yoshlar o‘rtasida qiziqish kuchli bo‘lsa, xavf ikki karra ortadi.

Yana bir jihati — jonivorlarga asossiz ravishda azob berishni ham na diniy, na axloqiy jihatdan oqlab bo‘lmaydi.

Shunday ekan bunday ishlarni qanday milliy o‘yinlar deymiz?

Muallif fikri tahririyat nuqtai nazariga mos kelishi mumkin.