Андижондаги мактаб ўқитувчиларининг таътил пайтида ихтиёрий-мажбурий меҳнатга жалб қилиниши директорнинг ишдан бўшатилиши ва катта миқдорда жаримага тортилиши билан якунланди. Аммо бу муаммо шу билан барҳам топди, дегани эмас, албатта. Юз берган ҳодиса Ўзбекистондаги тизимли муаммолардан бирининг яна бир бор бўй кўрсатиши, холос.
Барчага аёнки, ҳар йили Мактабгача ва мактаб таълими вазирлиги масъуллари ўқув йили якунида мактабда таъмир учун пул йиғиш тақиқланишини, керакли маблағ маҳаллий бюджетдан ажратилишини эълон қилади. Аммо амалда барибир яна ўқувчилардан пул йиғилади, ўқитувчилар ихтиёрий-мажбурий меҳнатга жалб қилинади. Нега? Қуйида мана шу савол атрофида фикр юритамиз.
“Ҳоким мактабга пул ажратиш тугул, бирон марта ташриф буюрмаган бўлса керак”
Ҳуқуқшунос ва блогер Хушнудбек Худойбердиев Андижондаги ҳолат ҳақида фикр билдираркан, у вазият қурбони бўлганини таъкидлади.
Агар ўқитувчилар билан “ихтиёрий-мажбурий ҳашар” қилмаганида ўша директор барибир ишдан бўшатиларди. Нима учун дейсизми? Мактаби янги ўқув йилига тайёрмаслиги, ремонт қилинмагани учун.
Бу йўл фақат “ўлим” йўли, тирик қолиш омадга боғлиқ холос. Видео тарқалмаганда, тирик қоларди. Чунки видеоси тарқалмаган, лекин ҳоким пул ажратмагани учун ўқитувчиларнинг ўзи ишлаётган мактаблар жуда кўп…, дейди у.
Блогернинг тахминича, Марҳамат тумани ҳокими “бу мактабга пул ажратиш тугул, эҳтимолки бирон марта ташриф буюрмаган бўлса ҳам керак”.
Иқтисодчи блогер Отабек Бакировнинг фикрича, “Бу — ъанжанчаъ сигнал”: “Мактабларда ўқитувчиларни таъмирлашга, мажбурий обунага, йиғди-йиғдига жалб қилишда давом этаверинглар, бўйсунмаганларни дарс бермай жазола, лекин билдирма, интернетга чиқиб кетса, ўзинг жазоланасан, ҳақпарвар ўқитувчиларинг шикоят қилиб ўтирмасин, бефойда”.
“Ҳар йили ваъда берилади, маблағ эмас”
“Дарё” журналисти мақолани тайёрлаш давомида Ўзбекистоннинг бир нечта ҳудудидаги мактаб директорлари ва ўқитувчилар билан суҳбатлашди. Табиийки, улар шахси сир қолишини сўради.
Фақат ваъда берилади, пул эмас. Жамоатчилик олдида қоп-қоп ваъда берилса-да, кейин директорнинг ўзига юклаб қўйишади. Директор бечора нима қилсин? У кейин ўқитувчиларга айтади. Биз ўқитувчилар барибир ота-онадан ёрдам сўраймиз. Ҳомийлик қиладиганлар бор. Етмаса кейин ўқитувчилар ҳам пул йиғамиз. Шундай қилиб, ҳар йилги мактаб таъмирини барибир ўзимиз қиламиз. Ҳокимият ҳеч қачон ёрдам бермаган, дейди Сурхондарё вилоятидаги мактабларнинг бирида фаолият юритувчи ўқитувчи.
Яна бир ўқитувчининг билдиришича, улар ҳар йили ойлик маошидан 350-400 минг сўмгача пул сарфлаб, мактабни ўзлари таъмирлайди.
Ҳокимиятга, вазирликка ишонишнинг фойдаси йўқ. Барибир пул беришмайди. Ўзинг учун ўл етим деганларидек, синф раҳбарлар синфхонамиз учун 350-400 минг сўмдан пул йиғиб, ўзимиз таъмирлаймиз. Мактаб зали ва кириш қисмлари учун эса барча ўқитувчилар қўшимча пул йиғамиз. Таъмир учун пул берилади деган гаплар фақат жамоатчилик учун айтиладиган гаплар, дейди у.
Бошқа бир суҳбатдош ўқитувчининг фикрича, мактаб таъмири билан боғлиқ муаммонинг илдизи жуда чуқур: “Ҳар сафар таъмир учун ўқувчилардан пул йиғиш мумкин эмас дейишади-ю, аммо қандай таъмирлаймиз деган муаммога ечим топишмайди. Муаммо барибир ўша мактаб директори ва ўқитувчилари зиммасида қолади. Ҳеч ким, ҳатто вазирлик ҳам буни билса-да, билмасликка, кўрмасликка олади”.
“Сўрасангиз, қурилиш материали ва бўёқ беришади”
“Дарё” журналисти билан суҳбатда бўлган мактаб директори таъмир учун маблағ эмас, бўёқ ва шунга ўхшаш керакли қурилиш материаллари берилишини айтди.
“Ўтган йили мактабимиз учун керакли бўёқ ва қурилиш материалларини олдим. Директор изланмаса, масъул ташкилотларга бориб сўрамаса унга биров мана бир қути бўёқ деб олдига олиб келиб бермайди. Ўзи ҳаракат қилиб, сўраб олиши керак. Ҳокимлик таъмирга умуман ёрдам бермайди деб бўлмайди. Улар ҳам имкониятидан келиб чиқиб, кўмаклашади”, дейди мактаб директори.
Яна бир мактаб директори мактаб таъмири ва маҳаллий ҳокимликнинг бунга маблағ ажратиши билан боғлиқ воқеани эслади.
Бир йили Сурхондарёда зўр томоша бўлган. Вилоят раҳбари бошчилигида мактаб директорлари билан мулоқот ўтказилди. Мулоқотда барча мактаблар учун йил якунидаги таъмирга барча қурилиш материаллари берилиши эълон қилиниб, зал тўрида териб қўйилган бўёқлар, гулқоғозларга ишора қилишди. Вилоят ҳокими масъулларга топшириқ бериб, мавжуд қурилиш материалларини адолатли тақсимлашни буюрди. Вилоят раҳбари зални тарк этгач, топшириқни олган масъуллар қурилиш материалларини адолатли тақсимлаш учун ҳисоб-китоб қилинишини баҳона қилиб, бу ишни бир кун кейинга қолдирди. Бир кундан сўнг келиб, ўзимизга керакли нарсаларни сўрасак, улар тадбиркорларга тегишли эканини, ўша кунги мулоқот учун вақтинча олиб турилганини айтишиб, “эгаларига қайтариб берилди, уни сизларга берсак, пулини ким тўлайди”, дейишди. Шундай қилиб, яхши томоша қўйишган, дейди собиқ мактаб директорларидан бири.
“Дарё” журналисти билан суҳбатда бўлган Мактабгача ва мактаб таълими бошқармаларидан бирининг бошлиғи мактаб таъмири учун директорларда қўшимча имконият ҳам борлигини билдирди.
Тўғри, аслида мактабларнинг ўқув йили якунидаги таъмири ва янги ўқув йилига тайёргарлиги маҳаллий ҳокимликлар зиммасига юклатилган. Аммо директор ҳаракатчан бўлса фақат ҳокимлик қўлига қараб қолмасдан қонуний даромадларидан ҳам таъмирни амалга оширса бўлади. Бугунги кунда мактаб директорларида даромад қилиш имкони бор. Масалан мактаб ошхонасини аукцион савдога қўйиб, ундан фойдаланаётган тадбиркордан ҳар ой ижара сифатида олинаётган даромад. Шунингдек, мактабнинг замонавий спорт залларини дарсдан сўнг пул эвазига ижарага бериб топаётган даромади ва мактаб томорқасидан келаётган даромадлар эвазига ҳам буни амалга оширса бўлади, дейди бошқарма бошлиғи.
“Пул бермаган ўқувчи ўқитувчига, ўқитувчи эса директорга ёмон кўринади”
“Дарё” мухбири айрим ота-оналар билан ҳам суҳбатлашди. Улардан бирининг айтишича, мактаб таъмири учун пул йиғиш тақиқланганини билади, аммо фарзанди босим остида қолмаслиги учун пул беришга мажбур.
Биламанки, бу иш мактаб директори ва ўқитувчилари зиммасидаги иш. Мактаб таъмири учун пул бермаган ўқувчи ўқитувчисига ёмон кўринади, ўқувчиларидан пул йиғолмаган ўқитувчи директорга. Директор эса маҳаллий ҳокимлик ва бўлим мудирига ёмон кўринади. Хуллас бу занжир. Токи муаммо ечилмагунга қадар занжир узилмайди. Буни яхши билганимиз учун ҳам тинчгина пул берамиз, дейди улардан бири.
Нима қилмоқ керак?
Қоидага кўра, мактабларни қуриш, таъмирлаш, жиҳозлаш — ҳокимликлар зиммасида. Лекин амалда бу қоида деярли ишламайди. Чунки назорат ва сўров йўқ.
Блогер Хушнудбек Худойбердиев мактабларнинг янги ўқув йилига тайёргарлигига масъул ҳокимларга ҳудудидаги ҳар бир мактаб таъмири учун қанча маблағ ажратганини асословчи маълумотлар орқали ҳисобот бериш мажбуриятини қўйишни таклиф қилди.
Ҳурматли депутатлар, ҳокимларга мактабларга ажратилган маблағлар бўйича Парламентга ва жамоатчиликка ҳисобот топширишни (ҳар бир мактаб кесимида) мажбурий қилиб қўядиган қонунни қабул қилайлик. Шунчаки биттагина жадвал бўлади: ҳудуддаги мактаблар номи ва унинг ёнида нимага қанча маблағ ажратилгани кўрсатилади. Йўқса, биз ҳар сафар мактаб директорларини жазолаб юраверамиз, дейди блогер.
Яна ҳам осонроғи — бир-биримизни алдамайлик. Мактаб таъмири учун пул ажратилмаган бўлса, директор эмас, ҳокимлик жазолансин. Ёки ҳокимликка пул ажратмаган вазирликдаги масъулларга чора кўрилсин. Агар давлат мактаб таъмири учун бюджетдан маблағ ажрата олмаса, буни ҳам очиқ эълон қилиш керак. Ана шунда ягона айбдор мактаб директори бўлмайди.
Изоҳ (0)