Келаси йили ташқи қарзнинг 25 трлн сўми, 2027 йилда эса 29,6 трлн сўми давлат дастурларига ажратилади. Бу ҳақда Иқтисодиёт ва молия вазирлиги эълон қилган 2026—2028 йиллар учун мўлжалланган Фискал стратегияда қайд этилган.
Келгуси уч йилда бюджет тақчиллиги бардавом бўлади
Стратегияга кўра, жорий йилда мамлакат консолидациялашган бюджет даромадлари 474,9 трлн сўм, харажатлари 526,9 трлн сўмга етиши кутилмоқда. Бунда умумий бюджет тақчиллиги 52,1 трлн сўмни (3 фоиз) ташкил этиши прогноз қилиняпти.
Стратегияда 2026 йилда давлат бюджети тақчиллиги 58,8 трлн сўм, 2027 йилда 67 трлн сўм, 2028 йилда 75,9 трлн сўмгача етиши қайд этилган.
2026 йилда бюджет тақчиллиги асосан жалб қилинадиган қарзлар ҳисобидан таъминланади. Камомадни қоплаш учун 3 млрд доллар ташқи қарз, 1,9 млрд доллар ички қарз олинади. Шу билан бирга, 0,9 млрд долларлик тақчилликни давлат активларини сотиш орқали сўндириш режалаштирилган.
Давлат бюджетидан ташқи қарзни қайтариш учун 2025 йилда 39 трлн сўм, 2026 йилда 39,9 трлн сўм, 2027 йилда 41,1 трлн сўм ажратилиши кутилмоқда. Ички қарз харажатларига эса жорий ва келгуси уч йилликда ҳар йили 25,2 трлн сўмдан йўналтирилиши кўзда тутилган.
Ташқи қарзнинг йирик қисми давлат дастурларига ажратилади
2026 йилда президент ва ҳукумат қарорларига мувофиқ қабул қилинган давлат дастурлари ва тадбирларни молиялаштиришга бюджетдан жами 70,9 трлн сўм маблағ ажратилиши кўзда тутилган.
“Мазкур маблағлар иқтисодиёт, ижтимоий соҳа, транспорт-коммуникация, техник-муҳандислик, энергетика объектларини қамраб олган инфратузилма тармоқларини ривожлантириш бўйича давлат дастурларини ўз вақтида молиялаштиришни таъминлаш имконини беради”, дейилади стратегияда.
2026 йилда 25 трлн сўмлик давлат дастурлари ташқи қарз ҳисобидан амалга оширилади. 2027 йилда бу рақам 29,6 трлн сўмга, 2028 йилда 36,2 трлн сўмгача ошиб бориши белгиланган.
Жорий йилда ташқи қарзнинг 18,8 трлн сўм миқдори давлат дастурларига ажратилади.
Иқтисод фанлари доктори, профессор Тўлқин Бобоқулов “Дарё”га берган интервьюсида ташқи қарзларни бюджет камомадини қоплаш учун сарфлаш нотўғри эканини айтган.
“Ташқи қарзнинг асосий қисми мамлакат иқтисодиётига, яъни реал секторга йўналтирилиши керак. Мисол учун, ташқи қарз ҳисобидан янги технологиялар жалб қилиниши лозим. Бироқ биз ташқи қарзнинг деярли ярмини бюджетга йўналтирмоқдамиз. Аслида, бюджетнинг 80-90 фоизи ноишлаб чиқариш харажати ҳисобланади. Шунинг учун ташқи қарзни бюджетга йўналтираётганимиз Ўзбекистон иқтисодиётига салбий таъсир кўрсатади. Иккинчидан, агар давлат бюджетини ташқи қарз ҳисобидан ёпсак, миллий валютадаги сўм ҳажми кўпайиб кетади. Бу эса мамлакатда инфлятсия ошишига олиб келади. Бундан ташқи, бир неча жиддий муаммолар бор. Шунинг учун ташқи қарз ҳисобидан бюджетни қўллаб-қувватлашга чек қўйишимиз керак”, деган эксперт.
Иқтисодчи ўз фикрини давом эттириб, катта миқдорда олинган ташқи қарзлар ўзини оқламаганини таъкидлаган.
“Ташқи қарз ҳисобига молиялаштирган айрим лойиҳаларимиз ўзини оқламади. Мисол учун, Қашқадарё вилоятидаги GTL заводи ёки Қорақалпоғистондаги Устюрт газ мажмуаси. Ахир, бу заводлар қурилганидан кейин мамлакат газ импортини кескин ошириб юборди. Агар олинган ташқи қарздан фойда бўлмаса, уни эртага қайтариш муаммо бўлади. Кейин келажакда бошқа соҳалар ҳисобига қарзни қоплашга тўғри келади”, дейди Тўлқин Бобоқулов.
Маълумот учун, жорий йил I чораги якунида Ўзбекистон ташқи қарзи 42,4 млрд долларга етди. Бу тарихий максимум ҳисобланади. Қарзларнинг 84 фоизи (35,5 млрд доллар) ташқи қарзлар бўлиб, мамлакатга кўпроқ халқаро молия институтлари кредит бермоқда.
Ўзбекистон давлат қарзи 2025 йил якунида 45,1 миллиард долларга етиши прогноз қилинган. Бу йил якунида кутилаётган ялпи ички маҳсулотга (125 млрд доллар) нисбатан 36,7 фоизга тенг дегани. Жорий йилда 5,5 млрд доллар миқдоридаги ташқи қарз олиниши белгиланган. Шундан 3 млрд доллари бюджетни қўллаб-қувватлашга, қолган 2,5 млрд доллари инвестиция лойиҳалари учун йўналтирилиши кўзда тутилган.
2026 йилда мамлакат ялпи ички маҳсулоти 140 млрд доллардан ортиши прогноз қилинмоқда. Дастлабки таҳлилларда макроиқтисодий ҳамда фискал кўрсаткичлар барқарорлиги таъминланса, давлат қарзининг ялпи ички маҳсулотга нисбати келаси йили 37,9 фоиз атрофида бўлиши кутилмоқда. Бу давлат қарзи 53 млрд доллардан ортишини англатади.
Изоҳ (0)