Москва вилоятидаги “Янги Қуддус” музейида “Оламлар орасидаги нур” суратлар кўргазмаси очилди. Экспозициядан 1920–1930 йилларда совет, ўзбек ва рус модернист рассомлари чизган асарлар ўрин олган.
27–30 май кунлари Маданият ва санъатни ривожлантириш жамғармаси ўзбекистонлик журналистлар учун Россияга пресс-тур ташкил этди. Сафар давомида иштирокчиларга кўргазма тўғрисида маълумот берилди.
Композиция “Янги Қуддус” ва Игор Савицкий номидаги Қорақалпоғистон санъат музейи фондидаги 160 дан ортиқ рангтасвир ва график услубидаги расмларни ўзида жамлаган.
Асарлар 40 нафар таниқли рассом, жумладан Александр Волков, Соломон Никритин, Александр Шевченко, Климент Редко каби ижодкорлар томонидан яратилган.
Кўргазмада намойиш этилаётган суратларнинг 80 таси Нукусдаги музейдан Москва вилоятига келтирилган, яна 90 тага яқинини “Янги Қуддус” тақдим этмоқда.
Кўргазма очилиши доирасида “Дарё” мухбири билан суҳбатлашган “Янги Қуддус” музейи бош директори Анна Антипенко рассомлар кўпроқ инсон шахсига юзланганини айтди.
Музей раҳбари фикрича, бу рақамлашган, сунъий онг таъсири кучли бўлган ҳозирги замонда ҳам жуда долзарб масаладир.
“Биз Нукус музейи билан бир неча йилдан бери ишлаб келяпмиз. Бугунги лойиҳа ҳамкорликдаги катта ютуғимиз бўлди. Лойиҳани амалга оширишда Ўзбекистон Маданият ва санъатни ривожлантириш жамғармаси ёрдамига таяндик. Бунинг учун жамғармага раҳмат айтаман. Кўргазма том маънода мулоқот воситасига айланяпти. Бу музейларимиз, Ўзбекистон ва Россия, маданиятлар, ХХ ва XXI асрлар орасидаги мулоқотдир”, дейди Анна Антипенко.
Қорақалпоғистон давлат санъат музейи “Саҳродаги Лувр” номи билан дунёга машҳур. Унга 1966 йил февралда таниқли рассом, коллексионер, этнограф ва санъатшунос Игор Савицкий асос солган.
Ижодкор ўз даврида Москвадан Нукусга кўчиб бориб, ҳаёти ва ижодини бир умрга Қорақалпоғистон билан боғлайди. Савицкий совет даврида оммага тақдим этиш таъқиқланган кўплаб суратларни сақлаб қолган. “Янги Қуддус”даги композицияда ўша суратлардан намуналарни кўриш мумкин.
Маданий мерос агентлиги бошқарма бошлиғи Бобур Саёмовнинг маълумот беришича, Савицкий музейи рус авангарди асарлари бўйича дунёда иккинчи ўринда туради.
“Кўргазмага уч йил тайёргарлик кўрилди. Жараёнда Нукусдан Россияга олиб келинган 80 та суратнинг 40 таси рус, француз ва маҳаллий реставраторлар томонидан реставрация қилинди. Асарлар икки музей коллекциясига мансуб бўлса-да, умумий йўналиш ва ғоя жиҳатдан ўзаро боғлиқ. Мазкур суратлар дунёга илк бор яхлит композиция шаклида тақдим этилмоқда. Экспозицияда дунёга машҳур бўлган қатор асарлар мавжуд. Бунга Александр Волков чизган кубизм йўналишидаги суратни мисол келтириш мумкин”, деди мутахассис.
Россиялик санъатшунос, кўргазма куратори Надежда Плунгяннинг айтишича, экспозициядаги асарлар шу пайтгача сақлаб қолиниши мураккаб кечган.
Чунки бу турдаги суратлар ўз даврида совет идеологиясига зид деб топилиб, музейлардан чиқарилган. Ҳатто унутилиш хавфи остида қолган. Кейин Савицкий мазкур суратларни яширин тарзда тўплаган ва сақлаб қолган. Совет сиёсий тизими санъатни ўз идеологик мақсадларига бўйсундиришга ҳаракат қилган.
“Экспозицияда авангард тугаб, 1920 йиллар аввалида модернизм даври бошланганини пайқаш мумкин. Модернизм — ХХ асрнинг энг йирик услубларидан бири. Унинг французча, немисча ва советча кўринишлари бор. Кўргазма орқали ХХ асрнинг илк даврлари қандай ёрқин, мураккаб ва хилма-хил услублар билан кечганини кўрамиз. Бу томошабинни тарих ҳақида ўйлашга ундайди. Чунки ўтган аср жуда драматик, чуқур фалсафа, бадиий илҳом ва санъат билан тўла давр эди. Композициядаги асарлар эркинликка интилишни ҳам ўзида акс эттиради. Рассомлар қурилаётган янги дунёни, саноатлашув, ижтимоий жараёнлар, янгиланаётган шаҳар ва қишлоқлар ҳаётини тасвирлашган. Инқилобий саҳналар, автопортретлар ва портретлар яратишган. Кўргазмада бундай асарлар жуда кўп”, деди санъатшунос.
Экспозиция мавзуга оид бўлимлар кетма-кетлигида тузилган. Масалан, “Янги Шарқ мўйқалам усталари” бўлимида Шарқ ва миллий модернизм (Александр Волков, Николай Карахан, Ўрол Тансиқбоев ва бошқа рассомлар) қиёфасини шакллантирувчи асарлар тақдим этилган.
“Замон сиймолари” бўлими давр хроникаси сифатидаги портрет ва янги жамият қиёфасини ўрганишга бағишланган.
“1920–1930 йиллар метафизикаси” бўлими Климент Редко ва Соломон Никритинларнинг фалсафий изланишларига мурожаат этади.
Ижодкорлар инсоннинг замон ва макондаги шиддатли ҳаракатлари, саноат ва табиат ўртасидаги кураш, фазовий ва ер кучларининг таранглашуви ҳамда радиотўлқинларнинг тебранишларини матода гавдалантиришга интилган.
“Янги дунёнинг кашф этилиши. Рангтасвирчилар устахонаси” бўлимида ўз асарларида анъанавий рангтасвир услубларини сақлашга интилган рассомлар ижодий ишлари жамланган.
Бу бўлимга Александр Шевченко, Ростислав Барто ва Николай Витинг каби мўйқалам усталари яратган суратлар жойланган. Мазкур асарларда эски ва янги услублар уйғунлашиб, санъатнинг замон билан бирга ривожланаётгани акс этган.
Кўргазма жорий йил 30 майидан 8 ноябрь кунигача давом этади.
Маълумот учун, Маданият ва санъатни ривожлантириш жамғармаси Ўзбекистон маданий меросини асраб-авайлаш, тарғиб қилиш ва қўллаб-қувватлаш билан шуғулланади. Жамғарма 2024 йил апрелда Тошкент шаҳридаги IV бутунжаҳон креатив иқтисодиёт анжуманини ўтказган. Жорий йил апрелида эса Нукус шаҳрида биринчи Орол маданияти саммитини ташкил этди.
Айни пайтда жамғарма Ўзбекистоннинг апрель ойидан октябргача давом этадиган Япониядаги “Expo–2025” кўргазмасида қатнашмоқда. Тошкентдаги Замонавий санъат марказини қайта таъмирлаш, Тадао Андо томонидан лойиҳалаштирилган янги санъат музейини қуриш ва княз Романов қароргоҳини реставрация қилиш ишларига бошчилик қилмоқда.
Изоҳ (0)