Ҳамиша замон билан ҳамнафас қиёфада бўладиган, касб танлаши, кийиниши ва диди шаклланишида аҳамиятли бўлган Барби оммага илк бор бундан 61 йил аввал, 1959 йилнинг 9 март санасида тақдим қилинганди.
Дунёда ҳафтасига миллионга яқин, ҳар сонияда иккита қўғирчоқ Барби сотилади. 3 ёшдан 10 ёшгача бўлган америкалик қизалоқларда ўртача саккизта, италянларда еттита, француз, немис, инглиз қизалоқларида бўлса, бештадан Барби қўғирчоқ бўлиши аниқланган. Mattel компанияси ярим аср давомида миллиарддан ортиқ Барбиларни сотишга муваффақ бўлган ва 2009 йилда Барбининг 50 йиллик юбилейи нишонланган.
Замон, трендлар ўзгаргани сайин ҳамнафас равишда ўзгача қиёфада тақдим қилинадиган Барбилар илк бора Нью-Йоркда бўлиб ўтган ўйинчоқлар ярмаркасида, оқ-қора либосда, баланд пошнали туфли ва кўзойнак таққан ҳолда пайдо бўлган.
Одамларнинг янгиликларни қабул қилиши қийин бўлиши — исботланмаган факт. Буни Барби тарихи мисолида ҳам кўриш мумкин. У вақтларда болалар ўйинчоқлари болача қиёфада бўлган ва катта одамлардек қиёфада, камига ясаниб, кийиниб олган қўғирчоқни фарзандлари учун харид қилишга ҳар ким ҳам ботина олмаган. Лекин вақт ва реклама агентлигининг профессионал фаолияти Барби бозорининг тезлашиб кетишига сабабчи бўлган. Натижада эса 3 минг қўғирчоқдан иборат партия ҳаш-паш дегунча сотилиб кетган. Биринчи қўғирчоқ Барби 3 долларга сотилган бўлса, 2004 йилда бўлиб ўтган eBay аукционида 1959 йилда дунё юзини кўрган малласоч 3552 долларга, орадан икки йил ўтиб, Лондонда бўлиб ўтган Christie’s аукционида эса 17 минг долларга сотилган.
Америкалик Рут Ҳэндлер 50 йилларнинг иккинчи ярмида турмуш ўртоғи билан биргаликда Mattel компаниясига асос солади. Аввалига суратлар учун рамка ишлаб чиқариш билан шуғулланган оилавий бизнес вакиллари кейинчалик ота-оналар фарзандларидан ҳеч нарса аямаслиги нуқтаи назаридан болалар учун ўйинчоқ ишлаб чиқариш кўпроқ даромад келтиришини тушуниб етади ва Disney билан шартнома тузади ҳамда корпорациянинг энг машҳур персонажлари ўйинчоқларини ишлаб чиқара бошлайди. Аммо ҳақиқий омад, чўнтакка бўлса, даромад — Барбилар бозорга чиқарилганидан кейин бўлади.
Рут Ҳэндлерда қўғирчоқни яратиш ғояси, қизининг дугоналари билан ўнаётганини кузатганидан кейин пайдо бўлади. Кузатиш давомида Рут болаларча қиёфали ўйинчоқлар 10 яшар кичик шахс учун қизиқмаслигини, эътиборини торта олмаслигини тушуниб етади. Ўйин давомида қизи ва унинг дугоналари ўйинчоқ қолиб, қоғозлардан катталар кўринишида қўғирчоқлар ясаётгани, шунингдек, уларга мато қийтимларидан турли либослар кийдириб, уларни турли исм билан атаётганига гувоҳ бўлади.
Қўғирчоқлар компания асосчиларининг фарзанди Барбара номига Барби деб номланган.
Бугунги кунда Барбилар империяси мавжуд бўлиб, унда ирқи ва касби турли қўғирчоқлар, шунингдек, уларга керакли бўлган барча жиҳозлар аксессуарлар ва гардероби учун керакли кийим-кечаклар мавжуд. Қўғирчоқлар ўзининг сифатлилиги, моделларининг хилма-хиллиги билан ажралиб туради. Агарда компания 60 йил ичида фақат бир турдаги, ўзгаришсиз Барбиларни тақдим қилганида бу каби натижага эришмаган бўларди, Mattel’нинг ютуғи турли даврда ўсаётган авлод вакиллари қарашлари, қизиқишлари бир-биридан фарқ қилишини англаган ҳолда фаолият юритиши ва ижтимоий сўровлар ўтказиб, аудитория фикрини инобатга олганидадир.
Барбида турли образларни, касбларни синаб кўриш мумкинлиги дунёни англашга уринаётган болалар учун айни муддао. 60 йил аввал одамларнинг ташқи кўриниши, кийиниши ва диди ҳозирги замон вакиллариникидан фарқ қилиши табиийлигини ҳамиша ёдда тутадиган компания аъзолари Барбиларни ҳам шунга мутаносиб равишда ишлаб чиқаради. Масалан, қалин ва табиий қошлар ва сочлар трендда бўлган бугунги кунда, ипдек терилган қошли ва қоп-қора бўялган кўзли, турмаги ҳам 60 йилларникидек бўлган Барбиларни сотувга чиқариш мантиққа тўғри келмайди.
Муваффақиятнинг яна бир сабаби Барби оламида реалликнинг акс эттирилишида. Ҳаётда оила аъзолари, дўст ва яқинларсиз яшаб бўлмаслиги нуқтайи назаридан, 1961 йилда Барбининг йигити Кен, кейинроқ синглиси Скиппер ва энг яқин дугонаси Миж тақдим қилинади.
Янада ҳаётийлиги уларнинг кўриниши сингари касблари турличалигида эди. 1960 йилда модель, қўшиқчи, балерина, ҳамшира, энага, олима, дастурчи Барбилар чиқарила бошлади. Компания шу даражада вақт билан бирга ҳаракатланганидан, нафақат замонавий трендлар, балки ижтимоий ва сиёсий янгиликлар ҳам қўғирчоқларда акс эта бошлади.
1965 йилда космонавт, 1991 йилда бўлса, президентликка номзод Барби тақдим қилинди. Умуман олганда, Барби 200 га яқин касб эгаси сифатида ишлаб чиқарилган ва бу билан қизлар ҳаётда ўзини турли соҳада синаб кўриши: истаса, фақат фарзанд тарбиялаш билан чекланиши, агар хоҳласа, космосга учиши мумкинлигига ишора қилинган.
Ўйинчоқлар тарихида ҳеч бири Барбичалик узоқ йиллар машҳур ва долзарб бўлмаган ва бу қўғирчоқнинг ташқи кўринишида эмас. Унинг асосий ютуғи болаларда фикрлар хилма-хиллиги ва танлов эркинлигининг шаклланишига туртки беришида.
Турли йилларда Барби қандай кўринишда бўлган?
Изоҳ (0)